Chiny – jedyne supermocarstwo przemysłowe: zarys drogi na szczyt
Kategoria: Trendy gospodarcze
Getty Images
Jesteśmy właśnie świadkami procesu „technologicznego rozwodu” pomiędzy USA a Chinami. 15 kwietnia 2014 r. administracja Xi Jinpinga przedstawiła po raz pierwszy koncepcję „kompleksowego bezpieczeństwa narodowego”, która miała się stać nadrzędną zasadą polityki w tym zakresie. 1 lipca tego roku uchwalono ustawę o bezpieczeństwie narodowym, nadając koncepcji konkretny kształt. Od tamtej pory uchwalono szereg ustaw związanych z bezpieczeństwem narodowym, w tym ustawę o bezpieczeństwie cyfrowym (2017), ustawę o bezpieczeństwie danych (2021) i nowelizację ustawy o zapobieganiu szpiegostwu. Ponadto, od 1 stycznia 2020 r. wzmocniono w Chinach monitoring bezpośrednich inwestycji zagranicznych pod kątem bezpieczeństwa. Umożliwiła to ustawa o inwestycjach zagranicznych oraz ustawa o kontroli eksportu, kompleksowo regulująca eksport towarów w kontekście bezpieczeństwa narodowego, które weszły w życie miesiąc wcześniej.
Z kolei w USA 13 sierpnia 2018 r. przyjęto ustawę o modyfikacji kontroli eksportu (ECRA) regulującą eksport technologii podwójnego zastosowania. Ponadto, od 13 października 2022 r. zaostrzono kontrolę eksportu produktów z zakresu zaawansowanej informatyki i produkcji półprzewodników. Wprowadzono też rygorystyczne przepisy dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych. 13 sierpnia 2018 r. podpisano ustawę o aktualizacji oceny ryzyka inwestycji zagranicznych (FIRRMA), która wzmocniła kompetencje Komisji ds. Inwestycji Zagranicznych w Stanach Zjednoczonych (CFIUS) – odpowiedzialnej za ocenę transakcji w ramach bezpośrednich inwestycji zagranicznych w USA – zarazem ją reformując, oraz zwiększyła zakres transakcji podlegających ocenie przez CFIUS z perspektywy bezpieczeństwa narodowego. Z kolei w związku z bezpośrednimi inwestycjami USA za granicą, 9 sierpnia 2023 r. prezydent Biden podpisał rozporządzenie wykonawcze w sprawie ograniczenia tych inwestycji w Chinach w pewnych obszarach technologii; miało ono przeciwdziałać niekontrolowanemu rozpowszechnianiu technologii w branżach high-tech. W ramach realizacji rozporządzenia, Departament Skarbu USA opublikował 21 czerwca 2024 r. obwieszczenie o proponowanych przepisach.
W ostatnim czasie przeprowadzono kilka badań, których celem było ilościowe określenie efektu „rozwodu technologicznego”. Garcia-Macia i Goyal (2020) przeprowadzili symulację amerykańskich embarg eksportowych lub importowych wobec Chin w formule dynamicznego modelu równowagi ogólnej handlu z transferem technologii poprzez eksport produktów technologicznie zawansowanych. Autorzy wykazują, że takie embargo spowodowałoby wzrost dobrobytu USA o 0,6 punktu procentowego i spadek dobrobytu Chin o 6,1 punktu procentowego w porównaniu z warunkami wolnego handlu. Cerdeiro i in. (2021) wykorzystują wielonarodowy dynamiczny model równowagi ogólnej do analizy wpływu „rozwodu” na gospodarkę światową. Analizują oni skutki eliminacji dwustronnego handlu między USA a Chinami w branżach wysokich technologii w kontekście spadku wydajności i ograniczenia transferu wiedzy w okresie dziesięciu lat. Autorzy stwierdzają, że dobrobyt Chin obniża się aż o 2 proc., dobrobyt USA zaś o 1 proc. Góes i Bekkers (2022) opracowali dynamiczny model równowagi ogólnej handlu, uwzględniający transfer wiedzy między krajami i analizujący wpływ rozdzielenia bloku zachodniego i wschodniego. W tym modelu technologia przenika do kraju z zagranicy poprzez import dóbr pośrednich. Autorzy pokazują, że w przypadku pełnego oddzielenia, w którym handel między dwoma blokami całkowicie ustaje, spadek poziomu dobrobytu w bloku zachodnim waha się od 1 proc. do 8 proc. (mediana: 4 proc.), a w bloku wschodnim od 8 proc. do 11 proc. (mediana: 10,5 proc.).
Te dotychczasowe badania nie oddzielają międzynarodowych przepływów technologii od przepływów handlowych. W związku z tym nie przedstawiają oceny wpływu ograniczenia transferu technologii i kontroli eksportu. Chcemy zapełnić tę lukę, tak więc w ostatnim artykule (Jinji i Ozawa, 2024) przedstawiamy prosty dynamiczny ilościowy model równowagi ogólnej handlu, który uwzględnia BIZ jako kanał międzynarodowego transferu technologii. Model ten pierwotnie opracowali Anderson i in. (2019). Poszerzamy go, wprowadzając podział na sektory dóbr końcowych i pośrednich, przy czym kapitał technologiczny jest wykorzystywany wyłącznie w sektorze dóbr pośrednich.
Konstrukcja modelu
Nasz model składa się z N krajów i dwóch sektorów. Dobra końcowe, nie będące przedmiotem handlu, wytwarzane są z wykorzystaniem pracy i złożonych dóbr pośrednich. Dobra pośrednie, zróżnicowane pod względem miejsca pochodzenia, wytwarzane są przy wykorzystaniu rzeczowego majątku trwałego i kapitału technologicznego. Każdy kraj może uzyskać dostęp do wiedzy technologicznej innych krajów dzięki napływowi inwestycji z tych krajów. Tak więc w tym modelu BIZ są kanałem międzynarodowego transferu technologii. Jeden z parametrów określa stopień otwartości technologicznej kraju i na kraj j w czasie t. Dany kraj może ograniczyć dostęp innych krajów do swojej technologii poprzez zmianę tego parametru. Ponadto, eksport dóbr pośrednich z kraju i do kraju j w czasie t jest obciążony kosztami handlowymi transportu (iceberg costs). W każdym kraju zarówno rzeczowy majątek trwały, jak i kapitał technologiczny są gromadzone w czasie, co stanowi o dynamicznym charakterze modelu.
Analiza kontrfaktyczna
Kalibrujemy podstawowe parametry modelu z wykorzystaniem danych z 2016 r. z 89 krajów. Tak więc równowaga wyjściowa obliczona jest w odniesieniu do sytuacji w 2016 r.
Następnie przeprowadzamy analizę kontrfaktyczną, obejmującą różne scenariusze technologicznego rozwodu pomiędzy USA a Chinami. Ograniczenia transferu technologii odzwierciedla spadek w, a kontrolę eksportu – wzrost t. Przeprowadzamy symulację równowagi stanu ustalonego w scenariuszach kontrfaktycznych, obliczając zmiany głównych interesujących nas zmiennych (na przykład dobrobytu, eksportu, importu i BIZ). W typowym scenariuszu kontrfaktycznym w obniża się o 80 proc., a t wzrasta o 20 proc. w obu kierunkach wymiany pomiędzy USA a Chinami. Innymi słowy, rozpatrujemy scenariusz, w którym „rozwód” następuje pomiędzy dwoma krajami i nie godzi bezpośrednio w żaden inny kraj. W tym ograniczonym scenariuszu obserwujemy, że USA, Chiny i świat jako całość ponoszą straty w dobrobycie, ale skala tych strat jest stosunkowo mała. Konkretnie mówiąc, poziom dobrobytu w Stanach Zjednoczonych i Chinach jest niższy o 0,41 proc., a w całym świecie o 0,11 proc. niższy niż w scenariuszu bazowym. Te wyniki sugerują, że wpływ obustronnego odłączenia jest większy w przypadku handlu niż bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Eksport i import Chin obniżają się o odpowiednio 9,88 proc. i 5,90 proc., a eksport i import USA o odpowiednio 6,89 proc. i 3,63 proc. Natomiast BIZ obniżają się zaledwie o 1,08 proc. w Chinach i 1,81 proc. w USA.
Chociaż nie widać tego wyraźnie w scenariuszu obustronnego odłączenia, względny wpływ – odpowiednio – ograniczenia przez USA transferu technologii i przepływów handlowych na chińską gospodarkę można zilustrować za pomocą scenariusza jednostronnego oddzielenia się USA od Chin. W szczególności rozważamy skrajny przypadek, w którym USA całkowicie wstrzymują transfer technologii do Chin, a także eksport dóbr pośrednich do tego kraju. W takiej sytuacji dobrobyt Chin w stanie ustalonym spada do 1,66 proc. poniżej stanu równowagi wyjściowej. Gros tego negatywnego efektu wiąże się z ograniczeniem transferu technologii: sam taki zakaz obniża dobrobyt Chin o 1,65 proc. Natomiast w przypadku wstrzymania przez Stany Zjednoczone wyłącznie eksportu dóbr pośrednich do Chin, dobrobyt tego kraju spada zaledwie o 0,014 proc. Należy przy tym zauważyć, że w przypadku jednostronnego oddzielenia się USA od Chin, dobrobyt USA i dobrobyt całego świata spadłby odpowiednio o 0,14 proc. i 0,31 proc. Dlatego też nie tylko same Chiny, ale i Stany Zjednoczone i ich partnerzy handlowi dodatkowo odczuliby skutki jednostronnego oddzielenia się USA od Chin.
Uwagi końcowe
Gospodarcze skutki trwającego obecnie w USA i Chinach „technologicznego rozwodu” są ważkie nie tylko dla USA i Chin, ale także dla innych krajów. „Rozwód” obejmuje zarówno kontrolę eksportu, jak i przepisy dotyczące transferu technologii. W artykule wykazano, że zrozumienie mechanizmu, za pośrednictwem którego proces ten wpływa na każdą gospodarkę wymaga oddzielnej, indywidualnej oceny wpływu każdej z decyzji.
Z wyników naszej symulacji można wyciągnąć dwa wnioski ważne dla planowania polityki handlowej. Po pierwsze, wpływ amerykańskich restrykcji w zakresie transferu technologii do Chin na dobrobyt w tej gospodarce może być większy niż wpływ restrykcji na eksport wybranych sektorów do Chin. Dlatego ważne jest, aby precyzyjnie określić wpływ każdej z tych restrykcji. Po drugie, ujemny wpływ rozwodu technologicznego między USA a Chinami na dobrobyt w stanie ustalonym może być stosunkowo niewielki, jeśli separacja ogranicza się do relacji między dwoma krajami. Efekt ten będzie się jednak nasilał wraz ze wzrostem liczby krajów uczestniczących w tym procesie oddzielenia.
Uwaga redakcji: Praca badawcza, na której opiera się ten artykuł (Jinji i Ozawa 2024) po raz pierwszy ukazała się jako dokument do dyskusji Japońskiego Instytutu Badań nad Gospodarką, Handlem i Przemysłem (RIETI).
Naoto Jinji – Professor of Economics, Graduate School of Economics at Kyoto University
Shunya Ozawa – Project Researcher, Graduate School of Economics at University of Tokyo
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.