GettyImages
Początkowo stanowiły one odpowiedź na rozpoczęcie przez Rosję pełnoskalowej wojny i kontynuowanie działań zbrojnych. Z biegiem czasu uzasadniano je także atakami rakietowymi na ludność cywilną, doniesieniami o aktach okrucieństwa oraz ogłoszeniem aneksji części ziem należących do Ukrainy.
Nie tak łatwo dokładnie opisać wszystkie unijne obostrzenia. Jest ich sporo, dotyczą wielu osób i różnych sektorów gospodarki, zdarzają się wyjątki, a przede wszystkim zmieniają się w czasie. Bywa, że diabeł tkwi w szczegółach, z których istnienia zdaje sobie sprawę wąska grupa osób zainteresowanych tą tematyką.
Z nieocenioną pomocą przychodzi oficjalny portal Rady Unii Europejskiej i Rady Europejskiej, gdzie znajduje się stale aktualizowane kalendarium. Szczegóły są dostępne w Dzienniku Urzędowym UE.
Szybka reakcja
24 lutego 2022 roku, w dniu rozpoczęcia rosyjskiej agresji na Ukrainę, został zwołany nadzwyczajny szczyt szefów państw i rządów wspólnoty. Podjęto wówczas decyzję o wprowadzeniu sankcji m.in. na sektory: finansowy, energii i transportu, produkty podwójnego zastosowania (tj. wykorzystywane zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych) i politykę wizową.
25 lutego UE uzgodniła m.in. odcięcie Rosji dostępu do najważniejszych rynków kapitałowych oraz zakaz eksportu towarów i technologii na potrzeby przemysłu lotniczego i kosmicznego. Zamrożono aktywa prezydenta Władimira Putina i ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa. Sankcje objęły również członków Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej i członków Dumy Państwowej.
28 lutego zatwierdzono m.in. zakaz dokonywania transakcji z rosyjskim bankiem centralnym. Ustalono, że państwa członkowskie UE będą odmawiać dostępu do przestrzeni powietrznej i lotnisk rosyjskim przewoźnikom lotniczym oraz samolotom niezarejestrowanym w Rosji, ale kontrolowanym przez związane z tym krajem osoby prawne lub fizyczne.
System SWIFT, banknoty euro
Na początku marca 2022 roku podjęto decyzję o wykluczeniu siedmiu rosyjskich banków z międzynarodowego systemu płatności SWIFT. Zakazano uczestnictwa w przyszłych projektach współfinansowanych przez Rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich, a także wywozu do Rosji banknotów euro.
Ponadto Rada UE wprowadziła kolejne ograniczenia w eksporcie towarów i technologii żeglugi morskiej i łączności radiowej. Zatwierdzono zawieszenie działalności nadawczej stacji Russia Today i agencji Sputnik oraz nałożono sankcje na 160 osób, w tym kilkunastu oligarchów i przedsiębiorców z sektorów, które stanowią dla Kremla istotne źródło dochodów.
Stal, żelazo, towary luksusowe
W połowie marca 2022 roku, w ramach czwartego pakietu sankcji, zakazano transakcji z niektórymi przedsiębiorstwami państwowymi oraz wprowadzono ograniczenia w handlu stalą, żelazem i towarami luksusowymi.
Restrykcjami objęto firmy z sektora lotniczego, wojskowego, stoczniowego i maszynowego oraz produkty podwójnego zastosowania. Zabroniono świadczenia usług ratingu kredytowego na rzecz Rosjan i podmiotów z tego kraju, a na liście sankcyjnej znaleźli się kolejni oligarchowie i prokremlowscy propagandyści.
Węgiel, drewno, statki, elektronika
Na początku kwietnia 2022 roku Rada UE uzgodniła piąty pakiet sankcji, w ramach którego od sierpnia nie będzie wolno sprowadzać z Rosji węgla i innych stałych paliw kopalnych. Wprowadzono zakaz dostępu do portów unijnych dla statków pod rosyjską banderą (odstępstwa dotyczą m.in. pomocy humanitarnej) oraz zabroniono wjazdu do UE rosyjskim przedsiębiorstwom transportu drogowego (obostrzenia nie objęły m.in. przewozu produktów rolno-spożywczych).
Na pakiet złożyły się również nowe zakazy eksportowe (m.in. paliwo do silników odrzutowych, komputery kwantowe, zaawansowane półprzewodniki, urządzenia elektroniczne wysokiej klasy) i importowe (m.in. drewno, cement, owoce morza, alkohol). Wprowadzono zakaz dokonywania transakcji z czterema bankami, które mają 23-procentowy udział w rosyjskim sektorze bankowym, a także przyjęto sankcje wobec 217 osób i kilkunastu podmiotów.
Ropa naftowa i produkty ropopochodne
Szósty pakiet sankcji uzgodniono na początku czerwca 2022 roku. Jego najważniejsze postanowienie dotyczyło zakazu kupna ropy naftowej i niektórych rafinowanych produktów ropopochodnych, który wejdzie w życie za kilka miesięcy. Z systemu SWIFT wykluczono kolejne banki (w tym największy – Sbierbank), a działalność trzech rosyjskich nadawców państwowych została zawieszona.
W tym samym miesiącu Rada przedłużyła o rok sankcje wprowadzone po aneksji Krymu – od kilku lat zabroniony jest m.in. import do UE produktów pochodzących z półwyspu oraz prowadzenie na jego obszarze inwestycji infrastrukturalnych i usług turystycznych.
Złoto, towary podwójnego zastosowania
W lipcu 2022 roku Rada przyjęła nowe środki mające zwiększyć skuteczność istniejących sankcji gospodarczych. Zaostrzono system kontroli eksportu towarów podwójnego zastosowania i zaawansowanej technologii, a także rozszerzono zakaz dostępu rosyjskim statkom do portów o śluzy.
Doprecyzowano obowiązujące restrykcje m.in. w dziedzinie zamówień publicznych i lotnictwa. Zabroniono bezpośredniego i pośredniego importu, zakupu lub transferu rosyjskiego złota, w tym biżuterii. Na liście osób objętych sankcjami pojawiły się kolejne osoby i podmioty.
Pod koniec miesiąca przedłużono restrykcje wymierzone w wybrane sektory (finanse, energetyka, przemysł, technologie i towary podwójnego zastosowania, transport, dobra luksusowe).
Ograniczenia w handlu i usługach
W połowie września 2022 roku UE przedłużyła o sześć miesięcy sankcje indywidualne. Z kolei w październiku, w związku z eskalacją działań zbrojnych i ogłoszeniem aneksji czterech ukraińskich obwodów, przyjęto ósmy pakiet sankcji. Pojawiła się zapowiedź wprowadzenia pułapu cenowego na eksport ropy naftowej drogą morską do państw trzecich.
W pakiecie znalazły się też kolejne ograniczenia na eksport technologii, które mogłyby wzmacniać potencjał militarny i technologiczny Federacji Rosyjskiej. Zakaz importu rozszerzono o wyroby stalowe. Nałożono restrykcje na sprowadzanie kolejnych towarów wykorzystywanych w sektorze lotniczym, niektóre elementy stosowane przez przemysł jubilerski, a także m.in. papier, papierosy i tworzywa sztuczne. Do listy sankcyjnej dopisano nowe osoby i podmioty.
Zbrojeniówka, silniki lotnicze
W listopadzie 2022 roku Rada opowiedziała się za dodaniem naruszania sankcji do unijnego wykazu przestępstw – to krok na drodze do ujednolicenia ich egzekwowania. Z kolei w grudniu wszedł w życie „kaganiec cenowy” na rosyjską ropę naftową (60 dolarów za baryłkę), ale z uwagi na okres przejściowy skutki tej decyzji nie mogły zostać zauważone z dnia na dzień.
Jeszcze w tym samym miesiącu UE ogłosiła dziewiąty pakiet sankcji gospodarczych i indywidualnych, którymi objęto kolejne 168 podmiotów powiązanych z rosyjską „zbrojeniówką”. Pojawił się zakaz inwestowania w rosyjski sektor górniczy (nie objął wydobycia niektórych surowców krytycznych) oraz eksportu silników lotniczych i części do nich, w tym do dronów.
Zabroniono wywozu komponentów informatycznych, elektroniki oraz sprzętu noktowizyjnego i radionawigacyjnego, który mógłby zostać wykorzystany przez kremlowską machinę wojskową. Zakazano świadczenia usług reklamowych oraz badań rynku i opinii publicznej. UE zawiesiła również licencje czterem kolejnym rosyjskim nadawcom, a do listy sankcyjnej dodała 141 osób i kilkadziesiąt podmiotów.
Pułapy cenowe, kluczowe technologie
W styczniu 2023 roku zapadła decyzja o przedłużeniu o sześć miesięcy sankcji wymierzonych w wybrane sektory gospodarki Federacji Rosyjskiej. Natomiast od początku lutego zaczęły obowiązywać pułapy cenowe na import rosyjskich produktów naftowych: 100 dolarów za baryłkę frakcji lekkich (np. oleju napędowego) i 45 dolarów za baryłkę frakcji cięższych (np. mazutu).
Międzynarodowe sankcje gospodarcze nałożone na Rosję zmieniają reguły zachowania państw
Kilka dni przed pierwszą rocznicą rozpoczęcia przez Kreml pełnoskalowej wojny, Rada UE przedłużyła o rok ograniczenia w relacjach biznesowych z obszarami Ukrainy niekontrolowanymi przez rząd w Kijowie – chodzi m.in. o zakaz importu i eksportu niektórych towarów i technologii.
Pod koniec lutego 2023 roku, niemal dokładnie w pierwszą rocznicę, przyjęto dziesiąty pakiet sankcji. Objął on m.in. eksport kluczowych technologii i towarów przemysłowych (elektronika, pojazdy specjalistyczne, części zamienne do ciężarówek i silników odrzutowych, anteny, dźwigi), import asfaltu i kauczuku syntetycznego oraz tranzyt przez Rosję towarów i technologii podwójnego zastosowania, które są eksportowane z UE.
Infrastruktura krytyczna
Dziesiąty pakiet przewiduje także zakaz zajmowania przez obywateli Federacji Rosyjskiej stanowisk w organach zarządzających infrastrukturą krytyczną w państwach należących do Unii, a także udostępniania im pojemności magazynowych gazu (z wyjątkiem części instalacji LNG).
Ponadto wprowadzono restrykcje wobec kilku kolejnych rosyjskich banków, wszczęto procedurę zawieszenia licencji nadawczych dwóm stacjom powiązanym z Kremlem, a obostrzenia nałożono na kilkadziesiąt nowych podmiotów i kilkadziesiąt kolejnych osób.
W marcu 2023 roku Rada przedłużyła o kolejne sześć miesięcy sankcje wobec osób i podmiotów podważających integralność terytorialną Ukrainy i podejmujących działania ograniczające jej suwerenność, a w kwietniu rozszerzyła listę sankcyjną.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
