(©Envato)
Pięć lat po referendum w sprawie brexitu przeprowadzono badania w celu oceny jego dotychczasowego wpływu na handel Wielkiej Brytanii. Jak pokazują wyniki tych badań utrzymująca się niepewność związana z brexitem doprowadziła do spadku wolumenu brytyjskiego handlu towarami i usługami, jeszcze zanim nastąpiła faktyczna zmiana polityki. Ta dezintegracja jest widoczna w handlu Wielkiej Brytanii z krajami potencjalnie dotkniętymi zmianami polityki handlowej, w tym z krajami UE i innymi preferencyjnymi partnerami handlowymi Wielkiej Brytanii. Firmy w tych krajach stanęły w obliczu zwiększonej niepewności polityki handlowej, co doprowadziło do spadku inwestycji eksportowych.
Omawiamy znaczenie stabilności polityki i zobowiązań oraz ich wpływ na decyzje biznesowe i inwestycje (Bloom i in. 2018, 2019). Przedstawimy aktualne dane dotyczące wpływu niepewności związanej z brexitem na brytyjski handel towarami i usługami.
Niepewność warunków handlu
Eksport zazwyczaj wiąże się z kosztami utopionymi, takimi jak koszty uzyskania zezwoleń i licencji wymaganych na mocy przepisów granicznych i krajowych, koszty badania popytu i tworzenia sieci dystrybucji. Po brexicie w mediach pojawiały się niezliczone przykłady tych dodatkowych kosztów w zakresie sprzedaży zagranicznej. Wzrost niepewności zwiększa zatem ryzyko dokonywania bieżących inwestycji związanych z eksportem i ich opłacalności, co tym samym obniża wartość eksportu firmy.
Umowy handlowe mają na celu zmniejszenie niepewności polityki handlowej, a jak pokazuje doświadczenie, sprzyjają integracji. Jednym z przykładów jest przystąpienie Portugalii do UE w 1986 r. Jeszcze przed 1986 r. portugalscy eksporterzy w większości mieli do czynienia z zerowymi cłami w UE. Jednak dostęp do rynku był niepewny, ponieważ taryfy lub inne bariery mogły zostać podniesione w dowolnym momencie. Handley i Limão (2015) pokazują, że niepewność ta została wyeliminowana po przystąpieniu Portugalii do UE, co doprowadziło do wzrostu liczby portugalskich eksporterów i wolumenu handlu, nawet w przypadku niezmienionych taryf.
Brexit jest odwrotnością tego procesu: wzajemny dostęp do rynków Wielkiej Brytanii i Unii Europejskiej staje się coraz bardziej niepewny i dlatego jest źródłem dezintegracji handlu.
Niepewność brexitu
W maju 2015 r. Partia Konserwatywna wygrała wybory parlamentarne, obiecując referendum w sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii w UE. Konserwatywny rząd przedstawił projekt ustawy w sprawie referendum kilka dni po wyborach. Następnie, przez ponad rok zarówno firmy z Wielkiej Brytanii, jak i z Unii Europejskiej działały, wiedząc, że istnieje realne, politycznie uzasadnione prawdopodobieństwo wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. W czerwcu 2016 r. zwyciężyła kampania na rzecz wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.
Analizy Crowley i in. (2019) pokazały, że niepewność związana z brexitem zmniejszyła udział firm z Wielkiej Brytanii w eksporcie. Praca Graziano i in. (w przygotowaniu) koncentruje się na skutkach niepewności związanej z brexitem w okresie pomiędzy wygraniem wyborów przez Partię Konserwatywną a przeprowadzeniem referendum. Badany jest stopień prawdopodobieństwa brexitu – mierzony na podstawie kontraktów na rynkach prognostycznych (lub sondaży). Wyniki analizy pokazują, że im wyższe przewidywane prawdopodobieństwo brexitu, tym niższe obroty handlowe. Efekt ten jest wyraźniejszy w branżach narażonych na wyższe koszty handlowe w przypadku „twardego” brexitu.
Nasze badania wskazują na wyraźnie negatywny wpływ referendum w sprawie brexitu na handel między Wielką Brytanią a UE.
Niepewność związana z brexitem rozszerzyła się na handel między Wielką Brytanią a preferencyjnymi partnerami handlowymi spoza UE – takimi jak Korea Południowa, Turcja i Izrael – co sugeruje, że firmy w tych krajach również były narażone na ryzyko taryfowe. Zatem referendum, które dotyczyło głównie zdefiniowania integracji Wielkiej Brytanii z UE, pociągnęło za sobą skutki dla krajów trzecich, ponieważ miały one podpisane preferencyjne porozumienia handlowe z UE.
Negatywny wpływ brexitu na usługi
Usługi stanowią ponad 70 proc. PKB Wielkiej Brytanii, a eksport usług stanowi około połowę całkowitego eksportu. Ponadto UE jest głównym rynkiem zbytu dla usług Wielkiej Brytanii. W rezultacie niepewność związana z brexitem i możliwość pojawienia się nowych barier zagroziły pozycji Wielkiej Brytanii w branży finansowej i ubezpieczeniowej.
Umowa o handlu i współpracy z grudnia 2020 r. pociągnie za sobą pewne zaostrzenia ograniczeń świadczenia usług i jeszcze bardziej odczujemy ich skutki. Należy jednak pamiętać, że niektórych z tych skutków można się było spodziewać i ich wpływ na handel usługami jest już widoczny. Douch i Huw (2021) stwierdzili, że eksport usług komercyjnych z Wielkiej Brytanii do UE spadł o około 7 proc. wkrótce po referendum.
Brexit silniej wpłynie na koszty producentów z Wielkiej Brytanii niż z UE
Aby wskazać skutki niepewności związane z brexitem, Ahmad i in. (2020) analizują nowe szczegółowe dane dotyczące handlu usługami i ograniczeń w tym zakresie. Stosują podejście przyjęte w naszych badaniach na temat kwartalnego eksportu usług z Wielkiej Brytanii według branż. Ryzyko polityczne jest mierzone na podstawie wzrostu wskaźników restrykcyjności handlu usługami, z którymi firmy brytyjskie i firmy z UE prawdopodobnie będą teraz musiały się zmierzyć po brexicie. Ahmad i in. (2020) stwierdzili, że niepewność związana z brexitem negatywnie wpłynęła na wartość handlu i udział w nim usług. Zwiększone prawdopodobieństwo brexitu w okresie od I kw. 2016 r. – IV kw. 2018 r. spowodowane referendum i powołanie się na artykuł 50 Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej ograniczyło eksport usług o co najmniej 20 punktów w skali logarytmicznej.
W 2021 roku Wielka Brytania i UE uzgodniły nowe ramy handlowe, które pomogą zmniejszyć znaczną niepewność obserwowaną od czasu wyborów w maju 2015 r. i późniejszego procesu brexitu. Koszty handlowe związane z tą niepewnością ponosimy już od co najmniej pięciu lat, ale prawdopodobnie będą się one nadal utrzymywać, dopóki firmy nie nauczą się nowych zasad i nie dostosują się do nich. Co ważniejsze, proces pokazał, że nawet umowy uważane za najbezpieczniejsze podlegają renegocjacji lub unieważnieniu, co zagraża integracji Wielkiej Brytanii z krajami będącymi jej partnerami handlowymi. Przyszłe negocjacje handlowe muszą uwzględniać fakt, że zagrożenia mogą działać jako faktyczne bariery i powodować dezintegrację w dłuższym okresie, aż do przywrócenia wiarygodności umów.
Alejandro Graziano – adiunkt w School of Economics na Uniwersytecie Nottingham
Kyle Handley – adiunkt na wydziale ekonomii, UC San Diego, School of Global Policy and Strategy
Nuno Limão – profesor na wydziale ekonomii, Uniwersytet w Marylandzie, pracownik naukowy NBER i Kiel Institute for the World Economy.
Artykuł ukazał się na portalu VoxEU. Tam też znajduje się pełna bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
