Abhijit Banerjee, Esther Duflo i Michael Kremer zostali laureatami Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii za „eksperymentalne podejście do łagodzenia problemu globalnego ubóstwa”. Samo podejście eksperymentalne może się jednak sprawdzić także przy innych tematach.
PAP/EPA/TT News Agency
„Badania przeprowadzone przez tegorocznych laureatów znacznie poprawiły naszą zdolność do walki z globalnym ubóstwem. W ciągu zaledwie dwóch dekad ich nowe podejście eksperymentalne przekształciło ekonomię rozwoju, która jest obecnie kwitnącym obszarem badań” – czytamy w uzasadnieniu Komitetu Noblowskiego.
„Tegoroczni laureaci wprowadzili nowe podejście do uzyskiwania wiarygodnych odpowiedzi na temat najlepszych sposobów walki z globalnym ubóstwem. Krótko mówiąc, obejmuje to podzielenie tej kwestii na mniejsze, łatwiejsze do opanowania pytania – na przykład najskuteczniejsze interwencje w celu poprawy wyników edukacyjnych lub zdrowia dzieci. Wykazali, że na te mniejsze, bardziej precyzyjne pytania często najlepiej jest odpowiedzieć poprzez starannie zaprojektowane eksperymenty wśród osób najbardziej dotkniętych” – wyjaśnia Komitet.
Abhijit Banerjee ma 58 lat i pracuje w Massachusetts Institute of Technology, tak jak jego naukowa i życiowa partnerka – Esther Duflo, która ma 47 lat i jest dopiero drugą kobietą nagrodzoną noblowskim medalem z ekonomii. Również trzeci z laureatów jest relatywnie jak na Nobla młody – Michael Kremer ma 55 lat i związany jest z Uniwersytetem Harvarda.
Żadne z tych nazwisk nie pojawiało się wcześniej na giełdzie typów, którą opiera się jednak głównie na kluczu zasług. Ten zaś wydaje się nieaktualny.
– Jeżeli byśmy popatrzyli na kilkuset ekonomistów, którzy są najchętniej czytani, najbardziej wpływowi, to by nie byli ci ekonomiści (…) Takie nagrody były przyznawane w latach 70., że brało się jakiegoś sędziwego laureata 60-70-letniego i każdy wiedział, że jemu się należy ta nagroda (…) Komitet Noblowski chyba już się pozbył wszystkich oczywistych kandydatów i patrzy teraz na ekonomię inaczej. Patrzy, która z metod jest szczególnie inspirująca i moim zdaniem metoda eksperymentalna jest taką metodą, troszkę niedocenianą, a inspirującą – komentował tuż po ogłoszeniu nazwisk laureatów prof. Tomasz Żylicz z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego (WNE UW).
– W metodzie eksperymentalnej randomizowane badania kontrolne pozwalają uzyskać odpowiedź, co jest faktyczną przyczyną ubóstwa, a nie tylko jego korelatem. Takie badania przeprowadza się dziesiątki-setki razy, np. w slumsach w Kenii. Całą populację dzieli się na dwie części: grupę kontrolną i grupę, u której przeprowadza się interwencję, np. dając roczną pożyczkę i po tym okresie bada się ponowie wyniki obu grup. Skoro obie grupy są takie same, mieszkają w tym samym miejscu i różni je tylko ta pożyczka, która np. poprawia wyniki drugiej grupy, to można zakładać, że ten rodzaj interwencji na tym terenie zadziała – wyjaśniał dr hab. Michał Brzeziński z WNE UW.
Dr Juliusz Jabłecki zwrócił uwagę, że ta nagroda koresponduje z pokojowym Noblem z 2006 roku. Dostał go wówczas Muhammad Yunus, założyciel banku udzielającego mikropożyczek mieszkańcom Bangladeszu, np. na rozkręcenie drobnej przedsiębiorczości. Teraz nagroda za teorię podążyła za nagrodą za praktykę.
Naukowcy podkreślają jednak, że metoda eksperymentalna nie jest przewrotem, który odmieni teraz każde ekonomiczne badanie.
– To nie jest tak, że dzięki metodzie eksperymentalnej ekonomia wyjdzie z kręgu nauk społecznych i stanie się nagle nauką ścisłą jak matematyka czy fizyka, bo to wciąż niemożliwe. Niewątpliwie można patrzeć jednak na zastosowanie tej metody z pewną nadzieją. Umożliwia ona przecież wyjście z problemu polegającego na tym, że korelacja to nie przyczynowość, ale też z szeregu innych problemów, jak np. problemu zmiennych pominiętych – przewiduje dr hab. Michał Brzeziński.
W tym roku ogłoszenie przyznania kolejnej, już 56., Nagrody pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych (The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel), potocznie nazywanej Nagrodą Nobla z dziedziny ekonomii, miało miejsce 14 października 2024. Otrzymali ją (w podziale na trzy równe części): Daron Acemoglu (Massachusetts Institute of Technology), Simon Johnson (Massachusetts Institute of Technology), James A. Robinson (University of Chicago).
Nagroda Nobla nie pierwszy raz akcentuje nie tylko to, co jest ważne dla rozwoju ekonomii, ale również to, co wyraźnie znajduje się w centrum zainteresowania społecznego i pozwala efektywnie kształtować praktykę gospodarczą.
Obraz edukacji ekonomicznej w Polsce jest dynamiczny i złożony. W całym kraju wiele organizacji i instytucji – interesariuszy z sektora publicznego, prywatnego oraz organizacji niekomercyjnych tworzy i wdraża projekty edukacyjne zarówno z zakresu ekonomii, jak i finansów. W czerwcu 2024 r. z inicjatywy Rady Edukacji Finansowej, w której NBP ma swojego przedstawiciela, a także we współpracy z OECD, została przyjęta w Polsce „Krajowa Strategia Edukacji Finansowej”. Tym samym nasz kraj dołączył do grona państw, które mają ogólnokrajową strategię na rzecz edukacji finansowej.
Powinniśmy się teraz na nowo zmobilizować i wykorzystać największą w naszej tysiącletniej historii szansę, żeby Zachód nie tylko dogonić, ale nawet aby część krajów zachodnich przegonić. Nigdy nie mieliśmy takiej szansy jak teraz – uważa dr hab. Marcin Piątkowski z Akademii Leona Koźmińskiego.
Surowce, w tym przede wszystkim ropa i gaz, od zawsze postrzegane były jako podstawowe czynniki siły ekonomicznej Rosji i jej atrakcyjności jako partnera gospodarczego. W samej Federacji Rosyjskiej zasobom energetycznym przypisano dodatkowo rolę narzędzia wspierającego rodzimą politykę zagraniczną.
„Od pewnego czasu obserwowane jest istotne zmniejszenie kredytowania sfery realnej przez sektor bankowy przy jednoczesnym ograniczonym rozwoju pozostałej części sektora finansowego” – zauważa NBP w „Raporcie o stabilności sektora finansowego”.
Czerwcowe raporty OECD, ONZ oraz Banku Światowego zgodnie wskazują na znaczące obniżenie prognoz globalnego wzrostu na 2025 r. W dużej mierze jest to wynik szybkiej eskalacji działań protekcjonistycznych, zwłaszcza znacznego wzrostu efektywnych amerykańskich ceł. Działania te już zaczęły obciążać globalne łańcuchy dostaw i opóźniać decyzje inwestycyjne podmiotów gospodarczych.
Era niemieckiego cudu gospodarczego opartego na przemyśle przetwórczym i forsowaniu eksportu wydaje się dobiegać końca. Wykorzystanie technologii cyfrowych może w istotny sposób pomóc w utrzymaniu pozycji naszego zachodniego sąsiada na świecie.
Główny doradca ekonomiczny prezydenta Trumpa, Stephen Miran, stwierdził, że międzynarodowy system monetarny, w którym Stany Zjednoczone zapewniają reszcie świata bezpieczne i płynne aktywa, jest „niesprawiedliwy”, ponieważ rzekomo uniemożliwia USA wyeliminowanie deficytu na rachunku obrotów bieżących. Proponowanym przez niego rozwiązaniem jest obniżenie wartości dolara poprzez skoordynowaną interwencję na rynku walutowym przez zagraniczne banki centralne.
Rynkowe anomalie nie są drobnymi odstępstwami od idealnego modelu – są trwałym elementem rzeczywistości. Finanse behawioralne pokazują, że błędy inwestorów bywają systematyczne, niekiedy przewidywalne i... ludzkie. Nie negują dorobku teorii neoklasycznych – przeciwnie, wzbogacają go o ludzki kontekst, który wcześniej był pomijany. O sile emocji w gospodarce i lekcjach płynących z kryzysów opowiadał prof. Adam Szyszka z SGH w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym”.
Do 2050 r. około 70 proc. ludzi będzie mieszkać w miastach. Czy inteligentne miasta, łączące technologię z zarządzaniem, są przyszłością urbanizacji? Ich rolę w obliczu współczesnych wyzwań wyjaśnia w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym” dr Sabina Baraniewicz-Kotasińska, autorka książki o smart cities.
Polska branża kosmiczna dynamicznie się rozwija, stając się perspektywicznie jednym z kluczowych sektorów nowoczesnej gospodarki. Nasz kraj nie tylko inwestuje w technologie kosmiczne, lecz także uczestniczy w międzynarodowych misjach. Już wkrótce polski astronauta poleci w kosmos, co podkreśla rosnącą pozycję Polski w tej wymagającej branży. Jak wygląda obecna sytuacja sektora kosmicznego w Polsce? Jakie są jego perspektywy i wyzwania?
Kryzys w 2008 r. i pandemia COVID-19 przyniosły wielkie wyzwania dla sposobu prowadzenia polityki pieniężnej na całym świecie. Nasz artykuł przedstawia wyniki aktualizacji klasyfikacji Kompleksowych Ram Polityki Pieniężnej, która obejmuje obecnie 186 krajów i okres 50 lat, od 1974 do 2023 roku.
Prawdopodobnie jeszcze w 2025 r. liczba aktywnych rachunków PPK wzrośnie do 5 mln. Program realizowany w trójkącie pracownik-pracodawca-państwo przynosi realne korzyści, ale wiele osób wciąż ich nie dostrzega.
Po neoliberalnej kontrrewolucji władze pozwalają na inflację wartości aktywów inwestycyjnych, przy jednoczesnym bezwzględnym tłumieniu wzrostu płac – przekonuje Melinda Cooper w „Counterrevolution”.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Na koniec marca 2024 r. liczba ludności Polski wynosiła niecałe 37,6 mln i – jak podaje GUS – tym samym zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r. o 133 tys. osób. Urząd alarmuje, że te niekorzystne trendy obserwowane są od lat. W konsekwencji prognozy pokazują, że pod koniec 2050 r. liczba ludności naszego kraju wyniesie 34,0 mln osób, a w 2060 r. nie przekroczy 31 mln (30,9 mln).
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
