Autor: Marcin Humanicki

Ekspert ekonomiczny w Departamenvie Analiz Ekonomicznych NBP

Niestabilność równowagi zewnętrznej

Niestabilność równowagi zewnętrznej

Niestabilność równowagi zewnętrznej krajów rozwijających się, Eugeniusz Najlepszy, Konrad Sobański, PWE 2010

Potrzeba zdefiniowania formalnych warunków stabilności równowagi zewnętrznej dla krajów rozwijających się zrodziła się z rosnących obaw ekonomistów o skutki wysokich deficytów na rachunku obrotów bieżących jakie notowały niektóre z tych państw. Dotyczyło to zwłaszcza krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W nurt tych rozważań dobrze wpisuje się książka pt. Niestabilność równowagi zewnętrznej krajów rozwijających się, za którą jej autorzy, tj. prof. dr hab. Eugeniusz Najlepszy i dr Konrad Sobański z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, otrzymali tegoroczną Nagrodę Banku Handlowego.

Nagroda jest przyznawana od 15 lat przez Fundację Kronenberga za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ekonomii i finansów. Zdaniem jury praca naukowa laureatów stanowi ważny głos w toczącej się dyskusji na temat sposobów przewidywania i zapobiegania kryzysom finansowym, będących następstwem nadmiernych deficytów w bilansie płatniczym.

We wprowadzeniu do nagrodzonej książki czytamy, że „(…) przedmiotem prezentowanych w niej badań są makroekonomiczne i instytucjonalne uwarunkowania stabilności równowagi bilansu płatniczego krajów rozwijających się, które wynikają z rosnących powiązań wielu różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych, przejawiających się w sferze gospodarki krajowej i w otoczeniu międzynarodowym. Poszukuje się zwłaszcza sposobów identyfikowania i prognozowania zagrożeń pojawiających się od strony nierównowagi obrotów bieżących bilansu płatniczego w warunkach postępującej globalizacji.”

Przedstawione w książce badania zostały przeprowadzone według następującego schematu.

W pierwszej kolejności zaprezentowane zostały uwarunkowania makroekonomiczne stabilności równowagi zewnętrznej krajów rozwijających się, wynikające z dynamicznych zmian w ich otoczeniu międzynarodowym. Ponadto omówione zostały teoretyczne koncepcje oceny zjawiska deficytu na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego oraz analizy jego stabilności.

Następnie autorzy przedstawili wyniki badań empirycznych czterech międzynarodowych zespołów naukowców (G.M. Milesi-Ferretti i A. Razin; J.A. Frankel i A.K. Rose; B. Eichengreen, A.K. Rose i Ch. Wyplosz; M. Goldstein, G. Kaminsky i C. Reinhart), którzy przeprowadzili analizę czynników mogących wskazywać na rosnące prawdopodobieństwo nagłego odpływu kapitału zagranicznego i szokowej korekty deficytów obrotów bieżących bilansu płatniczego. W swoich badaniach naukowcy ci skoncentrowali się na przeanalizowaniu kryzysów finansowych, które wystąpiły zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się od początku lat sześćdziesiątych XX wieku. W rezultacie otrzymali zestaw istotnych zmiennych z punktu widzenia oceny stabilności równowagi zewnętrznej. Wśród nich można wyróżnić m.in.:

  • poziom rezerw walutowych (w relacji do importu);
  • saldo obrotów bieżących (w relacji do PKB);
  • zadłużenie zagraniczne (w relacji do PKB);
  • krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne (w relacji do zadłużenia zagranicznego ogółem);
  • dynamikę kredytu (w relacji do PKB);
  • odchylenie realnego kursu walutowego od trendu
  • dynamikę cen akcji.

Innymi słowy, wyżej wymienieni badacze stworzyli system wskaźników wczesnego ostrzegania przed możliwym wystąpieniem szeroko rozumianych kryzysów finansowych, których jednym z przejawów są wymuszone korekty salda na rachunku obrotów bieżących.

Ostatecznie autorzy książki, bazując na dorobku naukowym wspomnianych zespołów badawczych, przeprowadzili własne badanie na wybranej grupie krajów rozwijających się. Dużo miejsca poświęcono diagnozie warunków stabilności równowagi zewnętrznej krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1998-2007. W grupie badanych państw znalazły się: Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja i Węgry. W ramach przeprowadzonej analizy stwierdzono, że znaczne prawdopodobieństwo korekty nierównowag na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego w powyższej grupie państw występowało głównie w początkowej i końcowej fazie analizowanego okresu oraz że odnosiło się głównie do państw nadbałtyckich, Węgier, a także Rumunii i Bułgarii. Potwierdzałoby to zatem obawy ekonomistów o niestabilność równowag zewnętrznych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej od początku procesu transformacji ustrojowej, będącej wynikiem dynamicznego rozwoju ich gospodarek, dokonującego się kosztem powiększania deficytu na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego.

Podsumowując należy podkreślić, iż nagrodzona książka stanowi cenny wkład w zakresie badania (od strony teoretycznej i empirycznej) stabilności równowagi zewnętrznej krajów rozwijających się. Ta problematyka była dotychczas traktowana raczej drugoplanowo w finansach międzynarodowych. Wynikało to zapewne z faktu, że jeszcze do niedawna kraje te pozostawały niejako na uboczu dokonujących się globalnych procesów integracyjnych. Prowadziło to do konkluzji, iż to jedynie od decyzji krajowych władz gospodarczych (fiskalnych i monetarnych) zależał kierunek ewolucji salda na rachunku obrotów bieżących. Szczególną wartością książki jest to, iż kładzie ona duży nacisk na potrzebę ciągłego monitorowania zmian zachodzących w bilansach płatniczych krajów rozwijających się oraz wskazuje na narzędzia, za pomocą których rządy tych państw mogą odpowiednio wcześnie reagować na pojawiające się sygnały o niebezpieczeństwie odpływu kapitału zagranicznego i wybuchu kryzysu finansowego.

 

Marcin Humanicki jest pracownikiem Instytutu Ekonomicznego NBP, gdzie zajmuje się m.in. sporządzaniem prognoz bilansu płatniczego Polski. Prezentowanych w artykule opinii nie należy utożsamiać ze stanowiskiem instytucji, w której pracuje.

Niestabilność równowagi zewnętrznej krajów rozwijających się, Eugeniusz Najlepszy, Konrad Sobański, PWE 2010

Artykuły powiązane

Dlaczego rubel jest najbardziej zyskującą w tym roku walutą na świecie?

Kategoria: Analizy
Mimo trwającej w Ukrainie wojny rosyjski rubel jest najbardziej zyskującą od początku roku walutą na świecie. Jego aprecjacja następuje w warunkach obniżania stóp procentowych przez Centralny Bank Rosji i łagodzenia ograniczeń przepływów kapitałowych.
Dlaczego rubel jest najbardziej zyskującą w tym roku walutą na świecie?