Dziennikarz, politolog specjalizujący się w zagadnieniach europejskich
więcej publikacji autora Mariusz Tomczak
Getty Images
Rzeka Logone na pewnym odcinku rozgranicza dwa państwa położone w środkowej części kontynentu afrykańskiego – ponad 28-milionowy Kamerun i 19-milionowy Czad. Z uwagi na silny prąd w wielu miejscach przeprawa na drugi brzeg stanowi nie lada wyczyn, zwłaszcza w porze deszczowej. Dla ludzi płynących w niewielkich łodziach śmiertelne niebezpieczeństwo stwarzają też ataki hipopotamów.
Pod koniec kwietnia 2025 r. uroczyście otwarto 620-metrowy transgraniczny most Logone – jeden z najdłuższych na tym kontynencie – łączący miasto Yagoua na dalekiej północy Kamerunu z miastem Bongor w południowo-zachodniej części Czadu. Jego budowa trwała pięć lat i pochłonęła 113 mln euro, z czego 40 mln euro stanowił wkład Unii Europejskiej. UE zapewniła wsparcie w zakresie zarządzania projektem, a za pośrednictwem jednej z francuskich firm również wiedzę specjalistyczną w dziedzinie inżynierii lądowej. „Budowa mostu Logone nie tylko poprawi codzienne życie ludzi w Czadzie i Kamerunie, ale także zwiększy przepływ towarów między tymi krajami, tworząc nowe możliwości dla lokalnych społeczności. Projekt wspierany przez UE i jej pięć państw członkowskich przyniesie więcej miejsc pracy, większą stabilność i zbuduje silniejsze partnerstwa na przyszłość. O to właśnie chodzi w Global Gateway” – powiedział Jozef Síkela, unijny komisarz do spraw partnerstw międzynarodowych.
Kamień milowy i obietnica dobrobytu
Ten most to jeden z flagowych projektów zrealizowanych w ramach unijnej strategii Global Gateway (pol. Brama na świat) w Afryce. W komunikacie opublikowanym na stronie internetowej Komisji Europejskiej napisano, że jego otwarcie to „ważny kamień milowy”. KE szacuje, że z przeprawy skorzysta ponad 4,7 mln ludzi zarówno w Kamerunie, jak i Czadzie. „Nowy most znacznie skróci czas tranzytu transgranicznego. Wcześniej transport łodzią towarów zajmował do pół dnia, a pasażerów około dwóch godzin w porze deszczowej. Teraz przeprawa trwa zaledwie pięć minut” – czytamy na stronie KE. Most przyczyni się do powstania nowych możliwości biznesowych, co z biegiem czasu zapewne przełoży się na wzrost konkurencyjności regionu oraz ułatwi dostęp do edukacji czy opieki zdrowotnej. Dla wielu osób transgraniczna inwestycja to jednak coś znacznie więcej niż szybka i bezpieczna przeprawa na drugi brzeg – to projekt łączący dwie sąsiednie społeczności i integrujący region Afryki Środkowej. „Ten most jest obietnicą dobrobytu dla mieszkańców Yagoua i Bongor, obietnicą bezpieczeństwa dla tych, którzy kiedyś przekraczali rzekę w niepewnych warunkach, obietnicą rozwoju dla naszego subregionu” – podkreślił kameruński premier Joseph Dion Ngute, cytowany przez serwis internetowy logistafrica.com.
Zobacz również:
Pomoc humanitarna – beneficjenci unijnych pieniędzy
Przez ostatnie lata do przekraczania Logone w tamtej okolicy używano głównie łodzi i promów, choć zdarzali się śmiałkowie pokonujący ją wpław. We wzburzonych wodach utonęło wielu z nich oraz zwierzęta i towary. „Podróż, która kiedyś zajmowała godzinę, teraz trwa zaledwie kilka minut” – powiedział Pierre Fissou, doradca do spraw nauczania z kameruńskiego miasta Yagoua, cytowany przez Afrykański Bank Rozwoju. Fissou doskonale zdaje sobie sprawę z iloma niebezpieczeństwami wiąże się przekraczanie naturalnej granicy państwowej na tamtym odcinku, bo często sam się przeprawiał przez rzekę kajakiem. Ale to już przeszłość, dlatego z dużym optymizmem spogląda w przyszłość. „Teraz będziemy mogli dotrzeć do nowych rynków, nie ryzykując życia ani towarów” – dodał inny z okolicznych mieszkańców, który w nowo ukończonej inwestycji dostrzega przyszłe korzyści dla lokalnych przedstawicieli handlu i producentów rolnych.
Brama na świat
Celem strategii Global Gateway jest zwiększenie połączeń UE w skali globalnej w obszarze cyfryzacji, energetyki i transportu oraz wzmocnienie opieki zdrowotnej, edukacji i badań naukowych. Bruksela deklaruje, że ma pomóc w niwelowaniu globalnej luki inwestycyjnej, zwiększając możliwości rozwojowe. Chodzi o działania wzmacniające potencjał lokalnych społeczności, ale niepowodujące powstawania szkodliwych zależności. „Wiele krajów potrzebuje zaufanego partnera, aby opracować zrównoważone projekty wysokiej jakości i zagwarantować, by były one realizowane przejrzyście, nie powodowały niezrównoważonego poziomu zadłużenia i przynosiły lokalnym społecznościom trwałe korzyści społeczne i gospodarcze. Global Gateway jest odpowiedzią na to zapotrzebowanie” – można przeczytać na stronie Dyrekcji Generalnej KE do spraw Partnerstw Międzynarodowych.
Podstawowe zasady wytyczające kierunek inwestycjom realizowanym w ramach Global Gateway obejmują:
Inicjatywa koncentruje się na następujących dziedzinach:
Połowa środków trafi do Afryki
Global Gateway została ogłoszona w 2021 r. przez przewodniczącą KE Ursulę von der Leyen i ówczesnego Wysokiego Przedstawiciela UE do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Josepa Borrella. Nieprzypadkowo doszło do tego w okresie walki z koronawirusem SARS-CoV-2. To właśnie wtedy wielu unijnych decydentów i polityków z państw członkowskich zaczęło zdawać sobie sprawę ze skali uzależnienia od produkcji wytwarzanej z daleka od Europy, głównie w Chińskiej Republice Ludowej. „Zakłócenia łańcuchów dostaw i braki w systemach komunikacji cyfrowej podczas pandemii COVID-19 obnażyły niekompletność połączeń infrastrukturalnych UE z państwami pozaunijnymi. UE obawia się też chińskiej oferty inwestycyjnej w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku, która może ograniczać jej wpływy w państwach rozwijających się i sąsiedzkich” – podkreśliła Elżbieta Kaca, analityczka do spraw Unii Europejskiej z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, na łamach „Biuletynu PISM”.
Zobacz również:
Inwestycje UE zamiast ropy, gazu i diamentów
Środki na realizację Global Gateway pochodzą z różnych źródeł (KE, budżety państw członkowskich, instytucje finansowe, sektor prywatny). W latach 2021–2027 Unia wraz z krajami członkowskimi ma zainwestować na całym świecie do 300 mld euro. Połowa środków z tej puli trafi do Afryki, a pakiet inwestycyjny o wartości 150 mld euro, realizowany w ramach Global Gateway, jest kluczowym elementem partnerstwa UE-Unia Afrykańska. Strategia jest wdrażana przez KE, Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (czyli unijną służbą dyplomatyczną), państwa UE, instytucje finansowe, sektor prywatny i organizacje pozarządowe. „Takie podejście ułatwia pełną mobilizację woli politycznej, wiedzy technicznej i zasobów finansowych” – podkreśla Komisja. W grudniu 2024 r. zatwierdzono 46 sztandarowych projektów na 2025 r. Realizacja przynajmniej części z nich, pomijając aspekt biznesowy, może przełożyć się na poprawę wizerunku UE na świecie, w tym wśród społeczności lokalnych, co także jest celem Brukseli.
Szansa dla polskich firm
W ocenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ) Global Gateway przyczynia się do zwiększenia rozpoznawalności UE w krajach rozwijających się, nadaje większy priorytet inwestycjom infrastrukturalnym oraz pomaga w promowaniu wartości europejskich na świecie, co ma przełożenie na nasze interesy polityczne i gospodarcze. „Polska dąży do lepszego wykorzystania potencjału strategii Global Gateway przez identyfikowanie i przygotowywanie projektów zgodnych z jej celami oraz umożliwiających korzystanie z dostępnych instrumentów politycznych i finansowych UE. MSZ jako koordynator wdrażania Global Gateway na poziomie krajowym, wspiera współpracę z administracją, sektorem prywatnym i instytucjami finansowymi, w tym z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, tak by tworzyć korzystne warunki dla udziału polskich podmiotów w projektach realizowanych poza UE” – poinformował resort. MSZ dodał też, że z punktu widzenia Polski bilans tej inicjatywy jest obiecujący. Szczególnie cenny wydaje się potencjał w ramach prowadzenia dyplomacji ekonomicznej, tworzenia bardziej zintegrowanego podejścia do rozwoju i inwestycji, a także strategicznego ukierunkowania działań instytucji oraz państw członkowskich UE.
Resort przekazał „Obserwatorowi Finansowemu”, że Polska stara się wnosić aktywny wkład w rozwój unijnej strategii, a nasze firmy za jej pośrednictwem uzyskują wsparcie polityczne, komunikacyjne i wizerunkowe dla ekspansji zagranicznej. „Zgłoszone przez nasz kraj projekty flagowe, takie jak transfer polskiej technologii biogazowej do Kenii czy modernizacja infrastruktury energetycznej w Tajlandii, wzmacniają obecność polskich podmiotów na rynkach pozaeuropejskich i przyczyniają się do postrzegania Polski jako partnera technologicznego” – podkreślił MSZ. Wśród innych inicjatyw zgłoszonych przez nasz kraj są m.in. projekty zielonego wodoru w Argentynie, Maroku i Namibii (inwestycje firmy Green Capital) oraz systemy synchronizacji czasu dla zabezpieczenia cyberprzestrzeni lotniczej w Republice Południowej Afryki (wdrażane przez firmę Elproma). W projekty realizowane pod szyldem Global Gateway zaangażowane jest też m.in. Asseco Data Systems, tworząc rozwiązania będące siłą napędową transformacji cyfrowej, a także MIM Solutions, która doradza w zakresie rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji.
Perspektywy na przyszłość
MSZ traktuje Global Gateway za jeden z priorytetów prezydencji Polski w Radzie UE. W pierwszej połowie 2025 r. przewodniczymy pracom grupy roboczej, która się stara przekładać pomysły na konkretne działania. Dotyczą one m.in. wdrażania strategii w państwach kandydujących i sąsiadujących z Unią oraz współpracy w ramach Partnerstwa na rzecz Globalnej Infrastruktury i Inwestycji (ang. Partnership for Global Infrastructure and Investment, PGII), powołanego przez przywódców grupy G7 kilka lat temu. Aktywność grupy roboczej obejmuje także strategiczną refleksję nad projektami flagowymi Global Gateway. W ocenie resortu dalsza realizacja tej inicjatywy jest uzależniona od sprostania wyzwaniom m.in. w zakresie koordynacji planowanych projektów. Chodzi też o zachęcenie przedstawicieli sektora prywatnego do podjęcia wspólnych działań i udzielenia pomocy w ich sfinansowaniu. Nie jest bowiem tajemnicą, że Bruksela samodzielnie nie wyasygnuje środków na realizację wszystkich inicjatyw zaplanowanych w ramach Global Gateway, bo nie ma na to zgody przywódców państw członkowskich.
Zobacz również:
Jak chińskie pożyczki kolonizują Afrykę?
W marcu 2025 r. szef resortu dyplomacji Radosław Sikorski, reprezentując Unię w ramach polskiej prezydencji, wziął udział w Ministerialnym Dialogu Politycznym UE ze Wspólnotą Rozwoju Afryki Południowej (ang. Southern African Development Community, SADC) w stolicy Zimbabwe. W trakcie spotkania omówiono m.in. kwestie współpracy gospodarczej i inwestycyjnej pomiędzy UE a SADC w ramach Global Gateway oraz podpisano umowę o wartości 163,9 mln euro. Ma ona zapewnić wsparcie dla digitalizacji, nowoczesnych technologii, transportu i eksploatacji bogactw naturalnych w południowej części Afryki. W komunikacie opublikowanym na stronie MSZ wskazano na rosnący potencjał regionu i zainteresowanie polskich firm podjęciem współpracy gospodarczej i inwestycyjnej w tamtej części świata.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
