Zpandemią rządy radziły sobie bardzo ekspansywną polityką budżetową i to były dość dobre posunięcia, bo już w 2021 roku osiągnęliśmy poziomy sprzed pandemii. Kwestia tej góry pieniędzy, która trafiła do gospodarki byłaby pewnie znacznie łagodniej rozładowywana gdyby nie 24 lutego 2022 r. i olbrzymie szoki podażowe, który spowodowały kilkukrotne wzrosty cen surowców – mówi prof. Henryk Wnorowski, członek Rady Polityki Pieniężnej. W wywiadzie także jego ocena dwóch ekonomicznych debat Światowego Kongresu Kopernikańskiego w Toruniu.
„Obserwator Finansowy”: Podczas Światowego Kongresu Kopernikańskiego w Toruniu odbyła się debata prezesów banków centralnych – ze strefy euro, a także spoza niej – z Ukrainy, ze Szwajcarii. Jakie wątki szczególnie Pana zainteresowały?
Henryk Wnorowski: To była dyskusja wielowątkowa, interesująca, z bardzo ekspresyjnym moderatorem, który nie ułatwiał życia niektórym członkom zarządów banków i przyciskał ich dosyć skutecznie. Szczególnie zainteresowały mnie uzasadnienia przedstawicieli banków Litwy i Chorwacji w kwestii wejścia do strefy euro.
Przedstawicielka Chorwacji powiedziała, że strefa euro paradoksalnie daje większą niezależność, bo jest się silniejszym w otoczeniu innych banków, a EBC jest przecież silniejszy od każdego poszczególnego rządu krajowego. Czy te argumenty Pana przekonują?
Pani prezes przyjechała tutaj właśnie z takim zadaniem, aby nas przekonać. Oni mają bardzo małe doświadczenia i bez względu na to, jak myślą, to teraz muszą prezentować określoną linię argumentacji. Chociaż te przedstawione argumenty są dosyć logiczne, gdyż w takiej konfiguracji, kiedy nie ma samodzielności, można być bardziej wymagającym w stosunku do kreatorów polityki fiskalnej. Czy w związku z tym będzie to lepsze dla gospodarki chorwackiej jako całości? Jest to co najmniej dyskusyjne, ale tutaj czas będzie najlepszym weryfikatorem tej hipotezy.
Czyli w przypadku Chorwacji to instytucjonalnie wzmacnia rolę banku centralnego względem rządu?
Wydaje się, że tak. Nawet potrafię zrozumieć to rozumowanie pani prezes i jej zadowolenie. Zobaczymy, jak to będzie. Ale czy wzorzec chorwacki jest jakimś wzorcem dla nas? Oczywiście, że nie. To w ogóle nie ma żadnych zdolności aplikacyjnych dla Polski, dużego europejskiego kraju, dużej europejskiej gospodarki mającej bardzo dobrą wymienialną walutę. W Chorwacji funkcjonowało się tak naprawdę w systemie dwuwalutowym. Ich kuna nigdy nie miała pozycji naszego złotego. To jest zupełnie inna sytuacja.
Spotkałem się z opinią, że w ich przypadku to w sumie niewiele zmienia bo i tak kuna była powiązana najpierw z marką, a później z euro.
Byłbym skłonny zgodzić się z taką opinią.
Ostatnio dużo mówi się też o polikryzysie, czyli o wystąpieniu jednocześnie wielu niekorzystnych wydarzeń. Mieliśmy pandemię, po niej wojnę, a teraz zmagamy się ze skutkami tej wojny – między innymi z inflacją. I tak od 2019 r. nie mamy oddechu jako globalna społeczność. Czy kiedyś nadejdą normalniejsze czasy, czy czeka nas ciągle wiele kryzysów naraz?
Ten nowy termin może wynikać z jakiejś tęsknoty za potwierdzeniem tezy, że mamy coś naprawdę szczególnego. Wszyscy chcemy żyć w wyjątkowych czasach i podkreślamy tę wyjątkowość. To są pewnie te obiektywne przesłanki, bo „dostaliśmy po głowie” dwa razy w niewielkim odstępie czasu. Była pandemia i był to bardzo trudny czas, bo nigdy wcześniej kryzysy tak nagle i niemal jednocześnie nie przychodziły do wielu sfer gospodarki we wszystkich krajach na świecie. A tu tak się zdarzyło i rządy musiały radzić sobie bardzo ekspansywną polityką budżetową. Do gospodarek i polskiej, i europejskich, i światowych trafiły duże kwoty. To były raczej dobre posunięcia i dosyć szybko się z tym uporaliśmy.
A potem nastał 24 lutego 2022 r. – atak Rosji na Ukrainę. Mamy olbrzymie szoki podażowe, które spowodowały kilkakrotne wzrosty cen surowców, przede wszystkim surowców energetycznych, ale nie tylko. Poszczególne gospodarki różnie sobie z tym radzą, bo siła tego uderzenia jednak była zróżnicowana w zależności od ich sytuacji. Akurat w naszym wypadku nie było łatwo i stąd ta cena, którą płacimy, jest nieco wyższa niż w innych krajach o korzystniejszym w tamtym czasie miksie energetycznym.
Czy od 1989 r. nasze tempo gonienia bogatszych gospodarek Europy Zachodniej jest właściwe?
Nie wiem, czy to dobre określenie – właściwe tempo – bo gonimy dalej. Pewnie, gdyby było wyższe, to byłoby lepiej, bo byśmy szybciej dogonili. Czasami jednak mam takie wrażenie, że nie potrafimy docenić osiągnięć, bo przecież zrobiliśmy gigantyczny postęp. To jest oczywiście efekt wielu czynników i jako pierwszy wskazałbym na naszą przedsiębiorczość i pracowitość Polaków. My w tych ostatnich 30 latach bardzo dobrze odnajdujemy się w gospodarce, radzimy sobie na rynku lokalnym i na rynku międzynarodowym. Zrobiliśmy gigantyczny postęp, jeśli chodzi o eksport, który jest kluczowym czynnikiem, bo dokłada się w dużym stopniu do naszego PKB.
Polscy przedsiębiorcy są bardzo przedsiębiorczy, innowacyjni, konkurencyjni. Funkcjonują niemniej w określonym środowisku biznesowym, a jego jakość kształtuje polityka gospodarcza rządu. I w ostatnich czasach to środowisko funkcjonowania przedsiębiorstw w Polsce jest dla nich coraz bardziej przyjazne. Nawet obiektywne rankingi międzynarodowe to pokazują, że udaje się poprawić tę konkurencyjność.
Z badań naukowców NBP wynika, że polskie firmy powinny starać się polepszyć swoje marże, być w tym łańcuchu wartości trochę wyżej. Czy da się to zrobić, czy wymaga to czasu i kapitału?
Wierzę, że teraz nastanie dobry czas dla polskich przedsiębiorstw, dlatego że łańcuchy tworzenia wartości jednak się zmienią. Po pandemii większość przedsiębiorstw w Europie i na świecie widzi, że zastąpienie chociaż w jakiejś części tych poddostawców azjatyckich – głównie chińskich – ma duże szanse. Na szczęście u nas zostało jeszcze sporo tradycyjnego przemysłu wytwórczego – np. przemysłu metalowego i innego, gdzie wytwarzane są dobra materialne, na które jest zapotrzebowanie – dlatego jesteśmy atrakcyjni cenowo, jesteśmy elastyczni, więc tutaj ta nasza rola będzie się poprawiała.
A propos poprawy marż w innym kontekście to ten trudny rok, który się skończył, wysokiej – jak by nie patrzeć inflacji – to polscy przedsiębiorcy, polscy handlowcy poprawili sobie marże, mimo tego, że mieliśmy do czynienia z szokami podażowymi i rosły koszty surowców oraz materiałów, to jednak było wysokie przyzwolenie na przekładanie wzrostu kosztów na oferowane ceny.
Ale na eksport również? Bo co innego, jeśli te wyższe ceny płacimy tutaj w kraju.
Jeśli chodzi o eksport, to takich badań nie widziałem, ale z rozmów z przedsiębiorcami wynika, że importerzy z trudem, ale przyjmują ich argumentację, bo wiedzą, że to w jakimś stopniu jest też cena za bezpieczeństwo dostaw i pewność prowadzenia biznesu.
Wpływ wejścia do strefy euro będzie niestety negatywny. I to zarówno w długim, jak i w krótkim okresie. Mówię tak dlatego, że – powtarzam – nasze wejście do strefy euro nie zostało oparte na żadnych realistycznych kryteriach spójności. Nasza gospodarka została tam wciągnięta z przyczyn politycznych. Żeby wyglądało, że jesteśmy nowocześni i europejscy – mówi Ljubo Jurčić, chorwacki ekonomista, były minister gospodarki w socjaldemokratycznym rządzie Chorwacji.
Dane II kwartału wskazują, że Polska stała się najważniejszym partnerem handlowym Ukrainy w UE. Ze względu jednak na specyficzny charakter obecnej wymiany trudno przewidzieć w jakim kierunku będzie rozwijać się handel polsko-ukraiński.
Polityka antymonopolowa jest przedmiotem intensywnej analizy po obu stronach Atlantyku. W naszym artykule dowodzimy, że właściwe uwzględnienie zmowy w modelu makroekonomicznym może wykazać znaczną utratę produktywności i łącznego dobrobytu. Nasze wyniki sugerują, że egzekwowanie przepisów antymonopolowych i dotyczących konkurencji, których celem jest rozbicie karteli, może przynieść duże korzyści.
Ekspansja fintechów nie pozostaje bez wpływy na działalność banków, ich przychody i politykę ryzyka. Funkcjonowanie nowych graczy jest wyzwaniem, ale przynosi także efekty pozytywne dla sektora bankowego.
Stany Zjednoczone są jedynym militarnym supermocarstwem świata: wydają na siły zbrojne więcej niż dziesięć kolejnych krajów łącznie. Chiny natomiast stały się jedynym na świecie supermocarstwem w przetwórstwie przemysłowym (manufacturing). Produkcja Chin przewyższa produkcję dziewięciu następnych krajów na liście razem wziętych.
Po dwóch latach deficytu, Polska odnotowała w 2023 r. dodatnie saldo w obrotach handlowych. Poprawa salda nastąpiła we wszystkich głównych kategoriach towarów, a najsilniej w paliwach. Głównym czynnikiem tych tendencji były wyraźnie lepsze warunki cenowe w polskim handlu zagranicznym.
Portugalia nie wykorzystała możliwości, jakie dawało wstąpienie do Unii Europejskiej, a wręcz cofnęła się w rozwoju gospodarczym w minionych prawie dwudziestu pięciu latach. W niniejszym artykule autor przekonuje, że ten rozczarowujący rezultat wynika w dużej mierze z polityki ukierunkowanej na bieżącą konsumpcję zamiast na rozwój oparty na sektorze prywatnym.
Produkcja ropy na Alasce znalazła się na poziomie najniższym od 45 lat. Ludzie wyjeżdżają stamtąd. Stan ma problemy budżetowe, które będzie chciał załatać m.in. uruchomieniem sprzedaży kredytów węglowych.
Liberalizacja handlu jest głównym celem partnerstwa gospodarczego z Kenią. W perspektywie długoterminowej chodzi także o zwiększenie zaangażowania UE w Afryce.
Specjalne wydanie „Obserwatora Finansowego”, poświęcone jest najważniejszym reformom w historii polskiej bankowości. Powodem jest okrągła rocznica stu lat od kluczowych dla dzisiejszych sukcesów Polski wydarzeń. Jaką drogę przeszedł polski złoty od powstania, do chwili obecnej? Na czym opiera się wiarygodność i zaufanie do Narodowego Banku Polskiego? Jakie były wyzwania i alternatywy po drodze? O tym wszystkim można przeczytać w wydaniu kwartalnika.
Najnowsze wydanie „Obserwatora Finansowego” ukazuje nam wizje przyszłości bliskiej i dalekiej. W tym numerze, najlepsi eksperci postarają się odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań, dotyczących sztucznej inteligencji i tego jak generatywna AI wpłynie na bankowość, edukację oraz inne dziedziny naszego życia.
Nieefektywność nadzoru prowadzi do występowania nieprawidłowości i nadużyć na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce – taką sensacyjną tezę stawiają autorzy monografii „Nieprawidłowości i nadużycia na rynku funduszy inwestycyjnych”.
Sztuczna inteligencja powoli zmienia sposób działania banków i instytucji finansowych. Pomaga im zredukować ciężar biurokracji, ale także podejmować szybsze decyzje oraz utrzymywać efektywny kontakt z klientami. A będzie jeszcze lepiej. W perspektywie czeka kilkunastoprocentowy wzrost EBITDA.
W zasadzie przesądzone zostało wprowadzenie cyfrowej waluty w ujęciu globalnym. Pozostaje natomiast pytanie, jak długo państwa posiadające własne banki centralne, zdolne do kształtowania mniej lub bardziej polityki monetarnej, będą mogły opóźniać wprowadzenie cyfrowego pieniądza banków centralnych (CBDC – Central Bank Digital Currency) i jak długo gotówka pozostanie w niektórych państwach alternatywnym środkiem płatniczym, zabezpieczając konkurencyjność obrotu gospodarczego i wolność wyboru?
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Portal ekonomiczny NBP „Obserwator Finansowy” ponownie znalazł się w czołówce najbardziej opiniotwórczych mediów w kategorii „Media ekonomiczne i biznesowe”, wyprzedzając m.in. „Parkiet”. Wzrost cytowalności treści publikowanych na łamach serwisu wzrósł w kwietniu w odniesieniu do marca 2023 r. o 37 proc.
Sytuacja gospodarcza w Polsce na tle innych krajów przedstawia się korzystnie. Warto zauważyć, że w szybkim tempie nadrabiamy dystans dzielący Polskę od poziomu życia w wybranych państwach europejskich. W ciągu ostatnich czterech lat dynamika wzrostu PKB plasowała Polskę powyżej innych krajów europejskich, zarówno strefy euro, w tym Niemiec i Francji, jak i krajów Unii Europejskiej z własną walutą, np. Czech.
Większość polskich przedsiębiorców odczuła skutki wojny w Ukrainie, choć jej wpływ oceniają w zróżnicowany sposób – wynika z badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
