Autor: Krzysztof Jajuga

Ekonomista, wykładowca UE we Wrocławiu.

Podejście eksperymentalne w łagodzeniu globalnego ubóstwa

Obszar badań tegorocznych noblistów to ubóstwo. Praktyczne znaczenie tych badań jest duże, zważywszy, że – pomimo wielkiego postępu w ostatnich latach – część ludności świata (około 700 milionów) żyje w ubóstwie.
Podejście eksperymentalne w łagodzeniu globalnego ubóstwa

© Nobel Media/ Niklas Elmehed

Tegoroczna, pięćdziesiąta pierwsza, Nagroda pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych (potocznie nazywana Nagrodą Nobla z ekonomii) została przyznana trójce badaczy. Otrzymali ją: Abhijit Banerjee (Massachusetts Institute of Technology), Esther Duflo (Massachusetts Institute of Technology) i Michael Kremer (Harvard University). W oficjalnym komunikacie uzasadnienie nagrody brzmi: „Za podejście eksperymentalne w łagodzeniu globalnego ubóstwa” (tłumaczenie KJ).

Decyzja dotycząca tegorocznej nagrody może być w pewnym stopniu zaskoczeniem. Nie chodzi tu o tematykę badań dotyczących ubóstwa i jego łagodzenia, gdyż jest to obszar aktualny. Analizując dotychczasowe tendencje w przyznawaniu Nagrody pamięci Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych, należy stwierdzić, że otrzymywali ją uczeni, którzy ukończyli co najmniej sześćdziesiąty rok życia. Wyjątki to Kenneth Arrow (nagroda w 1972 roku, otrzymał w wieku 51 lat) i Paul Krugman (nagroda w 2008 roku, otrzymał w wieku 55 lat).

Tegoroczni laureaci są wyraźnie młodsi. Abhijit Banerjee urodził się w 1961 roku, Michael Kremer w 1964 roku, zaś Esther Duflo w 1972 roku. Warto dodać, że Abhijit Banerjee i Esther Duflo to małżeństwo. To właśnie Esther Dulfo jest najmłodszą laureatką (47 lat), a w historii drugą kobietą, która otrzymała tę nagrodę. Warto też dodać, że Esther Dulfo (jako druga w historii kobieta) otrzymała w 2010 roku medal Johna Batesa Clarka. Jest to medal przyznawany za znaczący wkład w rozwój nauki i myśli ekonomicznej uczonemu, który pracuje na uczelni amerykańskiej i nie ukończył 40 roku życia. Fakty wskazują, że część laureatów tego medalu otrzymuje potem Nagrodę pamięci Nobla.

Trójka noblistów zapoczątkowała kluczowe badania nad ubóstwem w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, są to zatem badania relatywnie nowe. Odpowiadają one na palące wyzwania świata – łagodzenie ubóstwa ogromnej liczby mieszkańców Ziemi.

Istota osiągnięć noblistów polega na wprowadzeniu nowego standardu badań w ekonomii rozwoju, polegającego na zastosowaniu eksperymentu (niektórzy stosują nawet nazwę „eksperyment terenowy”). Jest tu pewna analogia z eksperymentami medycznymi, w których wyróżnia się dwie grupy osób. Jedna z nich zostaje poddana działaniu pewnego leku, a druga to grupa kontrolna (zamiast leku występuje placebo). Poprzez porównanie efektów wnioskuje się o skuteczności działania leku.

Eksperymenty w badaniach dotyczących łagodzenia ubóstwa polegają na tym, że działanie łagodzące ubóstwo zostaje zastosowane w odniesieniu do pewnej grupy osób i poprzez porównanie z grupą kontrolną ocenia się efekty działania łagodzącego. Jako przykład badań tegorocznych noblistów w uzasadnieniu nagrody przywołuje się eksperymenty dotyczące łagodzenia skutków ubóstwa w szkole, które to badania były przeprowadzone m.in. w Indiach i Kenii. W badaniach tych analizowano wpływ różnych działań łagodzących, takich jak np. darmowe obiady w szkole, większa liczba podręczników czy też specjalna pomoc dydaktyczna dla słabych uczniów. Wyniki wskazały, że najbardziej efektywna jest ta pomoc, która wynika z potrzeb poszczególnych uczniów, a nie ta pomoc, którą otrzymują wszyscy. Podobne badania przeprowadzone były w odniesieniu do pomocy w zakresie ochrony zdrowia, czy też uzyskiwania mikropożyczek.

Podstawowe osiągnięcie teoretyczne tegorocznych noblistów to wprowadzenie koncepcji eksperymentu jako podstawy badań nad łagodzeniem ubóstwa. Podstawowe osiągnięcie o wymiarze praktycznym to wskazanie, że politycy („policy makers”) w działaniach pomocowych powinni skorzystać z badań, które pokazują, jakie są efekty działań w odniesieniu do konkretnych grup osób. Stosowanie zasady „one size fits all”, czyli na przykład wspieranie wszystkich osób w jednakowym stopniu jest bardzo nieefektywne i w efekcie nie prowadzi do łagodzenia ubóstwa.

Tegoroczny Nobel z ekonomii odzwierciedla tendencję ostatnich lat, jeśli chodzi o osiągnięcia, za które ta nagroda jest przyznawana. Coraz częściej są to osiągnięcia, które mają bezpośredni związek z problemami praktycznymi.

© Nobel Media/ Niklas Elmehed

Otwarta licencja


Tagi