Autor: Mariusz Tomczak

Dziennikarz, politolog specjalizujący się w zagadnieniach europejskich

Polska prezydencja w UE: gospodarka i finanse pod lupą

W centrum polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej znajduje się bezpieczeństwo. Sporo uwagi zostanie poświęcone także sprawom gospodarczym i finansowym, choć – przynajmniej na razie – umykają one w debacie publicznej.
Polska prezydencja w UE: gospodarka i finanse pod lupą

(©Getty Images)

Rada Unii Europejskiej to jeden z jej najważniejszych organów decyzyjnych. Składa się z ministrów pochodzących ze wszystkich 27 państw członkowskich, którzy omawiają, negocjują i uchwalają akty prawne. Rada koordynuje też politykę krajów należących do wspólnoty, zawiera umowy międzynarodowe w imieniu UE, uchwala – wraz z Parlamentem Europejskim – unijny budżet oraz współtworzy politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. Decyzje podejmowane są zwykle większością kwalifikowaną (za musi zagłosować 55 proc. państw reprezentujących co najmniej 65 proc. ludności Unii).

415 mln zł w pół roku

Z początkiem nowego roku Polska przejęła od Węgier prezydencję w Radzie UE. Ten moment zbiega się z początkiem nowej kadencji Komisji Europejskiej (grudzień 2024 roku) i zaprzysiężeniem nowego prezydenta Stanów Zjednoczonych (styczeń 2025 roku), a jednocześnie ma miejsce kilka miesięcy po rozpoczęciu kolejnej kadencji Parlamentu Europejskiego. Polska sprawuje tę rotacyjną funkcję po raz drugi w trakcie ponad dwudziestoletniego członkostwa w UE. Poprzednio miało to miejsce w 2011 roku.

Zobacz również: 
Nowe zasady przekraczania granic w strefie Schengen

Od stycznia do końca czerwca 2025 roku w naszym kraju zaplanowano ponad 300 oficjalnych spotkań eksperckich i urzędniczych oraz 22 nieformalne rady z udziałem unijnych ministrów.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Hasło przewodnie polskiej prezydencji brzmi: „Bezpieczeństwo, Europo!”. Nie stanowi to żadnego zaskoczenia, ponieważ przedstawiciele rządu od dawna zapowiadali, że właśnie na tym zamierza skoncentrować się nasz kraj. Hasło ma podkreślać konieczność uwzględniania bezpieczeństwa w sprawach o fundamentalnym znaczeniu i nie należy go ograniczać wyłącznie do polityki obronnej. Chodzi bowiem o szeroko rozumiane bezpieczeństwo w siedmiu wymiarach: zewnętrznym, wewnętrznym, informacyjnym, ekonomicznym, energetycznym, żywnościowym i zdrowotnym.

Polska obejmuje przewodnictwo w Radzie UE w szczególnym czasie. To okres niepewności i niepokoju związany ze zbrojną agresją Rosji na Ukrainę, a także charakteryzujący się wzrostem napięć geopolitycznych, próbami niszczenia porządku międzynarodowego opartego na zasadach czy atakami hybrydowymi. Nasz kontynent mierzy się m.in. z malejącą konkurencyjnością gospodarek i następstwami transformacji energetycznej. „Dla Europy to czas próby i decyzji. Unia Europejska musi chronić siebie i swoich obywateli oraz zadbać o swoje najbliższe otoczenie. Dać Europejkom i Europejczykom poczucie bezpieczeństwa oraz perspektywy rozwoju” – czytamy w oficjalnym portalu prezydencji Polski w Radzie UE.

Program prezydencji

W dokumencie poświęconym programowi polskiej prezydencji, liczącym ponad 50 stron, omówiono priorytety, które są zgodne z oczekiwaniami większości państw członkowskich Unii. Program zawiera sporo treści pozwalających lepiej poznać różne aspekty bieżącego funkcjonowania UE, ale jednocześnie jest pełen ogólnie brzmiących deklaracji i znajduje się w nim stosunkowo mało konkretów. Mimo to powinna go uważnie przeczytać każda osoba zainteresowana sprawami, które w najbliższych miesiącach zajmą sporo uwagi polskich i unijnych decydentów, a częściowo również opinii publicznej.

Zobacz również: 
Sebastian Stodolak: Zielony Ład to ślepa uliczka

Główne kierunki aktywności polskiej prezydencji są omówione w programie według poszczególnych dziedzin polityki. Szeroko rozumiane sprawy gospodarczo-finansowe będą dyskutowane przede wszystkim na forum Rady do Spraw Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN). Odpowiada ona za politykę gospodarczą, kwestie dotyczące podatków i usług finansowych, a także sprawuje pieczę nad stosunkami gospodarczymi z państwami spoza UE.

W posiedzeniach Rady ECOFIN uczestniczą ministrowie gospodarki i finansów z państw członkowskich, a także niektórzy komisarze. Zgodnie z przedstawionym programem, głównym zadaniem prezydencji ma być stawienie czoła wyzwaniom wynikającym z bieżącej sytuacji gospodarczej i finansowej Unii. Co to właściwie oznacza w praktyce?

Konkurencyjność, ceny energii, podatki

Prezydencja chce kontynuować dyskusję na temat ograniczenia negatywnych skutków wysokich cen energii i sposobów ich obniżenia, które – co wydaje się warte podkreślenia – w programie uznano za najważniejszy czynnik ograniczający konkurencyjność unijnej gospodarki. Wspieraniu konkurencyjności ma służyć walka ze szkodliwą konkurencją podatkową. „Prace obejmą m.in. aktualizację unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy dla celów podatkowych, w tym ewaluację zobowiązań podjętych przez jurysdykcje współpracujące do wdrożenia zasad dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych” – podkreślono w programie polskiej prezydencji w Radzie UE. I dodano, że przyjęcie tego wykazu nastąpi już w lutym 2025 roku.

W obszarze podatków bezpośrednich mają być kontynuowane prace nad dziewiątą dyrektywą w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania (potocznie zwaną dyrektywą DAC9). Z kolei w obszarze podatków pośrednich zostaną podjęte bliżej nie sprecyzowane działania niwelujące lukę w VAT. Za priorytet uznano dalsze uszczelnienie poboru VAT, szczególnie w sektorze e-commerce. Poza tym, w pierwszej połowie 2025 roku należy się spodziewać kontynuacji prac nad zmianą dyrektywy dotyczącej opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej.

Budżet, rynek kapitałowy, usługi płatnicze

W ramach uproszczenia regulacji obowiązujących w UE planowane jest m.in. kontynuowanie prac nad nowelizacją przepisów o wskaźnikach referencyjnych w instrumentach finansowych i umowach finansowych oraz wykorzystywanych do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych (tzw. rozporządzenie BMR). Zostaną też podjęte działania ułatwiające implementację Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility – RRF), który powstał w związku z łagodzeniem gospodarczych i społecznych skutków niedawnej pandemii. Ma finansować reformy i inwestycje państw członkowskich zgodne z najważniejszymi celami Unii.

Zobacz również: 
Przeregulowana Europa przegrywa geoekonomiczny wyścig

W programie znalazła się zapowiedź nadania priorytetu pracom nad projektami legislacyjnymi służącymi wzmocnieniu rynków kapitałowych. Chodzi o tworzenie warunków sprzyjających zaangażowaniu kapitału prywatnego w finansowanie gospodarki i transformacji, zarówno zielonej, jak i cyfrowej, co powinno pomóc unijnej gospodarce w odbudowie konkurencyjności. Polska prezydencja chce też posunąć naprzód prace nad pakietem dotyczącym rynku usług płatniczych, który obejmuje nowelizację dyrektywy PSD (Payment Services Directive) i rozporządzenia PSR (Payment Services Regulation). Główny cel planowanych zmian stanowi poprawa funkcjonowania tych usług w ramach jednolitego rynku UE. Ponadto mają być kontynuowane prace nad wprowadzeniem cyfrowego euro.

„Prezydencja będzie skupiała się na możliwych działaniach ograniczających regresywność systemu zasobów własnych oraz kolejnych propozycjach nowych źródeł dochodów budżetu UE powiązanych z jednolitym rynkiem” – czytamy w programie. Będzie to jednym z tematów lutowej konferencji poświęconej wieloletnim ramom finansowym, które są ustalane na okres 7 lat. Polska prezydencja ma również czuwać nad sprawnym zarządzaniem unijnym budżetem na rok 2025, a także planuje przyczynić się do opracowania wytycznych do budżetu UE na rok 2026.

Unia celna, współpraca gospodarcza

Podczas polskiej prezydencji będą kontynuowane prace nad reformą unii celnej obejmujące m.in. powstanie Unijnego Urzędu ds. Celnych w 2028 roku. „Celem będzie uzgodnienie stanowiska Rady i przyjęcie mandatu do negocjacji z Parlamentem Europejskim” – wskazano w programie. Na wsparcie może też liczyć powstający sojusz na rzecz wzmocnienia współpracy i koordynacji pomiędzy krajami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami celnymi (EU Customs Alliance for Borders – EUCAB). W programie znalazła się jednozdaniowa deklaracja o podjęciu działań na rzecz wzmocnienia obecności w Światowej Organizacji Celnej, ale żadnych szczegółów nie podano. W trakcie najbliższego półrocza Rada pochyli się również nad polityką celną dotyczącą Ukrainy, Mołdawii i Bałkanów Zachodnich m.in. w kontekście ich aspiracji do członkostwa w UE.

Zobacz również: 
Zagrożenia dla Polski w strefie euro

Do niełatwych wyzwań polskiej prezydencji należy zaliczyć m.in. konieczność wypracowania jednolitego stanowiska Unii na spotkania grupy G-20 na szczeblu ministrów finansów i szefów banków centralnych. „Zagraniczny wymiar UE będzie wymagał także przygotowania i prezentowania stanowiska UE na spotkaniach Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Grupy Banku Światowego oraz utrzymania bliskich relacji z innymi międzynarodowymi i regionalnymi instytucjami finansowymi oraz organizacjami zajmującymi się integracją gospodarczą” – wskazano w omawianym dokumencie.

Innym z celów prezydencji jest wzmocnienie współpracy gospodarczej z dotychczasowymi partnerami oraz pogłębienie relacji z pięcioma państwami Azji Środkowej (Kazachstan, Kirgizja, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan) i położonym na Zakaukaziu Azerbejdżanem. Poza tym, w pierwszej połowie 2025 roku należy się spodziewać kontynuacji prac nad projektami obejmującymi pomoc makrofinansową dla Egiptu i Jordanii, ponieważ podczas prezydencji węgierskiej nie zostały one zakończone.

W cieniu wojny w Ukrainie

W programie zapowiedziano również dalszą dyskusję o finansowaniu obronności i bezpieczeństwa w UE m.in. z udziałem Europejskiego Banku Inwestycyjnego. „Prezydencja będzie ściśle współpracować także z Komisją Europejską oraz innymi instytucjami i partnerami strategicznymi w celu wypracowania nowych rozwiązań w tym obszarze, co powinno mieć pozytywny wpływ zarówno na zdolności obronne państw członkowskich, jak i na poziom rozwoju ich sektorów przemysłowych i badawczo-rozwojowych” – czytamy w dokumencie opublikowanym w oficjalnym portalu polskiej prezydencji.

To wszystko ma oczywisty związek z wojną toczoną u naszego wschodniego sąsiada, a jednocześnie tuż przy zewnętrznych granicach Unii. Nie powinno zatem zaskakiwać to, że polska prezydencja zamierza aktywnie działać na rzecz wsparcia Ukrainy, zarówno w kontekście aktualnej sytuacji, jak i finansowania jej przyszłej odbudowy.

W programie zaakcentowano wsparcie działań związanych „z wykorzystaniem nadzwyczajnych zysków z unieruchomionych aktywów rosyjskich, monitorowaniem wdrażania sankcji nałożonych na Rosję i Białoruś, a także analizowaniem ich konsekwencji gospodarczych dla UE i państw członkowskich”. Prezydencja będzie ponadto zabiegać o całkowite odejście od importu rosyjskich surowców energetycznych, co – jak podkreślono – jest konieczne do zapewnienia Europie bezpieczeństwa energetycznego.

(©Getty Images)

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Rosyjski budżet przegrywa z wojną

Kategoria: Trendy gospodarcze
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Rosyjski budżet przegrywa z wojną

Protekcjonizm, technologie i globalne transformacje, czyli 2025 r. w gospodarce

Kategoria: Trendy gospodarcze
W globalnej gospodarce 2025 r. zapowiada się jako czas pełen wyzwań i przełomowych zmian. Narastające wojny handlowe, napięcia geopolityczne na Bliskim Wschodzie, deflacja w Chinach, rozwój technologii – to zjawiska, które mogą przekształcić rynki na całym świecie. Eksperci wskazują na kluczowe trendy i zagrożenia, które zdominują przyszły rok.
Protekcjonizm, technologie i globalne transformacje, czyli 2025 r. w gospodarce

Niepokorna Warszawa. Zmagania Polski z UE

Kategoria: Trendy gospodarcze
Parlament Europejski jesienią 2023 r. wysunął propozycję zmian traktatowych. Jest to inicjatywa, która formalnie otwiera drogę do rewizji traktatów zgodnie z art. 48 TFUE. W ramach tej procedury Parlament przedstawia propozycję zmian, a Rada Europejska jedynie zwykłą większością głosów (a więc bez jednomyślności lub większości kwalifikowanej) może zwołać najpierw konwent, a następnie konferencję międzyrządową. Konwent złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji opracowuje zmiany traktatowe na podstawie przedłożenia eurodeputowanych.
Niepokorna Warszawa. Zmagania Polski z UE