(©Envato)
Ogólnie rzecz biorąc, płaca minimalna przyczyniła się do zmniejszenia nierówności płacowych przy jednoczesnej poprawie jakości firm działających w gospodarce.
Niemcy wprowadziły płacę minimalną w styczniu 2015 r., ustalając ją na jednolitym krajowym poziomie 8,50 euro za godzinę. Płaca minimalna wywarła głęboki wpływ na rozkład płac, przy czym sześć miesięcy przed wejściem w życie płacy minimalnej 15 proc. pracowników zarabiało poniżej 8,50 euro za godzinę. Przeprowadzenie reformy uzasadniały takie zjawiska, jak spadające wynagrodzenia w dolnej części rozkładu płac oraz malejące znaczenie związków zawodowych. W okresie poprzedzającym jej wprowadzenie płaca minimalna była krytycznie oceniana przez wielu ekonomistów i część mediów (Sachverständigenrat 2013, Der Spiegel 2013, FAZ 2013, Die Welt 2013), natomiast wcześniejsze badania przewidywały, że spowoduje ona utratę do 900 tys. miejsc pracy.
Nasza analiza pokazuje, że płaca minimalna znacząco podniosła wynagrodzenia pracowników o niskich zarobkach, nie pogarszając ich perspektyw zatrudnienia. Brak reakcji w zakresie zatrudnienia maskuje jednak pewne istotne zmiany strukturalne na rynku pracy. W szczególności pokazujemy, że płaca minimalna doprowadziła do relokacji pracowników z mniejszych do większych zakładów, z zakładów o niższych płacach do zakładów o wyższych płacach oraz z zakładów mniej do bardziej produktywnych, przyczyniając się w ten sposób do poprawy jakości zakładów działających w gospodarce niemieckiej.
Płaca minimalna doprowadziła do relokacji pracowników z mniejszych do większych zakładów, z zakładów o niższych płacach do zakładów o wyższych płacach oraz z zakładów mniej do bardziej produktywnych, przyczyniając się w ten sposób do poprawy jakości zakładów działających w gospodarce niemieckiej.
Wpływ płacy minimalnej na płace i zatrudnienie
W celu zbadania, jak wprowadzenie po raz pierwszy w Niemczech płacy minimalnej wpłynęło na rynek pracy, śledzimy losy poszczególnych osób w czasie, a także porównujemy indywidualny wzrost płac i zmiany zatrudnienia w okresach przed wprowadzeniem płacy minimalnej z okresami po jej wprowadzeniu.
Z analizy wynika, że płaca minimalna spowodowała znaczący wzrost płac pracowników o niskich zarobkach. Wzrost płacy godzinowej w okresach po wprowadzeniu polityki płacy minimalnej znacznie przewyższał wzrost stawki godzinowej w okresie 2011-2013 dla przedziałów płacowych poniżej godzinowej płacy minimalnej w wysokości 8,50 euro. Ponadto wzrost wynagrodzeń przekraczał również wzrost stawki godzinowej sprzed wprowadzenia polityki (2011 r. w porównaniu z 2013 r.) w przedziałach płacowych nieco powyżej płacy minimalnej. Z kolei wprowadzenie płacy minimalnej nie miało wpływu na wzrost płac w przedziałach płacowych powyżej 12,50 euro.
Wyniki badania nie wskazują na to, aby wprowadzenie płacy minimalnej pogorszyło perspektywy zatrudnienia pracowników o niskich zarobkach. Pracownicy bezpośrednio objęci płacą minimalną (zarabiający mniej niż 8,50 euro za godzinę na poziomie podstawowym) mieli nawet nieco większe szanse na utrzymanie zatrudnienia po wprowadzeniu płacy minimalnej (tj. w 2015 r. i 2016 r.) niż przed jej wprowadzeniem (tj. w 2013 r.). Niewielkie pozytywne oddziaływanie na zatrudnienie jest zgodne z tezą, że dzięki wzrostowi płac wywołanemu przez płacę minimalną zatrudnienie stało się bardziej atrakcyjną opcją dla pracowników o niskich płacach. W konsekwencji polityka płacy minimalnej zmniejszyła nierówności płacowe, zgodnie z założeniami.
Na kolejnym etapie badania wykorzystujemy znaczne zróżnicowanie w ekspozycji na płacę minimalną w 401 obszarach lokalnych w Niemczech, śledząc, jak lokalne średnie płace godzinowe (logarytm) i lokalne zatrudnienie (logarytm) zmieniają się w powiatach („Kreis”) zróżnicowanych pod względem ekspozycji na płacę minimalną, ze względu na różnice w poziomie płacy na poziomie lokalnym przed wprowadzeniem polityki płacy minimalnej.
Polityka płacy minimalnej zmniejszyła nierówności płacowe, zgodnie z założeniami.
Nasze ustalenia wskazują, że w stosunku do trendu poprzedzającego wprowadzenie polityki, w latach 2011-2014, wzrost płac w wysoce eksponowanych okręgach silnie przyspiesza w stosunku do wzrostu płac w mniej eksponowanych okręgach po wprowadzeniu płacy minimalnej. Płaca minimalna nie miała zauważalnego wpływu na lokalne zatrudnienie, zgodnie z naszymi ustaleniami wynikającymi z analizy indywidualnej.
Dostosowanie rynku pracy do wprowadzenia płacy minimalnej
Brak reakcji ze strony zatrudnienia, pomimo silnej reakcji ze strony płac, potencjalnie maskuje zmiany strukturalne na rynku pracy, takie jak wycofanie się z rynku zakładów o niskiej produktywności i przesunięcie zatrudnienia w kierunku bardziej produktywnych zakładów. Przedstawiamy dowody potwierdzające relokację zarówno na poziomie indywidualnym, jak i regionalnym. Na poziomie indywidualnym pokazujemy, że po wprowadzeniu płacy minimalnej pracownicy o niskich płacach, w przeciwieństwie do pracowników o wysokich płacach, częściej przechodzą do zakładów, które średnio zapewniają wyższe płace, oferują bardziej stabilne stosunki pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, wypłacają wyższe premie do pensji tego samego rodzaju pracownikom, są większe i bardziej wydajne (na podstawie przewidywanych przychodów na pracownika).
Na poziomie regionalnym pokazujemy, że po wprowadzeniu płacy minimalnej jakość zakładów pracy poprawiła się w obszarach lokalnych, które w dużym stopniu narażone były na jej wpływ, co wynika z relokacji pracowników do bardziej produktywnych zakładów pracy w obrębie danego obszaru. Płaca minimalna skłoniła niektóre małe przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż trzech pracowników do opuszczenia rynku, sygnalizując przesunięcie w kierunku zakładów, które oferują wyższe premie płacowe dla tego samego rodzaju pracowników na obszarach bardziej eksponowanych w stosunku do mniej eksponowanych.
Dyskusja
Nasze ustalenia sugerują, że obawy wielu ekonomistów, że wprowadzenie płacy minimalnej w Niemczech w 2015 r. spowoduje znaczącą utratę miejsc pracy, były nieuzasadnione. Pokazujemy raczej, że wprowadzenie płacy minimalnej zwiększyło płace pracowników o niskich wynagrodzeniach, nie obniżyło zatrudnienia i spowodowało relokację w kierunku bardziej produktywnych zakładów. W tym zakresie płaca minimalna przyczyniła się do zmniejszenia nierówności płacowych wśród pracowników i na obszarach lokalnych.
Wyniki te nie oznaczają, że żadne zakłady ani inni pracownicy nie stracili na skutek wprowadzenia płacy minimalnej. Na przykład płaca minimalna spowodowała, że niektóre małe przedsiębiorstwa wycofały się z rynku. Ponadto relokacja pracowników o niskich płacach do zakładów o wyższych płacach odbyła się kosztem wydłużenia czasu dojazdu, co mogło spowodować, że niektórzy pracownicy znaleźli się w gorszej sytuacji pomimo wyższych zarobków. Niemniej jednak, nawet jeśli istnieją pewne straty wynikające z polityki płacy minimalnej, dochodzimy do wniosku, że ogólny dobrobyt pracowników o niskich płacach prawdopodobnie poprawił się w reakcji na wprowadzenie płacy minimalnej.
Christian Dustmann – Professor of Economics, University College London and Director of the Centre for Research and Analysis of Migration
Attila Lindner – Assistant Professor, University College London
Uta Schonberg – Professor of Economics, University College London
Matthias Umkehrer – Researcher, Federal Employment Agency, Institute for Employment Research
Philipp vom Berge – Deputy Head, Research Data Center of the Federal Employment Agency, Institute for Employment Research
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
