Projekt ustawy o „europejskiej emeryturze” w Sejmie

(©Envato)

Ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny (OIPE) ma pomóc obywatelom Unii Europejskiej w długoterminowym oszczędzaniu. Jego cechą wyróżniającą jest możliwość inwestowania transgranicznego i przenoszenia przy zmianie miejsca zamieszkania z jednego państwa członkowskiego UE do innego.

To rozwiązanie dobrowolne skierowane do osób zainteresowanych budowaniem majątku z myślą o jesieni życia. OIPE ma sprzyjać wzrostowi konkurencji między podmiotami oferującymi programy emerytalne, co może przyczynić się do rozwoju rynku kapitałowego na Starym Kontynencie.

Ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny – perspektywa Brukseli

Rozporządzenie 2019/1238

Konieczność uchwalenia przepisów o OIPE wynika z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 roku. Wiąże ono w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach wspólnoty. Nie tylko Polska ma spore opóźnienie w jego implementacji.

Rządowe prace nad przepisami o OIPE rozpoczęły się stosunkowo dawno. Już w grudniu 2020 roku projekt ustawy wraz z załącznikami został skierowany do uzgodnień m.in. z członkami Rady Ministrów. Później trafił do opiniowania i konsultacji publicznych. Uwagi zgłosił m.in. Narodowy Bank Polski (NBP), Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) i Rzecznik Finansowy.

W lutym 2021 roku odbyła się konferencja uzgodnieniowa. Po kilku miesiącach zmodyfikowany projekt ustawy wraz z załącznikami trafił do ponownych uzgodnień, opiniowania i konsultacji. Pod koniec 2021 roku został przyjęty przez Komitet do Spraw Europejskich. Po dalszych pracach nie ma śladu na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji, ale urzędnicy, których o to zapytałem, wyjaśniają, że trwały wówczas „dodatkowe modyfikacje legislacyjne”.

Teraz czas na parlament

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy 18 kwietnia 2023 roku. Kilka dni później wpłynął do laski marszałkowskiej, a 2 maja został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. Do prezentowania stanowiska rządu w toku prac parlamentarnych jest upoważniony minister finansów.

Projekt określa zasady gromadzenia oszczędności na kontach OIPE, warunki dokonywania wpłat na subkonta krajowe oraz warunki wypłat, wypłat transferowych i zwrotu zgromadzonych środków. Część wytycznych została określona na szczeblu unijnym – we wspomnianym rozporządzeniu 2019/1238.

Kobiety wolą IKE, mężczyźni – IKZE

„W przepisach rozporządzenia pozostawiono państwom członkowskim określenie warunków dotyczących fazy akumulacji (czyli okresu, przez który gromadzone są aktywa w ramach OIPE) oraz fazy dekumulacji (czyli okresu, przez który zgromadzone aktywa mogą być wykorzystane w celu finansowania emerytury lub innych potrzeb w zakresie dochodu) w zakresie, w jakim nie zostały one ustanowione w rozporządzeniu” – czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy.

Koszty i limity

W unijnym rozporządzeniu ustalono maksymalny limit kosztów i opłat związanych z prowadzeniem OIPE na 1 proc. zgromadzonego kapitału. Komisja Europejska zaleciła równe traktowanie indywidualnych produktów emerytalnych pod względem podatkowym oraz zachowanie istniejących kryteriów w zakresie stosowania ulg.

Polski rząd zdecydował się na przyjęcie rozwiązań podatkowych wzorowanych na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE). „IKE jest pozytywnie oceniane przez instytucje finansowe i oszczędzających” – wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy. Roczny limit wpłat na OIPE, tak jak w przypadku IKE, wyniesie trzykrotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (w 2023 roku jest to kwota 20 805 złotych).

Brak wspólnego subkonta

Prawo do wpłat ma przysługiwać osobom fizycznym po ukończeniu 15. roku życia. Osoby niepełnoletnie będą mogły wpłacać środki na OIPE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskają dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i do wysokości uzyskanych dochodów. Będzie je obowiązywał taki sam limit jak osoby dorosłe.

Umowa między dostawcą lub dystrybutorem a oszczędzającym ma być zawierana w postaci elektronicznej. Nie przewiduje się prowadzenia wspólnego subkonta przez małżonków. OIPE nie będzie można zakładać po nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55. roku życia. Zgromadzone środki będą dziedziczone, a oszczędzający może wskazać jednego lub więcej spadkobierców.

Kiedy zwolnienie z podatku?

Projekt ustawy przewiduje – pod pewnymi warunkami – zwolnienie posiadaczy OIPE z podatku dochodowego od osób fizycznych. Taką możliwość otrzymają osoby, które wypłacą zgromadzone środki dopiero po 60. roku życia lub uzyskają uprawnienia emerytalne i ukończą 55 lat oraz jednocześnie będą oszczędzać w ramach OIPE przez co najmniej pięć dowolnych lat lub gdy ponad połowa wartości wpłat zostanie dokonana nie później niż pięć lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę.

Pracownicze oszczędzanie na emeryturę nie jest jeszcze stracone

„Po osiągnięciu 60. roku życia lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 lat oraz spełnieniu pozostałych warunków dotyczących wymaganego okresu gromadzenia oszczędności, oszczędzający będą mogli swobodnie decydować o przeznaczeniu zgromadzonych oszczędności” – wskazano w uzasadnieniu. Wcześniejszy zwrot środków zgromadzonych na OIPE zostanie pomniejszony o należny podatek.

Zryczałtowany podatek dochodowy

Projekt ustawy zakłada, że kwoty świadczeń z tytułu oszczędzania na subkoncie prowadzonym w innym państwie UE zostaną uszczuplone o 10-proc. zryczałtowany podatek dochodowy. „Przepis ten stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska” – czytamy w uzasadnieniu projektu.

„Opodatkowaniu podatkiem PIT podlega przychód. Nie ma przy tym znaczenia, z jakiego tytułu takie świadczenie z zagranicznego subkonta jest wypłacane. Przyjęte rozwiązanie znacznie upraszcza opodatkowanie tych przychodów, uzyskiwanych przez polskich rezydentów (…) bez potrzeby wnikania w system preferencji podatkowych przyznanych w państwie uzyskania przychodu, zgodnie z którego przepisami jest prowadzone takie subkonto OIPE” – napisano.

Jednorazowo lub ratalnie

Oszczędności zgromadzone w OIPE będzie można wypłacić jednorazowo lub w ratach, a czas oczekiwania nie powinien przekroczyć 14 dni od złożenia odpowiednich dokumentów. Po rozpoczęciu wypłat ratalnych można zmienić zdanie i zwrócić się o wypłatę pozostałych pieniędzy w całości.

Środki zgromadzone na subkoncie, wpłaty, wypłaty, wypłaty transferowe i zwroty w walutach obcych mają być przeliczane na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień zaistnienia zdarzenia.

III filar emerytalny

OIPE będzie oferowany m.in. przez instytucje kredytowe, zakłady ubezpieczeń, instytucje pracowniczych programów emerytalnych, firmy inwestycyjne świadczące usługi zarządzania portfelem, spółki inwestycyjne i zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. W Polsce decyzje o rejestracji i wyrejestrowaniu OIPE oraz nadzór nad ofertą i dystrybucją znajdą się w gestii KNF.

W dołączonej do projektu ustawy ocenie skutków regulacji czytamy, że na razie trudno oszacować, czy nowy produkt – objęty zwolnieniami podatkowymi, a także limitem kosztów i opłat związanych z jego prowadzeniem – skłoni Polaków do przenoszenia środków z instrumentów opodatkowanych. „Natomiast można przypuszczać, że OIPE stanie się produktem komplementarnym wobec istniejących już produktów (IKE, IKZE) w III filarze emerytalnym na polskim rynku emerytalnym” – wskazano.

Do tego zagadnienia odniesiono się również w uzasadnieniu projektu. Podkreślono w nim, że „OIPE mają stanowić uzupełnienie systemu obecnych państwowych, pracowniczych lub indywidualnych emerytur krajowych, ale nie zastępują, ani nie harmonizują systemu krajowych emerytur indywidualnych”.

Przebieg prac nad projektem ustawy (druk nr 3186) można śledzić na stronie internetowej Sejmu w zakładce „Proces legislacyjny”.

(©Envato)

Zamknij pokaz zdjęć