Wynik referendum mógł obniżyć poziom niepewności politycznej, przyczyniając się do wzrostu aktywności gospodarczej i ożywienia na rynkach finansowych, jednakże polityka gospodarcza rządu skoncentrowana była głównie na krótkoterminowych działaniach wspierających gospodarkę poprzez zwiększoną dostępność kredytów i wydatki publiczne.
Reformy gospodarcze po stronie podażowej niezbędne do zwiększenia inwestycji, konkurencyjności i zatrudnienia w perspektywie średnioterminowej były w znacznej mierze przedmiotem obietnic, a nie konkretnych projektów ustaw. Rządząca Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) nadal koncentruje się głównie na przechodzeniu do prezydenckiego systemu rządów i prawdopodobnie pozostanie tak aż do czasu wyborów parlamentarnych i prezydenckich w 2019 roku.
W przeszłości kryzysy gospodarcze w Turcji były zazwyczaj wywoływane gwałtownymi spadkami wartości tureckiej liry lub towarzyszyły takim spadkom. Od połowy 2013 roku, kiedy Fed zaczęła wskazywać na nieuchronność ograniczenia bardzo luźnej polityki pieniężnej i konieczność jej zaostrzenia, turecka lira ulegała stopniowej deprecjacji, tracąc na wartości wobec dolara i obniżając się do rekordowo niskiego poziomu 3,94 liry tureckiej za 1 dolara w styczniu 2017 roku, w porównaniu z kursem 1,80 liry za 1 dolara przed ograniczaniem luzowania ilościowego w połowie 2013 roku.
Po tym jak Centralny Bank Turcji podniósł stopy procentowe w styczniu, marcu i kwietniu, w ostatnich miesiącach wartość liry odbiła, by pod koniec czerwca osiągnąć poziom około 3,50 liry za 1 dolara, a nastroje się ustabilizowały.
W czasie ostatnich okresów niestabilności politycznej i wahań na globalnych rynkach finansowych gospodarka Turcji wykazała znaczną odporność, głównie dzięki solidnym finansom publicznym tego kraju, dobrze dokapitalizowanemu i uregulowanemu sektorowi bankowemu oraz dynamicznemu sektorowi biznesowemu. Ostatnie zmiany metodologiczne prowadzące do istotnych pozytywnych rewizji na rachunkach narodowych Turcji mogły jednak nadmiernie zawyżyć wyniki gospodarki, zwiększając zaufanie inwestorów finansowych, ale także osłabiając perspektywy średnioterminowe.
Według danych Tureckiego Instytutu Statystycznego Turkstat w I kwartale 2016 roku realna wartość dodana brutto w przemyśle (bez budownictwa) wzrosła o 4,4 proc. r/r (po korektach sezonowych), odpowiadając za około 22 proc. PKB i przyczyniając się do przekraczającej oczekiwania stopy wzrostu realnego PKB w pierwszym kwartale na poziomie 4,7 proc. (po korektach sezonowych).
Dane wskazują na kolejny solidny wynik w drugim kwartale. Według Banku Centralnego Turcji skorygowane sezonowo wykorzystanie mocy wytwórczych w przetwórstwie przemysłowym zmniejszyło się nieznacznie z 78,9 proc. w maju do 78,6 proc. w czerwcu. Wykorzystanie mocy produkcyjnych w przetwórstwie przemysłowym osiągnęło najwyższy poziom od 2008 roku w kwietniu i jeszcze bardziej wzrosło w maju. Pomimo spadku w czerwcu wykorzystanie mocy produkcyjnych wyniosło średnio 78,8 proc. w drugim kwartale 2017 roku, w porównaniu z 77,7 proc. w pierwszym kwartale i 77,5 proc. w drugim kwartale 2016 roku.
Dane nieskorygowane wskazują, że wykorzystanie mocy produkcyjnych w czerwcu wzrosło w stosunku rocznym w większości głównych gałęzi produkcji z wyjątkiem sektora rafinacji ropy naftowej i sektora odzieżowego. W dynamicznie rozwijającym się sektorze motoryzacyjnym nieskorygowana stopa wykorzystania mocy produkcyjnych wyniosła 87,1 proc. w porównaniu z 84,7 proc. w czerwcu 2016 roku, ale była niższa niż odnotowana w maju stopa 87,7 proc.
Inne wskaźniki sugerujące, że przemysł osiągnął w drugim kwartale 2017 roku dobre wyniki, przyczyniając się do dalszego wzrostu gospodarczego, obejmują skorygowany sezonowo wzrost produkcji przemysłowej o 6,7 proc. r/r w kwietniu (według Turkstatu), przy czym sama produkcja przemysłowa wzrosła w maju o 7,3 proc., oraz wzrost wskaźnika PMI, obliczanego przez IHS Markit oraz Stambulską Izbę Przemysłową, do poziomu 53,5 z poziomu 51,7 zanotowanego w kwietniu (odczyty powyżej 50 wskazują na ekspansję, a poniżej 50 na spadek aktywności). W tym samym miesiącu liczba wyprodukowanych pojazdów wzrosła o 23 proc. r/r, do 154 758.
Korygowany sezonowo indeks zaufania w sektorze przetwórstwa przemysłowego wyliczany przez bank centralny w czerwcu wzrósł do poziomu 112,4 w porównaniu z 109,2 w maju oraz ostatnim szczytowym poziomem 111,2 w kwietniu (poziom ponad 100 wskazuje na optymizm). Przetwórstwo przemysłowe, a zwłaszcza przemysł motoryzacyjny, wspierał silny eksport odzwierciedlający rosnący popyt na świecie, i konkurencyjność liry tureckiej. W pierwszym kwartale 2017 roku eksport towarów i usług wzrósł o 10,2 proc. r/r po spadku o 2 proc. odnotowanym w 2016 roku.
Dostępne dla sektora usług i budownictwa wskaźniki, które odpowiadają za 62 proc. i 8,6 proc. wartości dodanej brutto, były mniej solidne. Wynika to po części z faktu, że inwestycje biznesowe pozostają ograniczone, a gospodarstwa domowe stoją w obliczu spowolnienia nominalnego wzrostu płac – który jest jeszcze niższy w ujęciu realnym, jeśli uwzględnimy inflację – i wysokiego bezrobocia. Korygowany sezonowo indeks wolumenu sprzedaży detalicznej Turkstatu spadł w kwietniu o 0,1 proc., po spadku w pierwszym kwartale o 2,2 proc.
Chociaż wszystkie korygowane sezonowo wskaźniki zaufania sektorowego Turkstatu wykazywały tendencję wzrostową pomiędzy lutym a majem, indeks zaufania w sektorze usług spadł w czerwcu do 98,8 z poziomu 102 zanotowanego miesiąc wcześniej, a indeks zaufania w sektorze handlu detalicznego spadł do 100,7 z poziomu 102,8, ale utrzymał się lekko powyżej neutralnego progu 100.
Niedawny wzrost indeksu zaufania konsumentów obliczany wspólnie przez Turkstat i bank centralny również został przerwany w czerwcu, gdy indeks spadł do 70 z poziomu 72,8 odnotowanego w maju.
Od 2009 roku realna wartość dodana brutto sektora budowlanego wzrosła o ponad 100 proc., notując roczne stopy wzrostu na poziomie 4,9 proc. w 2015 roku i 7,2 proc. w 2016 roku, co jest wynikiem decyzji politycznych władz, skoncentrowanych na tym sektorze.
W pierwszym kwartale 2017 roku roczne tempo wzrostu sektora wyniosło 3,7 proc., podobnie jak w ostatnim kwartale 2016 roku. Dane sondażowe wskazują na poprawę zaufania w sektorze w drugim kwartale. Na koniec czerwca wartość wskaźnika zaufania sektora budowlanego Turkstatu wzrosła do 86,7 w porównaniu do średniego poziomu 79 odnotowanego w pierwszym kwartale 2017 roku. Prognozy dotyczące nowych pozwoleń na budowę w pierwszym kwartale sugerują, że wkład sektora budowlanego w ogólny wzrost gospodarczy może osłabnąć w dalszej części 2017 roku.
Oficjalne zapowiedzi wpłynęły na wzrost oczekiwań, że po referendum w kwietniu polityka gospodarcza rządu będzie się koncentrować na reformach strukturalnych, mających na celu podniesienie historycznie niskiej stopy oszczędności tureckiego sektora prywatnego, ograniczenie procedur biurokratycznych i zwiększenie efektywności, a także podniesienie międzynarodowej konkurencyjności gospodarki i zachęcenie przedsiębiorstw do inwestycji. Rządowi ministrowie wspierali spekulacje dotyczące, między innymi, rychłych działań na rzecz zmian w ustawodawstwie dotyczącym zatrudnienia, przyśpieszenia procedur sądowych i uelastycznienia rynku pracy poprzez reformę systemu odpraw.
W praktyce jednakże większość środków podjętych od czasu referendum stanowiły ulgi podatkowe, dotacje oraz gwarancje dla firm – w tym w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw – które charakteryzują politykę ekonomiczną rządu od czasu próby zamachu stanu w czerwcu 2016 roku. Biorąc pod uwagę wstrząs spowodowany czystkami personelu podejrzewanego o powiązania z ruchem gulenistów, oskarżanym przez rząd o zorganizowanie nieudanego zamachu stanu, obecnie wszelkie próby rozwiązania strukturalnych problemów głównych sektorów – takich jak sądownictwo czy edukacja, które najsilniej dotknęły represje po zamachu – mogą okazać się niemożliwe.
W wyniku przyspieszenia aktywności gospodarczej od początku roku i bardziej stabilnego kursu liry nasze prognozy wzrostu realnego PKB będziemy podwyższać do poziomu około 4 proc. w 2017 i 2018 roku, ale będą temu towarzyszyć większe, choć wciąż umiarkowane deficyty fiskalne i pogłębienie dużego deficytu na rachunku obrotów bieżących Turcji. Nasze średnioterminowe prognozy dla gospodarki pozostają jednakże zasadniczo niezmienione.
W związku z brakiem planów dotyczących szerzej zakrojonych reform strukturalnych wzrost gospodarczy będzie prawdopodobnie ograniczony do poziomu 3-4 proc., co utrzyma poziom PKB na mieszkańca w przedziale tzw. średniego dochodu w wysokości około 10 000-11 000 dolarów w cenach rynkowych.
© [2017] The Economist Intelligence Unit Limited.
Wszystkie prawa zastrzeżone. Artykuł opublikowany na licencji, tłumaczenie NBP. Oryginał w j. angielskim znajduje się w bazie www.viewswire.com
W ostatnich miesiącach ceny ropy naftowej utrzymywały się w relatywnie wąskim przedziale wahań. Główne czynniki wpływające na rynek tego strategicznego surowca to eskalacja działań wojennych w kilku regionach świata oraz polityka krajów OPEC.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
