Marża – narzut ceny produktu ponad koszty krańcowe – jest jedną z kluczowych miar wyników osiąganych przez przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwa oferujące wyraźnie zróżnicowane produkty czy usługi mogą cieszyć się silną pozycją rynkową i w konsekwencji narzucać wysokie marże.
Ostatnie badania wykazują stały wzrost przeciętnych marż przedsiębiorstw w USA i w innych krajach, ważonych udziałem tych przedsiębiorstw w rynku. W oparciu o dane Compustat, Jan De Loecker, Jan Eeckhout i Gabriel Unger stwierdzili, że łącznie marże przedsiębiorstw z USA wzrosły z 21 proc. w 1980 roku do 61 proc. w roku 2016. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazuje, że roczna stopa wzrostu wysokości marż w 27 rozwiniętych krajach przekroczyła 6 proc. w latach 2000-2015.
Historia 99 czerwonych balonów i jednego w kolorze przekwitającej wiśni
Całkowity wzrost, o którym mowa powyżej, napędzany jest głównie przez niewielką liczbę przedsiębiorstw mających możliwość naliczania wyższych marż. De Loecker i in. przeanalizowali rozkład marż w przedsiębiorstwach z USA i odnotowali gwałtowne wzrosty na poziomie 90. percentyla od lat 80. XX wieku, podczas gdy 75. percentyl i mediana wykazują zmiany nieznaczne lub nieistotne statystycznie. MFW dokumentuje to zjawisko także w innych krajach rozwiniętych. Ponieważ przedsiębiorstwa wykazujące wysokie marże zwiększyły swój udział w rynku na przełomie ostatnich lat, ich wpływ na łączną wysokość marż nadal rośnie.
określają przedsiębiorstwa o wysokich marżach mianem „supergwiazd”. Supergwiazdy stosują technologię (np. sztuczną inteligencję i uczenie maszynowe), inwestują w kapitał niematerialny (np. zasoby danych) i budują swoją przewagę nad konkurentami w zakresie produkcji. Kapitał niematerialny, jako że jest skalowalny, wspomaga przedsiębiorstwa supergwiazdy w umacnianiu ich przewagi w zakresie produktywności i rentowności, w miarę jak zwiększają one swoją dominację na rynkach. W rezultacie, supergwiazdy wciąż podnoszą marże i zwiększają swój udział w danym rynku. Nicolas Crouzet i Janice C. Eberly wykazują wagę kapitału niematerialnego dla tendencji wzrostowej w łącznej wysokości marż w USA.
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/powszechne-twierdzenia-nt-gospodarek-rozwinietych-to-mity/
Te dwa aspekty marż – stały ich wzrost w ostatnich latach i dominacja przedsiębiorstw reprezentujących wysokie ich wartości – wyglądają całkiem inaczej w Japonii. W naszym artykule z 2019 obliczyliśmy marże w latach 2001-2016 ponad 40 000 japońskich przedsiębiorstw na podstawie danych panelowych obejmujących wszystkie główne sektory przemysłu. Ogół marż przedsiębiorstw japońskich pozostawał na stabilnym poziomie, choć wykazywał też tendencję nieznacznie spadkową, w przeciwieństwie do przedsiębiorstw z USA i pozostałych najważniejszych państw. Marże w Japonii w analizowanym przedziale czasowym pozostawały na niezmienionym poziomie niezależnie od sektora i nie odnotowywano tam znaczącej tendencji wzrostowej w górnym decylu rozkładu marż. Taki wynik potwierdza pogląd, że w Japonii brakuje supergwiazd.
W Japonii sektory w znacznym stopniu angażujące kapitał niematerialny i intensywnie użytkujące oprogramowanie komputerowe charakteryzują się wyższymi marżami, choć nie rosną one stabilnie, tak jak ma to miejsce w USA czy w innych krajach. Oznacza to, że japońskie przedsiębiorstwa w stopniu niewystarczającym wykorzystują kapitał niematerialny w celu wzmacniania swojej pozycji rynkowej.
Możliwe jest także, że to konkurencja rynkowa funkcjonuje wystarczająco dobrze, ograniczając nadmierny zysk. Presja konkurencyjna powinna ograniczać udział w rynku przedsiębiorstw narzucających wysokie ceny w stosunku do poniesionych przez nie kosztów. W związku z tym, wysokość marż powinna korelować negatywnie ze zmianami w udziale w rynku. Widzimy jednak, że korelacja między marżami a następującym w skali czterech lat wzrostem udziału w rynku jest bliska zeru (˗0,004). To zagadnienie wymaga dalszych analiz.
W naszym artykule przedstawiamy dowody świadczące o słabych wynikach japońskich przedsiębiorstw w odniesieniu do marż za pomocą analizy transakcji na linii klient-dostawca i korelacji między marżami stosowanymi przez przedsiębiorstwa działające na początku i na końcu łańcucha dostaw. Określamy dostawców dla wszystkich przedsiębiorstw w naszym zestawie danych, analizując sposób, w jaki korelują ze sobą marże stosowane przez dane przedsiębiorstwo (klienta) i marże jego dostawcy.
Jeżeli przedsiębiorstwo tworzy popyt, wprowadzając nowe, różnorodne produkty lub usługi, zwiększający się popyt może prowadzić do ustalania wyższych marż. Dzieje się tak szczególnie w przypadku przedsiębiorstw supergwiazd, które często tworzą popyt, stosując nowe technologie i angażując kapitał niematerialny. Supergwiazdy mogą oferować towary i usługi dostosowane do poszczególnych klientów w oparciu o, powiedzmy, dane personalne. Zwiększony popyt końcowy z kolei zwiększa popyt na dobra pośrednie, więc i ich dostawcy mogą liczyć na wyższe marże. Stąd producenci towarów końcowych (w tym kontekście są to przedsiębiorstwa klienci) stosujący wyższe marże z reguły nabywają środki produkcji od producentów towarów pośrednich (dostawców) o wyższych marżach. Jeżeli ten związek oparty na popycie jest podstawowym źródłem różnic w marżach, powinniśmy znaleźć pozytywne korelacje między marżami dostawców a marżami klientów.
Klienci i dostawcy konkurują ze sobą w kwestii podziału przychodów w czasie stagnacji popytu.
Nasze wyniki wskazują jednak na statystycznie znaczące, negatywne korelacje między marżami dostawców i klientów po uwzględnieniu czynników charakterystycznych dla przedsiębiorstw i sektorów. Marże klientów są z reguły wyższe (niższe) kiedy odnośni dostawcy stosują marże niższe (wyższe). Jest to silna ujemna korelacja, zwłaszcza w przypadku klientów w sektorze usług, niezależnie od specyfikacji modelu i metod szacowania. Wśród przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego, niektóre korelacje między marżami klienta a dostawcy są ujemne i statystycznie bez znaczenia, co dowodzi słuszności poglądu, że supergwiazdy pozostają w Japonii w mniejszości. Jest natomiast bardziej prawdopodobne, że klienci i dostawcy konkurują ze sobą w kwestii podziału przychodów w czasie stagnacji popytu. Na poziomie przemysłu, niektóre branże produkcyjne, szczególnie przemysł maszynowy, wykazują najwyższe marże w stosunku do marż ich dostawców, podczas gdy wiele sektorów handlu hurtowego reprezentuje marże niskie, tj. producenci towarów końcowych wywierają większą siłę rynkową na pośrednich dostawców i hurtowników.
Jak już wspomniano, przedsiębiorstwa supergwiazdy są rzadkością w Japonii, gdzie łączne marże pozostawały niezmienne w czasie poddanym powyższej analizie. Japońskie przedsiębiorstwa rzadziej niż przedsiębiorstwa w innych częściach świata wykorzystują kapitał niematerialny – taki jak technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), sztuczna inteligencja (AI), czy technologie Big Data – jako źródło siły rynkowej. Co w takim razie jest źródłem siły rynkowej przedsiębiorstw japońskich stosujących wyższe marże?
Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w trendzie przeciętnych marż w podziale na wiek przedsiębiorstw. Po uwzględnieniu takich czynników jak produktywność i marże dostawców, w badanym okresie marże okazały się wyższe wśród przedsiębiorstw starszych, z wyjątkiem spadku notowanego w przedziale tych najstarszych. Ten trend wygląda interesująco zwłaszcza w sektorze produkcyjnym.
Siła rynkowa japońskich przedsiębiorstw wywodzi się raczej z ich długowieczności niż z najnowszej technologii, co może wyjaśniać utrzymującą się stagnację w japońskiej gospodarce.
Jest prawdopodobne, że starsze przedsiębiorstwa bazują na spuściźnie wiarygodności, logo własnej marki i kanałów dystrybucji gwarantujących im siłę rynkową, którą mogą wykorzystywać. Taka siła rynkowa japońskich przedsiębiorstw wywodzi się raczej z ich długowieczności niż z najnowszej technologii, co może wyjaśniać utrzymującą się stagnację w japońskiej gospodarce. Kilka badań powołuje się na „wolny metabolizm” lub niską dynamikę realokacji zasobów z wiekowych i mniej produktywnych przedsiębiorstw do tych nowych i bardziej produktywnych w tym kraju. Nasze ustalenia przedstawiają to zjawisko w odniesieniu do marż.
Uwaga autorów: główne badania, na których opiera się powyższy artykuł, po raz pierwszy przedstawiono jako dokument konsultacyjny Research Institute of Economy, Trade and Industry (RIETI) of Japan.
Tsuyoshi Nakamura – profesor wydziału ekonomii, Tokyo Keizai University
Hiroshi Ohashi – profesor ekonomii, University of Tokyo
Artykuł ukazał się na portalu VoxEU. Tam też znajduje się pełna bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
