Globalny wzrost PKB spowolni do 3,1 proc. w 2029 r. – prognozuje Międzynarodowy Fundusz Walutowy. To poniżej średniej sprzed pandemii (lata 2000–2019). Komisja Europejska zrewidowała też prognozy dla Europy. Oto, co hamuje wzrost gospodarczy na świecie, a co w samej UE.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy przy okazji cyklicznych raportów „World Economic Outlook” prognozuje też tempo wzrostu globalnego PKB za pięć lat od daty publikacji. O ile w latach 1995–2005 to przyszłe tempo oscylowało w przedziale 4 proc. do 4,5 proc. (w 2008 r. osiągnęło szczyt na poziomie 4,9 proc.), o tyle po Wielkim Kryzysie Finansowym lat 2008-2009 niemal każda kolejna prognoza jest niższa od poprzedniej.
W 2024 r. ekonomiści MFW spodziewają się ledwie 3,1 proc. tempa wzrostu PKB za pięć lat. Problem jest przy tym powszechny – ponad 80 proc. gospodarek doświadczy tego średnioterminowego spowolnienia.
„Widzimy, że globalny wzrost miał szczyt przed kryzysem finansowym i od tego czasu spada. Ten spadek to 1,8 pkt proc. Z tego 1 pkt proc. to spowolnienie TFP (Łączna produktywność czynników produkcji – przyp. red). Inne komponenty: praca i kapitał również były w tendencji spadkowej jeszcze wcześniej” – precyzowała Nan Li, zastępca szefa departamentu badań MFW podczas konferencji „Sposoby na ożywienie globalnego wzrostu” w think tanku Bruegel w Brukseli 8 maja.
Samo TFP – łączna produktywność czynników produkcji – to syntetyczny miernik efektywności procesu produkcyjnego w kraju, wynikającej z postępu technicznego. Nan Li opisywała, że wzrost TFP zależy od dwóch komponentów. Pierwszym jest innowacyjność, czyli np. postęp technologiczny albo lepsze modele biznesowe, które pozwalają produkować szybciej i wydajniej. Drugim jest optymalna alokacja zasobów. Można mnożyć przykłady, ale mowa choćby o sytuacji, w której zasoby pracy bez przeszkód przesuwają się do najbardziej efektywnych firm z pożytkiem dla całej gospodarki.
Dwa kroki naprzód, jeden w tył
Przedstawicielka MFW zauważyła, że podczas przykładowego okresu 2000–2019 wzrost tej realnej produktywności rozkłada się nierównomiernie nie tylko między państwami, ale i między branżami oraz firmami.
„Jeśli mamy nierówny wzrost w firmach to chcielibyśmy, aby zasoby przesuwały się do tych bardziej produktywnych, ale w praktyce występuje wiele tarć związanych z dostosowaniem, więc takie ruchy zajmują dużo czasu (…) Można o tym myśleć jak o produkcie ubocznym kreatywnej destrukcji – poruszmy się dwa kroki naprzód dzięki innowacjom, ale trzeba wrócić krok do tyłu z powodu nieoptymalnej alokacji” – mówiła obrazowo Nan Li.
„Sumarycznie wciąż jesteśmy jeden krok do przodu (…) To oznacza też, że część tej nieoptymalnej alokacji zasobów jest przejściowa. (…) Szacujemy, że potrzeba około 10 lat, aby nieoptymalna alokacja odwróciła się na takim poziomie strukturalnym” – pocieszała.
W długim terminie na tempo wzrostu PKB oddziałuje także demografia, niestety niekorzystnie. Od 2008 do 2021 r. wzrost populacji spowolnił w 92 proc. gospodarek, a w 44 proc. stał się ujemny. Maleje też współczynnik aktywności zawodowej, głównie z powodu wieku pracowników.
„Co ciekawe w gospodarkach rozwiniętych, poza Stanami Zjednoczonymi, widzimy, że rosnąca aktywność zawodowa kobiet rekompensuje ten efekt wiekowy. Niestety jest też spadek aktywności zawodowej mężczyzn w gospodarkach wschodzących i w USA” – zauważyła Nan Li.
Inwestycje poniżej trendu
Trzecią przeszkodą dla wzrostu PKB jest słabość inwestycji firm. Tu także ważą cezurą był Wielki Kryzys Finansowy 2008–2009. Inwestycje spadły w jego następstwie i po ponad 15 latach wciąż znajdują się 40 proc. poniżej przedkryzysowej linii trendu.
„Około połowa tego spadku może być wyjaśniona po prostu przez słabość aktywności gospodarczej. Firmy spodziewają się spowolnienia gospodarczego, spodziewają się niższej sprzedaży, są więc mniej skłonne do inwestycji” – mówiła Nan Li.
„W przypadku braku interwencji politycznych w odpowiednim czasie i impulsu ze strony nowych technologii, globalny wzrost w średnim okresie prawdopodobnie pozostanie znacznie poniżej swojej historycznej średniej sprzed pandemii” – to już wniosek z jej artykułu na IMF blog.
Proponowane w nim rozwiązania: zwiększenie konkurencji rynkowej, otwartości handlu, dostępu do finansowania i elastyczności rynku pracy łącznie mogłyby podnieść globalny wzrost gospodarczy o około 1,2 punktu procentowego do 2030 r. Trudniej oszacować potencjał sztucznej inteligencji w zwiększeniu wydajności pracy, ale MFW wskazuje, że i tu mogłoby się kryć dodatkowe 0,8 punktu procentowego do globalnego wzrostu.
Europa w stagnacji
Dyskusja w Brukseli nie mogła odbyć się bez przełożenia tych zaleceń na kontekst europejski. Zwłaszcza, że z danych wynika, iż różnica w wydajności i innowacyjności między Europą a Stanami Zjednoczonymi tylko się pogłębia.
„Niższy TFP w porównaniu z USA jest strukturalnym problemem. 20 lat temu widzieliśmy roczne wzrosty TFP o 1,3; dziś mamy spadek do połowy tej liczby” – przyznał Reinhard Felke, dyrektor ds. koordynacji polityki, prognoz gospodarczych i komunikacji z Dyrekcji do Spraw Gospodarczych i Finansowych Komisji Europejskiej.
Wyjaśnił, że sektory, które doświadczają szybszego wzrostu produktywności, jak np. ICT (technologie informacyjno-telekomunikacyjne), mają po prostu większy udział w gospodarce amerykańskiej. Stary Kontynent opiera się na bardziej tradycyjnym przemyśle.
„Jeśli chodzi o wydatki na badania i rozwój wciąż jesteśmy daleko od naszego własnego celu 3 proc. PKB (…) Szczególnie sektor prywatny ma słabą wydajność, jeśli chodzi o wydatki rozwojowe. (…) Jesteśmy w Unii Europejskiej w sytuacji, gdy mamy ogromne oszczędności, ale niską stopę inwestycji (…) Musimy kontynuować prace nad poprawą otoczenia biznesowego” – wymieniał Reinhard Felke.
Zauważył także zalety. Jednolity rynek europejski ma 450 mln osób i udało się stworzyć 2 mln miejsc pracy w 2023 r., mimo że PKB całej UE wzrósł tylko o 0,4 proc. Z letniej rundy prognoz, które przedstawiła Komisja Europejska 15 maja, wynika jednak, że najgorsze już za nami. Wzrost PKB w 2024 r. ma wynieść 1 proc., a w 2025 r. 1,6 proc.
Dla porównania – MFW podaje, że historyczna średnia globalnego wzrostu gospodarczego to 3,8 proc. Oczywiście krajom rozwijającym się łatwiej rosnąć szybciej, ale i gospodarki rozwinięte powinny zatroszczyć się o swoją pokaźną część globalnego PKB.
W naszym artykule dowodzimy, że wprawdzie cyfryzacja zwiększa produktywność tych firm, które w punkcie wyjścia są bardziej wydajne niż konkurenci, jednak w przypadku większości wpływ cyfryzacji jest dość ograniczony. Dochodzimy do wniosku, że po to, by inwestycje w technologie cyfrowe były bardziej efektywne, powinny być ukierunkowane oraz że decydenci nie powinni traktować cyfryzacji jako uniwersalnej metody zwiększania produktywności.
W orędziu o stanie Unii, wygłoszonym przez przewodniczącą Komisji Europejskiej, konkurencyjność UE została potraktowana priorytetowo. Niniejszy artykuł dowodzi, że nie należy skupiać się na zwalczaniu „nieuczciwej” konkurencji ze strony Chin. Istnieją bowiem kluczowe czynniki wewnętrzne w samej UE, których sprawniejsza aktywizacja mogłaby zwiększyć produktywność europejskich przedsiębiorstw i w rezultacie podnieść ich konkurencyjność na arenie międzynarodowej. Spośród nich to produktywność, stabilność finansowa i ukierunkowanie na jakość wydają się najważniejsze.
Słońce nie świeci nad Chinami pełnym blaskiem. Kilka lat temu pojawiły się tam niewinne – mogłoby się wydawać – obłoczki, wyparte dziś przez duże chmury. Problemy geopolityczne i finansowo-biznesowe nękające Państwo Środka to nie jedyne przyczyny spowolnienia ich gospodarki. Coś ważnego do dodania ma też teoria ekonomii.
Jakie są zalety i wady energetyki jądrowej? Jak ocenić efektywność finansową inwestycji polegającej na budowie i eksploatacji elektrowni atomowej? Monografia „Elektrownie jądrowe w nowoczesnej gospodarce” odpowiada na te i wiele innych pytań.
Przez prawie dwa stulecia Rosja cieszyła się wyjątkowymi wpływami na Kaukazie Południowym, obejmującym Azerbejdżan, Gruzję i Armenię. Wydarzenia wokół Ukrainy znacząco ograniczyły jednak jej zdolność do wpływania na procesy w tym regionie.
Silna gospodarka oparta na innowacyjnym przemyśle nie jest celem samym w sobie, lecz narzędziem do zbudowania państwa zapewniającego wspólnocie narodowej bezpieczeństwo i dobrobyt oraz sprawiedliwość, oznaczającą nie tylko wymiar prawny, lecz także więź bazującą na solidarności między członkami wspólnoty.
Hiszpańska gospodarka rozwija się w zadziwiająco dobrym tempie. Od momentu załamania covidowego wzrost PKB jest zauważalnie wyższy niż przed pandemią. To pozytywnie wyróżnia kraj w całej strefie euro, a perspektywy na kolejne lata wyglądają dobrze.
Bieżący okres grzewczy przyniósł silny spadek zapasów gazu ziemnego w Europie, co przełożyło się na przejściowy wzrost cen błękitnego paliwa do najwyższego poziomu od lutego 2023 r. Niski poziom zapasów, który szacowany jest na koniec bieżącego okresu zimowego na blisko 30 proc., może utrudnić proces ich ponownego gromadzenia i przekładać się na powrót do wzrostów cen, szczególnie przed nowym okresem grzewczym 2025–2026. Sytuację rynkową mogą jednak łagodzić spekulacje, że Europa może powrócić do zakupów rosyjskiego gazu poprzez gazociąg Nord Stream 2.
Podobno czas to pieniądz, a skoro szczęśliwi czasu nie liczą, to wychodzi na to, że nie liczą też pieniędzy. Czy rzeczywiście? Bynajmniej! Umieją kalkulować, ale pomnażanie bogactwa nie spędza im snu z powiek.
Wiceprezydentami Stanów Zjednoczonych najczęściej zostawały postacie dość bezbarwne. Stanowisko to ustanowiono na wypadek, gdyby nagle z jakichś przyczyn głowa państwa nie mogłaby pełnić swojej funkcji. Godność ta rzadko też wiązała się z większym zakresem rzeczywistej władzy. W przypadku J.D. Vance’a może być zasadniczo inaczej.
Chiny stopniowo zagarniają kolejne kluczowe obszary naukowo-badawcze. Australian Strategic Policy Institute potwierdził, że dominują w 37 kluczowych technologiach na 44. W 2024 r. drugi raz z rzędu chińskie klastry naukowo-techniczne były najliczniej reprezentowane w rankingu WIPO. Chińscy naukowcy w styczniu 2025 r. ogłosili, że ich DeepSeek-R1 pokonał OpenAI o1 w trzech z pięciu testów. Po sukcesie sondy Chang'e-6, Pekin rozpoczął natomiast program rozwoju nauki o kosmosie do 2050 r.
Jak obiecał, tak też czyni. Donald Trump, po powrocie na stanowisko prezydenta Stanów Zjednoczonych, rozpoczął realizację jednej z kluczowych obietnic wyborczych – zakończenia wojny między Ukrainą a Rosją. W połowie lutego 2025 r. ruszyły negocjacje między USA a Federacją Rosyjską, zaś Europa, nie chcąc zostać pominięta, rozpoczęła własne działania dyplomatyczne, by się włączyć w proces pokojowy. Wiele wskazuje na to, że jeszcze w 2025 r. dojdzie do jakiejś formy zawieszenia broni w Ukrainie. Jak te nowe uwarunkowania wpłyną na gospodarkę Rosji?
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Narastające nierówności zakłócają rozwój globalnej gospodarki i zagrażają pokojowi na świecie – przekonują Matthew C. Klein i Michael Pettis w książce „Wojny handlowe to wojny klasowe”.
Analizując innowacyjność europejskiej gospodarki, można zauważyć jej złożoność, wynikającą z różnorodności krajów członkowskich, ich sektorów gospodarczych oraz strategii. Unia Europejska nie stanowi jednolitej całości, lecz raczej dynamiczną mozaikę współpracujących podmiotów. To, co jednoczy tę różnorodność, to wspólny cel: budowanie innowacyjnej, zielonej i konkurencyjnej gospodarki.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
