Ile w Polsce wydajemy na uczelnie wyższe? W sam raz! Jest to sprzeczne z powszechnym odczuciem. Jednak dane n/t finansowania uczelni wyższych w Polsce nie mogą być bardziej jednoznaczne: na uczelnie wydajemy ani mało, ani dużo, po prostu przeciętnie.
W stosunku do naszej zamożności i liczby studiujących finansowanie uczelni jest… przeciętne. Poniżej ilustruje to suma publicznych i prywatnych nakładów na uczelnie wyższe w proporcji do PKB na głowę jednego studiującego:
Daną którą najczęściej szermuje profesura to albo nakłady publiczne na uczelnie jako procent PKB albo wręcz absolutne liczby wyrażone w euro czy dolarach. Jedna i druga nie uwzględnia różnic pomiędzy poszczególnymi państwami. W miarę poprawne porównanie nakładów pomiędzy różnymi krajami powinno uwzględniać różnice w ilości osób w wieku studenckim i zamożności poszczególnych państw. Miernikiem najlepiej spełniającym oba te kryteria są nakłady na jednego student jako procent PKB na głowę, które widzisz powyżej.
Podobnie jest gdy zerkniesz na procent środków publicznych wydawany na uczelnie wyższe. Obrazuje on wydatki w stosunku do możliwości finansowych państwa. I cóż? Finansowanie uczelni w Polsce jest… przeciętne:
Źródło: OECD Education Indicators
Skąd więc powszechne mniemanie o tym, że wydajemy za mało? Znam trzy wytłumaczenia. Po pierwsze uczelnie wyższe w Polsce czeka rzeź. Dyskusja o finansowaniu uczelni w Polsce jest wyciem, które ma rzeź oddalić. Spada liczba osób młodych. A udział osób studiujących już nie będzie tak rósł jak kiedyś:
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Nawet jeśli państwowym uczelniom uda się uniknąć rzezi, bo utrzymają wyłączność na państwowe dotacje to jest nie do pomyślenia, by przy spadku studentów, który nas czeka oraz nadchodzącym kryzysie finansów publicznych udało się utrzymać obecny poziom dotowania szkół wyższych.
Po drugie ogrom kasy jest po prostu marnowany. O przydziale pieniędzy publicznych decyduje polityczna siła publicznych ośrodków akademickich. Uczelnie państwowe są dysponentem przywileju studiowania za darmo finansowanego przez podatnika. Przywileju rozdawanego przez państwo za pośrednictwem uczelni. Dlatego właśnie w Polsce student jest petentem, a nie klientem. Nie ma w Polsce prawdziwej konkurencji o najlepszego studenta. A bez niej uczelnie nie będą inwestować w jakość i prestiż. Nie podoba się studentowi, że wykładowca notorycznie się spóźnia, regularnie nie pojawia się na wykładach, lub zwyczajnie przynudza? A to niech idzie sobie gdzie indziej. Minister i tak da uczelni pieniądze na dalsze funkcjonowanie. A chętni na darmowe studia jak na każdy darmowy towar zawsze się znajdą.
Kasa prywatna też jest wydawana nieefektywnie. W Polsce dwie ustawy i kilkaset rozporządzeń określają co, kto i jak może uczyć. Nie ma naturalnego dostosowania do potrzeb studenta-klienta. Jest za to w ramach tych ograniczeń konkurencja o wydanie dyplomu najniższym kosztem.
Po trzecie, gdy większość kasy jest pozyskiwana na mocy politycznej decyzji naturalnym jest, że profesorowie, doktorowie i cały przemysł uczelniany tworzy presje krzycząc o braku środków.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
