Bankowy krajobraz po bitwie

Według rankingu miesięcznika „The Banker” największym bankiem na świecie był w 2014 r. Industrial & Commercial Bank of China. W pierwszej dziesiątce znalazły się jeszcze trzy inne chińskie banki. Ich awans to skutek kryzysu z lat 2007–2009.
Bankowy krajobraz po bitwie

(infografika Dariusz Gąszczyk/ CC BY-NC-SA by nortron)

2014 Industrial & Commercial Bank of China zajął pierwsze miejsce zarówno pod względem aktywów, jak i kapitału. Pozostałe chińskie banki na liście największych to China Construction Bank Corporation (2. miejsce pod względem kapitału i 3. pod względem aktywów), Agricultural Bank of China (9. miejsce pod względem kapitału i 7. pod względem aktywów) oraz Bank of China (7. miejsce pod względem kapitału i 9. pod względem aktywów). Jeszcze w 2010 r. do 10-tki należał tylko jeden chiński bank –  obecnie największy, a wtedy 10. pod względem kapitału Industrial & Commercial Bank of China. Jak doszło do tej spektakularnej zmiany w rankingu?

Fuzje wśród olbrzymów

Największe banki amerykańskie, europejskie i japońskie powstawały w wyniku fuzji i przejęć innych banków. Fala takich operacji wystąpiła w latach 90. XX w. i na początku wieku XXI. W Stanach Zjednoczonych proces ten spowodowała liberalizacja prawa bankowego – zezwolono na tworzenie instytucji bankowych, których działalność wykraczała poza granice stanu.

W kwietniu 1998 roku doszło na rynku bankowym do trzech wielkich połączeń. Grupa bankowa Citicorp połączyła się z Travelers Group tworząc Citigroup – przez kilka lat największy uniwersalny bank światowy oferujący klasyczne usługi bankowe, ubezpieczeniowe, zarządzanie aktywami i bankowość inwestycyjną. Zaraz potem Bank of America z Kalifornii połączył się z NationsBank Corp. z Karoliny Północnej, tworząc Bank of America Corp. Mało kto pamięta, że przed ponad 100 laty Bank of America nosił nazwę… Bank of Italy. Założył go w 1904 roku Amadeo Giannini i początkowo bank był nastawiony na obsługę ubogich włoskich emigrantów. Po trwających niemal wiek fuzjach i przejęciach dawny Bank Włoch zamienił się w gigantyczny Bank Ameryki.

Również w kwietniu 1998 r. ogłoszono przejęcie banku First Chicago NBD (który kilka lat wcześniej powstał z fuzji First Chicago Corp. z NBD Bancorp) przez Banc One z Ohio, w wyniku czego powstał Bank One Corp., który w roku 2000 zajmował w rankingu 13. pozycję według kapitału i 36. według aktywów. W 2004 roku Bank One został kupiony przez JP Morgan Chase & Co.

Ten ostatni powstał w wyniku całej serii fuzji i przejęć. Wśród jego poprzedników były banki: Chemical Bank, Manufacturers Hanover, First Chicago Bank, National Bank of Detroit, Texas Commerce Bank, Providian Financial and Great Western Bank, Chase Manhattan Bank, JP Morgan.

HSBC to bank brytyjski z chińskimi korzeniami (skrót oznacza Hongkong and Shanghai Banking Corporation). Założony został w 1861 roku w Szanghaju. W latach 80. XX w. HSBC przejął amerykański Marine Midland Bank. W 1991 roku powstała w Wielkiej Brytanii spółka-matka HSBC Holdings plc, która jest właścicielem Hongkong and Shanghai Banking Corporation oraz kilku banków przejętych w Wielkiej Brytanii (Midland Bank), Brazylii (Banco Bamerindus of Brazil), USA (Republic National Bank of New York).

Japoński Dai-ichi Kangyo Bank powstał w 1971 r. z połączenia Dai-ichi Bank (najstarszego banku w Japonii, który w XIX w. miał prawo emisji banknotów) i Nippon Kangyo Bank. W 2002 roku doszło do połączenia trzech banków: Dai-ichi Kangyo Bank Fuji Bank i Industrial Bank of Japan – tak powstała Mizuho Financial Group. Z kolei Sakura Bank powstał w roku 1990 z połączenia Mitsui Bank i Taiyo-Kobe Bank. W 2001 roku doszło do połączenia Sakura Bank i Sumitomo Bank, w wyniku czego powstał Sumitomo Mitsui Financial Group.

W latach 90. XX w. francuska sieć banków spółdzielczych Crédit Agricole przekształciła się w międzynarodową grupę bankową. Początki banku sięgają drugiej połowy XIX w., kiedy to był on spółdzielczą kasą rolników. W 1996 r. Crédit Agricole zakupił Indosuez, a w 2003 Le Crédit Lyonnais. W 2001 roku spółka zadebiutował na giełdzie, choć zgodnie ze spółdzielczym statusem grupy większość akcji pozostało w posiadaniu 44 kas regionalnych.

W 1999 roku największy w owym czasie bank pod względem aktywów niemiecki Deutsche Bank zakupił duży bank amerykański Bankers Trust oraz brukselski Crédit Lyonnais. Wcześniej przejął kilka banków byłego NRD oraz londyński bank inwestycyjny Morgan Grenfell.

PNP Paribas powstał w 2000 roku z połączenia Banque Nationale de Paris (BNP) i Paribas (Banque de Paris et des Pays-Bas). Do połączenia doszło w wyniku walki trzech banków: BNP, Société Générale i Paribas. Société Générale próbowało dokonać wrogiego przejęcia Paribas, zaś BNP skupowało akcje Société Générale. Ostatecznie Société Générale (pierwszy francuski bank założony w formie spółki akcyjnej) pozostał samodzielny, zaś Paribas połączył się z BNP.

W 1998 roku doszło też do fuzji dwu szwajcarskich banków, które przez 100 lat ze sobą rywalizowały – Swiss Bank Corporation i Union Bank of Switzerland. Powstał UBS AG, który w roku 2000 zajmował 6. pozycję na świecie pod względem aktywów, a w połowie ubiegłej dekady wysunął się na miejsce pierwsze.

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

 

W przededniu

Wśród dziesięciu największych banków świata w rankingu 2007 pojawiły się dwa banki, które w roku 2000 zajmowały dalsze miejsca: brytyjski Royal Bank of Scotland i hiszpański Santander. Awans pierwszego wynikał z największego w historii Wielkiej Brytanii przejęcia w marcu 2000 roku większego od siebie banku National Westminster Bank. Transakcja miała wartość 21 mld funtów.

W lipcu 2004 r. Banco Santander Central Hispano (jak wcześniej nazywał się bank) przejął Abbey National plc. W październiku 2007 r. konsorcjum Banco Santander Central Hispano, Royal Bank of Scotland i Fortis przejęło holenderski bank ABN AMRO. W ramach transakcji Grupa Santander przejęła spółki zależne od ABN Amro w Brazylii (Banco Real) i we Włoszech (Banca Antonveneta).

W 2000 r. Barclays Bank, jeden z największych banków brytyjskich zajmujących się pożyczkami mieszkaniowymi, był na 28. miejscu w rankingu wielkości kapitału i na 21. w rankingu aktywów. Po tym, jak w 2006 r. przejął Woolwich, w 2007 r. awansował na miejsce 12. pod względem kapitału i drugie pod względem aktywów.

W rankingu w roku 2007 awansowały też banki chińskie. Do pierwszej dziesiątki trafił Bank of China, zaś Industrial & Commercial Bank of China awansował na 7. miejsce pod względem kapitału. Pozycja chińskich banków pod względem aktywów była o wiele niższa.

W ciągu siedmiu lat kapitał największego banku – Bank of America – wzrósł 2,4-krotnie, zaś Citigroup 1,9-krotnie. Aktywa Citigroup rosły szybciej i w efekcie bank miał w przededniu kryzysu finansowego gorszy wskaźnik kapitał/aktywa. Spośród banków pierwszej trzydziestki najniższy wskaźnik kapitał/aktywa miały w 2007 roku UBS (1,69), Deutsche Bank (2,18), Barclays Bank (2,31), Société Générale (2,33), PNP Paribas (2,39), ING Bank (2,88). Najwyższe wskaźniki osiągnęły w roku 2007 Bank of China (7,70), Wells Fargo (7,64), Bank of America (6,24), JP Morgan Chase (6,0).

Banki amerykańskie miały na ogół wyższy wskaźnik kapitału do aktywów niż europejskie, co nie uchroniło ich jednak przed poważnym kryzysem w 2008 roku.

Największe-banki-świata-w-rankingu-2007-r.

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

Największe-banki-świata-w-rankingu-2007-r.-według-aktywów

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

 

Po przejściach

Globalny kryzys finansowy spowodował poważne trudności wśród największych banków świata, ale żaden z 10 największych w rankingu miesięcznika „The Banker” z 2007 roku nie został zlikwidowany.

Największy w przededniu kryzysu bank pod względem aktywów – UBS AG – już na początku 2007 r. ogłosił, że poniósł znaczące straty na kredytach hipotecznych. W maju 2007 r. zlikwidowana została należąca do UBS spółka Dillon Read Capital Management (DRCM – wielki fundusz hedgingowy inwestujący pieniądze klientów UBS. W lutym 2009 UBS podał swoje wyniki za rok poprzedni. Strata wyniosła prawie 20 mld franków szwajcarskich (wówczas około 17,2 mld dol.) i była największa w historii szwajcarskich banków. UBS został zmuszony wpisania w straty złych aktywów wartości około 50 mld dol. Musiał zwolnić 11 tys. pracowników i trzech kolejnych prezesów – Petera Wuffli, Marcela Rohnera i Oswalda Grübela. Bank przetrwał dzięki pomocy Narodowego Banku Szwajcarii, który zorganizował specjalny fundusz i przejął od UBS zagrożone aktywa wartości 60 mld dol.

Barclays Bank w sierpniu 2007 r. musiał korzystać ze specjalnej pożyczki z Banku Anglii w wysokości 1,6 mld funtów. W lipcu 2008 r. bank podjął starania o podniesienie kapitału poprzez sprzedaż akcji, które zakupiły między innymi Sumitomo Mitsui Banking Corporation, China Development Bank i Qatar Investment Authority. We wrześniu 2008 r. Barclays przejął część aktywów po upadłym Lehman Brothers. W październiku tego samego roku Reuters doniósł, że brytyjski rząd dokapitalizował cztery banki: Royal Bank of Scotland, HBOS, Lloyds TSB i Barclays sumą około 40 mld funtów, z czego Barclays otrzymał ponad 7 mld funtów.

O wiele gorzej kryzys przeszedł Royal Bank of Scotland, którego ekspansja inwestycyjna w połowie lat 2000. doprowadziła do pogorszenia wskaźników wypłacalności mimo wysokich zysków i zwyżkujących cen akcji. 22 kwietnia 2008 roku RBS ogłosił zamiar emisji kapitału wartości 12 mld funtów. W większości akcje objął rząd brytyjski, który stał się większościowym udziałowcem, a w styczniu 2008 r. podniósł swoje udziały w banku do 70 proc. Jednocześnie bank ujawnił, że spodziewa się za poprzedni rok 7–8 mld funtów strat, a do tego konieczności wpisania w straty około 20 mld funtów. Rzeczywiste straty za rok 2008 wyniosły 24,1 mld funtów i były największe w historii Wielkiej Brytanii. Media nie oszczędzały dyrektora zarządzającego Freda Goodwina, który przed kryzysem uchodził za finansowego cudotwórcę. Obecnie rząd Wielkiej Brytanii posiada 60 proc. akcji RBS, zaś inwestorzy instytucjonalni 32 proc.

Lepiej przetrwał lata 2007–2009 największy obecnie bank brytyjski – HSBC. Według Bloomberga był to jedyny bank globalny, który dobrze zniósł globalny kryzys. W marcu 2009 r. ogłosił, że zysk za rok 2008 wyniósł 9,3 mld dol. i zapowiedział sprzedaż akcji za 17,7 mld dol.

Kryzys subprime dotknął natomiast największy bank francuski Crédit Agricole. Gdy w 2008 roku rynek CDO stracił płynność, doszło do obniżenia wartości portfeli banku inwestycyjnego Calyon, należącego do Crédit Agricole. Ten ostatni poniósł stratę prawie 2 mld euro. Dyrektor zarządzający Marc Litzler podał się do dymisji, a jego następcą został Patrick Valroff, który zrezygnował z ryzykownych działań związanych z derywatami kredytowymi i z planowanych akwizycji.

W sierpniu 2007 r. BNP Paribas przyznał, że poniósł straty na operacjach subprime i zamknął dwa fundusze inwestujące w papiery oparte na kredytach hipotecznych. 6 października 2008 r. BNP przejął 75 proc. udziałów w banku Fortis we Francji i 66 proc. w Belgii. W zamian za to belgijski rząd stał się udziałowcem grupy. W grudniu 2008 okazało się, że PNP Paribas stracił 350 mln dol. na operacjach z Bernardem Madoffem.

Bez większych problemów kryzys przeszedł hiszpański Santander. Wprawdzie w 2008 roku poniósł 2,33 mld dol. straty na skutek inwestycji w fundusz Madoffa, ale nie zachwiało to pozycją banku. W 2008 roku przejął brytyjskie banki Alliance & Leicester i Bradford & Bingley, a także amerykański Sovereign Bancorp.

Na kryzysie nie ucierpiały banki japońskie i chińskie. Te ostatnie skorzystały z pomocy Ludowego Banku Chin, który zasilił gospodarkę chińską kredytami.

Największe banki amerykańskie skorzystały z pomocy programu TARP (Troubled Asset Relief Program): Citigroup (45 mld dol. w postaci zakupu akcji preferencyjnych i 306 mld dol. gwarancji), Bank of America (zakup akcji preferencyjnych za 45 mld dol. i gwarancje na 118 mld dol.), JP Morgan Chase (akcje preferencyjne za 25 mld dol.), Wells Fargo (akcje preferencyjne za 25 mld dol.), Goldman Sachs (akcje preferencyjne za 10 mld dol.), Morgan Stanley (akcje preferencyjne za 10 mld dol.), PNC Financial Services Group (akcje preferencyjne za 7,579 mld dol.), U.S. Bancorp (akcje preferencyjne za 6,6 mld dol.), Capital One Financial (akcje preferencyjne za 3,555 mld dol.), Regions Financial Corporation (akcje preferencyjne za 3,5 mld dol.), American Express (akcje preferencyjne za 3,389 mld dol.), Bank of New York Mellon Corp (akcje preferencyjne za 2 mld dol.). W większości przypadków pomoc otrzymana w ramach TARP została zwrócona.

JP Morgan Chase i rząd federalny uratowały przed bankructwem bank inwestycyjny Bear Stearns (JP Morgan kupił bank za 236 mln dol., zaś rezerwa Federalna dostarczyła linię kredytową 30 mld dol.).

Pieniądze, które otrzymał z TARP Bank of America (45 mld dol.) obejmowały także 10 mld dol. wcześniej przeznaczonych dla Merrill Lynch. Bank of America przejął upadający bank, którego symbol – rzeźba byka i niedźwiedzia – stoi przed budynkiem na Wall Street.

Z funduszy TARP skorzystał też pośrednio niemiecki Deutsche Bank, który ubezpieczał swoje transakcje w American International Group (AIG) i otrzymał z tej firmy 11,8 mld dol. odszkodowania (samo AIG otrzymało z TARP 40 mld dol. oraz pomoc z Rezerwy Federalnej USA, łącznie 180 mld dol.). W 2008 roku Deutsche Bank zanotował stratę (3,9 mld euro), a kilku byłych pracowników zeznało amerykańskiemu nadzorowi, że bank ukrył 12 mld dol. strat, wynikających z inwestowania w obligacje zabezpieczone długami (CDO). Prowadząca śledztwo w sprawie przyczyn kryzysu finansowego komisja Senatu USA uznała, że DB był jednym z najaktywniejszych graczy na rynku CDO. W październiku 2011 roku Europejski Nadzór Bankowy (EBA) zażądał podniesienia kapitału o 1,2 mld euro w związku ze stratami, poniesionymi przez bank na inwestycjach w obligacje skarbowe krajów Europy Południowej.

Wyniki-Deutsche-Bank

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

 

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

Największe-banki-świata-w-rankingu-2014-r.-według-aktywów

(infografika: Dariusz Gąszczyk)

Największa zmiana w rankingu 2014 w porównaniu z poprzednimi to znaczący awans banków chińskich i to zarówno w kategorii kapitału, jak i aktywów. Aktywa Industrial & Commercial Bank of China wzrosły w latach 2007–2014 3,2-krotnie, China Construction Bank 3,6-krotnie, Bank of China 3,3-krotnie.

Do grona największych banków świata awansował też amerykański bank Wells Fargo, założony w połowie XIX w. przez Henry’ego Wellsa i Williama G. Fargo (twórców American Express). Wcześniej Wells Fargo połknął Crocker National Bank, First Interstate Bancorp i Norwest Corporation, wchodząc do pierwszej czwórki banków amerykańskich. Przejął też Wachovia Corporation, ratując ją przed bankructwem. W 2007 roku Wachovia była na 16. miejscu pod względem kapitału, a Wells Fargo na miejscu 18.

Z pierwszej dziesiątki największych banków wypadły dwa brytyjskie banki: Barclays i Royal Bank of Scotland. Pierwszy zajmuje miejsce 12. pod względem kapitału i 11. pod względem aktywów, drugi 15. w obu kategoriach.

Wskaźnik kapitał/aktywa jest wciąż wyższy w bankach amerykańskich niż europejskich. Wśród pierwszej 30-tki banków w rankingu za 2014 r. najwyższy wskaźnik miał Wells Fargo (9,22), a najniższy Deutsche Bank (3,15) i francuski Société Générale (3,31). Oba banki i tak poprawiły jednak ten wskaźnik w porównaniu z rokiem poprzednim.

Mimo znacznego wzrostu aktywów w ostatnich latach banki chińskie utrzymują wskaźnik kapitał/aktywa na poziomie zbliżonym do banków amerykańskich – ponad 6,0. Trudno powiedzieć na ile te wskaźniki są wiarygodne, biorąc pod uwagę bezprecedensową ekspansję tych banków.

 

(infografika Dariusz Gąszczyk/ CC BY-NC-SA by nortron)
(infografika: Dariusz Gąszczyk)
(infografika: Dariusz Gąszczyk)
Największe-banki-świata-w-rankingu-2007-r.
Największe-banki-świata-w-rankingu-2007-r.-według-aktywów
Wyniki-Deutsche-Bank
(infografika: Dariusz Gąszczyk)
Największe-banki-świata-w-rankingu-2014-r.-według-aktywów

Otwarta licencja


Tagi