Autor: Błażej Lepczyński

Dr ekonomii, pracownik naukowy Uniwersytetu Gdańskiego

Bezpieczeństwo i rentowność to wizytówki australijskiego sektora bankowego

Początki australijskiej bankowości wiążą się z przybyciem, do ówczesnej kolonii karnej znanej jako Nowa Południowa Walia, w 1810 r. gubernatora Lachlana Macquarie. Została ona założona na terenach dzisiejszej południowo-wschodniej Australii. Macquarie, dziś uznawany za jedną z kluczowych postaci w historii tego kraju, odegrał istotną rolę w przekształceniu tej bardzo odległej od Europy i ponurej kolonii karnej w kraj wolnych ludzi.
Bezpieczeństwo i rentowność to wizytówki australijskiego sektora bankowego

Getty Images

Do jego niewątpliwych zasług współcześnie zaliczamy przeprowadzenie szeregu reform społecznych i zatwierdzenie nazwy Australia w służbowej korespondencji. Przybywając do Sydney, które w pierwszych latach XIX w. było osadą skazańców, Lachlan Macquarie zauważył, że główną formę wymiany handlowej stanowił tam rum. W obliczu takiej sytuacji stało się jasne, że w rozwiązaniu tych problemów pomogłoby z pewnością utworzenie banku, który finansowałby rozwój handlu zagranicznego oraz wspierał lokalne inicjatywy gospodarcze. Tak też się stało. W 1817 r. powstał Bank of New South Wales – pierwszy australijski bank. Obecnie ten bank funkcjonuje pod nazwą Westpac, którą przyjął w 1982 r. po fuzji z Commercial Bank of Australia. Westpac jest nie tylko jednym z największych pod względem kapitału i aktywów banków komercyjnych w Australii, ale również ważnym dostawcą szerokiego zakresu usług finansowych.

Prawdziwy dwuszczeblowy system bankowy z wyodrębnionym bankiem centralnym odpowiedzialnym za stabilność makroekonomiczną powstał w Australii stosunkowo późno – dopiero na początku lat 60. XX w. W 1959 r. doszło do wydzielenia Banku Rezerwy Australii (Reserve Bank of Australia), w sytuacji, gdy podwójna funkcja Commonwealth Bank jako banku centralnego oraz banku handlowego i oszczędnościowego stała się problematyczna.

Zobacz również: 
Brazylijski sektor bankowy w pigułce

Po deregulacji sektora finansowego i wprowadzeniu w latach 90. XX w. obowiązkowego systemu emerytalnego „superannuation”, australijski sektor finansowy zdominowały banki i fundusze emerytalne. System finansowy w Australii jest współcześnie bardzo dobrze rozwinięty i zróżnicowany. Banki kontrolują ok. 60 proc. całego systemu finansowego. Jednocześnie australijski rynek funduszy inwestycyjnych to jeden z największych tego typu rynków na świecie.

Dynamika wzrostu aktywów sektora bankowego przez wiele lat przewyższała tempo wzrostu PKB, prowadząc do istotnego wzrostu relacji aktywów do PKB. Obecnie wynosi ona ponad 200.

Źródła wysokiej dynamiki rozwoju

W bardzo dynamicznym rozwoju sektora bankowego w Australii istotną rolę w XXI w. odegrały kredyty mieszkaniowe. Ich znaczenie w portfelu kredytowym australijskiego sektora bankowego istotnie wzrosło i na koniec 2023 r. wyniosło około 60 proc. Australijski rynek kredytów mieszkaniowych różni się jednak nieco od rynków z innych krajów rozwiniętych pod względem formy oprocentowania. W Australii znacznie większe znaczenie mają kredyty o zmiennym oprocentowaniu, a jeśli występują te o stałym oprocentowaniu to jest ono zazwyczaj wyznaczane na krótsze okresy. Ta specyfika rynku ma istotne implikacje dla polityki monetarnej, ponieważ zmiany stóp procentowych szybciej się przekładają na koszty kredytów. Może to negatywnie oddziaływać na sytuację finansową gospodarstw domowych, które zadłużyły się na zakup nieruchomości, zwiększając ich obciążenia związane z obsługą kredytów.

Przyrost aktywów był jednak znacznie szybszy niż depozytów, co zwiększyło zależność australijskich banków od droższego finansowania hurtowego, które wśród finansistów uchodzi za źródło finansowania podatne na tzw. wysychanie. Z rynku hurtowego (w tym ze środków zagranicznych) w sposób naturalny korzystają w większym stopniu duże banki komercyjne.

Zgodnie z danymi Australijskiego Stowarzyszenia Bankowego (Australian Banking Association) w 2023 r. w Australii funkcjonowało 97 banków komercyjnych, które obsługiwały klientów w ponad 4 tys. placówek bankowych. W australijskim sektorze bankowym pracowało około 188 tys. osób. Największe banki australijskie w porównaniu z bankami chińskimi czy japońskimi nie są duże. Łącznie posiadają nieco ponad 5 proc. aktywów 50 największych banków w regionie Azji i Pacyfiku.

Wysoki poziom ubankowienia

Australia wyróżnia się bardzo wysokim poziomem ubankowienia. Elektroniczne kanały dystrybucji i formy płatności są powszechnie wykorzystywane w codziennych operacjach bankowych. Australijczycy chętnie korzystają z kart płatniczych, których liczba w 2023 r. przekraczała 60 mln, przy populacji wynoszącej około 27 mln. Gotówka, tak jak w innych krajach, traci na znaczeniu, a czeki są używane coraz rzadziej.

W dostępie do gotówki w Australii ważną rolę odgrywają bankomaty, o czym świadczy stosunkowo wysoki wskaźnik ich liczby w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Wyniósł on w 2023 r. 93 (liczba bankomatów wg Australijskiego Stowarzyszenia Bankowego wynosiła 24,6 tys. urządzeń). Tak jak w innych krajach wysoko rozwiniętych, również w Australii sieć bankomatów i placówek bankowych się zmniejsza. Powód zmian jest oczywisty – cyfryzacja usług bankowych. Drugim istotnym czynnikiem wpływającym na decyzje o ograniczaniu sieci placówek jest dbałość australijskich dużych banków o niskie koszty i wysoką rentowność.

Spadek w wykorzystywaniu gotówki jako środka wymiany w Australii postępuje i dotyczy wszystkich grup wiekowych. Warto jednak zauważyć, że w Australii rośnie ostatnio liczba wypłat z bankomatów. Australijczycy chcą mieć dostęp do gotówki, którą w obronę wziął niedawno rząd australijski, nakazując jej obowiązkową akceptację przy zakupach żywności czy lekarstw.

Zobacz również: 
Gospodarka Australii na jałowym biegu

Obok tradycyjnych banków na rynku australijskim o klientów walczą również neobanki, oferujące usługi za pomocą aplikacji mobilnych. Obecnie inwestorzy podchodzą do inwestowania w neobanki ostrożniej niż w przeszłości. Dla przykładu, pierwszemu australijskiemu neobankowi Volt nie udało się pozyskać kolejnej rundy finansowania. Jego właściciele musieli w 2022 r. ogłosić zakończenie działalności oraz zwrócić klientom depozyty.

Problemy z realizacją przyjętych celów biznesowych dotykają także innych tego typu instytucji. Wynika to m.in. z faktu, że tradycyjne banki w okresie pandemii COVID-19 znacząco przyspieszyły proces cyfryzacji, zmniejszając dystans technologiczny. W efekcie przewaga konkurencyjna neobanków, oparta na digitalizacji usług finansowych, uległa zmniejszeniu.

Dominacja dużych banków

Australijski system bankowy jest silnie skoncentrowany (bardziej niż w wielu krajach rozwiniętych), co już od dawna stawia duże banki w korzystnej pozycji, podczas gdy mniejsze instytucje bankowe muszą zmagać się z trudniejszymi warunkami, mając mniejsze szanse na osiąganie wysokich zysków. Około 80 proc. aktywów sektora kredytowego jest w rękach czterech największych banków, które skupiają się na tradycyjnych usługach bankowych, takich jak przyjmowanie depozytów i udzielanie kredytów, głównie na rynku krajowym. Największym australijskim bankiem komercyjnym jest Commonwealth Bank of Australia (CBA), którego aktywa na początku 2024 r. wynosiły 870 mld dol., co pozwoliło bankowi zająć 42. miejsce w rankingu największych banków na świecie S&P.

Dominacja dużych banków jest postrzegana jako element stabilizujący cały system bankowy w Australii. Obecna siła wielkiej australijskiej czwórki to rezultat fuzji i przejęć, które ułatwiła deregulacja australijskiego sektora bankowego w latach 80. XX w., przeprowadzona przez rząd Hawkego-Keatinga. Warto dodać, że ten sam rząd wprowadził również w 1983 r. płynny kurs dolara australijskiego.

Unie kredytowe

Po II wojnie światowej w Australii zaczęły powstawać unie kredytowe. Jeszcze wcześniej swoje początki miały towarzystwa budowlane. Unie kredytowe były w Australii uprzywilejowane podatkowo. Nie musiały również spełniać takich samych (restrykcyjnych) regulacji co banki. To jednak się skończyło. Organ nadzorczy zaczął traktować unie kredytowe, ale również towarzystwa budowlane pod względem regulacyjnym tak samo jak banki.

Największa australijska unia kredytowa w ostatnim czasie zmieniła nazwę po to, żeby klienci kojarzyli ją z bankiem. Na fundamentach stworzonych przez unie kredytowe i towarzystwa budowlane wykształciła się grupa instytucji kredytowych należących do klientów (customer-owned banking). W ten sposób współcześnie w Australii są realizowane idee bankowości kolektywnej i lokalnej.

Zobacz również: 
Niekonwencjonalna polityka pieniężna w Australii

W Australii dynamicznie rozwijają się również pozabankowe podmioty kredytowe. Działają też banki zagraniczne (spółki banków zagranicznych i oddziały banków zagranicznych). Silną pozycję ma zwłaszcza holenderska grupa ING. Obecne są też banki z Azji i Bliskiego Wschodu.

Naturalnym kierunkiem ekspansji i dywersyfikacji australijskich banków w drugiej dekadzie XXI w. była Azja. Duże banki australijskie ograniczają obecnie działalność na kontynencie azjatyckim, redukując tym samym ryzyko. To nigdy nie była ekspansja w zakresie bankowości detalicznej tylko finansowanie handlu. Australia uczestniczy w rywalizacji geopolitycznej z Chinami. Przykładem są kraje wyspiarskie na Pacyfiku, gdzie Australia chce zwiększyć swoje zaangażowanie w sektory finansowe tych krajów w odpowiedzi na rosnące wpływy Chin. Jest to niestety trudny region z uwagi na słabości w rozwiązaniach mających przeciwdziałać praniu brudnych pieniędzy czy finansowaniu terroryzmu. Niedawno Stephen Jones (ważny polityk australijski) zapewnił o zwiększeniu australijskich inwestycji w infrastrukturę systemów finansowych w tym regionie.

John Lonsdale (zastępca przewodniczącego instytucji nadzorczej APRA – The Australian Prudential Regulation Authority) w swoim wystąpieniu na konferencji Związku Banków Australijskich, która miała miejsce 26 czerwca 2024 r., podkreślił, że od prawie 35 lat Australia nie doświadczyła znaczącej upadłości banku. Warto dodać, że od 2008 r. deponentów osłania rządowy program ochrony posiadaczy depozytów (Financial Claims Scheme). Data powstania programu nie była przypadkowa. Upadek Lehman Brothers wywołał niepokój wśród australijskich deponentów. W ramach ochrony klienci mogą liczyć na wypłatę w wysokości 250 tys. dol. australijskich w sytuacji upadłości instytucji kredytowej. Wypłaty byłyby realizowane, gdyby zaszła taka potrzeba, ze środków zagwarantowanych przez rząd. System jest administrowany przez australijską instytucję nadzorującą banki, która odzyskuje wypłacone deponentom środki z aktywów upadłego banku.

Upadłość instytucji kredytowej to jednak w Australii wydarzenie wyjątkowe. Ostatni większy kryzys miał miejsce na początku lat 90. XX w., gdy doszło do dużych strat banków, będących wynikiem zbyt szybkiego wzrostu kredytów. Znaczącym wydarzeniem w tamtym okresie była upadłość towarzystwa budowlanego Geelong’s Pyramid Building Society. John Lonsdale przypominał w swoim wystąpieniu, że wypłaty dla deponentów wyniosły wówczas 900 mln dol. australijskich i zostały sfinansowane z pięcioletniej opłaty za benzynę. W praktyce oznaczało to, że koszt bankructwa w dużej mierze ponieśli podatnicy.

Stabilność instytucji finansowych

Obecna sytuacja finansowa i stabilność instytucji kredytowych w Australii jest bardzo dobra. Świadczą o tym chociażby wyniki stress testów australijskich banków. APRA takie testy przeprowadziła w 2023 r. Założono scenariusz głębokiego i długotrwałego pogorszenia koniunktury na świecie, wzrostu inflacji, bezrobocia oraz silnego spadku cen domów. Badaniem objęto 11 największych banków w Australii reprezentujących 85 proc. aktywów systemu bankowego. Uzyskane wyniki potwierdziły wysoki poziom odporności dużych australijskich banków na niekorzystne scenariusze wydarzeń. Współczynniki kapitałowe badanych banków utrzymały się powyżej wymogów.

Z najnowszego raportu na temat stabilności finansowej przygotowanego przez Bank Rezerwy Australii wynika, że australijski system bankowy jest odporny zarówno na znaczne pogorszenie jakości portfeli kredytowych, jak i na krótkoterminowe zawirowania w zakresie płynności. Australijskie banki utrzymują wskaźniki adekwatności kapitałowej powyżej wymogów regulacyjnych. W tym kontekście szczególnie ważny jest wskaźnik CET1, w którego obliczeniach uwzględnia się wyłącznie fundusze własne o najwyższej jakości. Jego poziom w ciągu ostatniej dekady wzrósł, co „znacznie wzmocniło odporność systemu bankowego na niekorzystne wstrząsy”. Aktywa płynne banków również przewyższają wymogi regulacyjne, co dodatkowo chroni sektor, zwłaszcza w warunkach cyfryzacji ułatwiającej szybki dostęp deponentów do środków.

Zobacz również: 
Kanadyjski sektor bankowy

Jakość kredytów w Australii pozostaje na wysokim poziomie, co odzwierciedla niski od dłuższego czasu wskaźnik kredytów i pożyczek zagrożonych (opóźnionych w spłacie co najmniej 90 dni) w stosunku do całego portfela kredytowego. Jest to m.in. efekt stosunkowo konserwatywnego podejścia do udzielania kredytów.

Rentowność australijskiego sektora bankowego

Od wielu lat wysoka jest również rentowność australijskiego sektora bankowego, wspierana dobrą kondycją australijskiej gospodarki. Poza kilkoma epizodami ujemnego tempa wzrostu gospodarczego, wysoki wzrost utrzymuje się w Australii nieprzerwanie od ponad pół wieku. Dzięki bardzo dobrym wskaźnikom rentowności banki mogą w łatwy sposób wzmacniać swoją odporność finansową. Wysoka rentowność wpływa także pozytywnie na atrakcyjność australijskich banków dla inwestorów. Dywidendy wypłacane przez największe australijskie banki są zazwyczaj sowite.

Wyższe stopy procentowe sprzyjają ostatnio poprawie marży odsetkowej, co dodatkowo wzmacnia rentowność sektora, szczególnie w przypadku banków z tzw. „wielkiej czwórki”. Dzięki silnej pozycji rynkowej i dostępowi do taniego finansowania depozytowego, największe australijskie banki korzystają z przewagi kosztowej po stronie pasywów. Silną stroną dużych australijskich banków jest także racjonalne podejście do kosztów prowadzenia działalności bankowej, dzięki czemu wskaźnik kosztów operacyjnych do dochodów kształtuje się na niskim poziomie (około 40 proc.).

Australijskie banki coraz częściej włączają cele środowiskowe i klimatyczne do swoich strategii korporacyjnych, podejmując publiczne zobowiązania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Jednym z kluczowych działań w tym zakresie jest dekarbonizacja portfeli kredytowych. W raporcie grupy aktywistów klimatycznych Market Forces stwierdzono niedawno, że część dużych australijskich banków niestety łamie zobowiązania wynikające z porozumienia paryskiego, nadal finansując rozwój przemysłu paliw kopalnych. Chociaż ogólne wsparcie banków dla tego sektora maleje, wg autorów raportu w 2023 r. pożyczyły one branży 3,6 mld dol., co łącznie daje 61 mld dol. od 2015 r. Market Forces krytykuje banki za wspieranie firm rozwijających projekty związane z gazem i innymi paliwami kopalnymi, co według autorów raportu stoi w sprzeczności z ich zobowiązaniami do osiągnięcia celów klimatycznych z Paryża. Z kolei raport firmy Mambu pokazuje, że 60 proc. konsumentów w Australii i Nowej Zelandii chce, aby ich banki były bardziej zrównoważone, choć liczba klientów korzystająca z zielonych produktów jest ograniczona. Nasila się więc presja ze strony klientów na zielone aspekty funkcjonowania, co w najbliższej przyszłości będzie zmuszało australijskie banki do zwiększenia wysiłków sprzyjających dekarbonizacji portfeli kredytowych. Niedawno największy australijski pożyczkodawca – Commonwealth Bank – ogłosił, że zaprzestanie finansowania firm paliw kopalnych, które nie przestrzegają celów klimatycznych do końca 2024 r.

Australijski sektor bankowy charakteryzuje się zatem wysoką odpornością na potencjalne negatywne scenariusze rozwoju sytuacji gospodarczej dzięki solidnym regulacjom i wskaźnikom kapitałowym dostosowanym do wielkości i charakteru prowadzonej działalności. Niedawny wzrost stóp procentowych przyczynił się do nieznacznego zwiększenia udziału trudnych kredytów, co jednak nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa finansowego i rentowności banków.

 

 

Getty Images

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Gospodarka Australii na jałowym biegu

Kategoria: Trendy gospodarcze
Po postpandemicznym odbiciu wzrost gospodarczy Australii pozostaje nikły, w niektórych kwartałach balansując na granicy recesji. Sytuację może z czasem zmienić szybka zielona transformacja i digitalizacja gospodarki, które to procesy wymagają istotnego wzrostu inwestycji.
Gospodarka Australii na jałowym biegu

Sektor bankowy w Chinach, Hongkongu i Makau

Kategoria: Analizy
Współczesna chińska bankowość narodziła się w epoce głębokiej izolacji w dość odległej od Pekinu i Szanghaju prowincji Shanxi, która jednak stanowiła w czasach dynastii Qing podstawę gospodarczą Chin.
Sektor bankowy w Chinach, Hongkongu i Makau

Brazylijski sektor bankowy w pigułce

Kategoria: Trendy gospodarcze
Do największych instytucji kredytowych w Ameryce Łacińskiej należą brazylijskie banki, co raczej nie dziwi, biorąc pod uwagę, że Brazylia jest potęgą gospodarczą w tym regionie świata. To kraj wielu kontrastów i problemów natury politycznej oraz ekonomicznej, co nie pozostaje bez wpływu na sektor bankowy. Można tam dostrzec skrajną biedę w fawelach i zaawansowany przemysł, czego przykładem jest Embraer, producent samolotów, użytkowanych od wielu lat również przez Polskie Linie Lotnicze LOT.
Brazylijski sektor bankowy w pigułce