Podczas ostatniego posiedzenia Rada Prezesów EBC zdecydowała o obniżce stóp procentowych o 25 pb. Obniżki spodziewano się od dawna, nie była zatem specjalnym zaskoczeniem dla rynku, tak jak i jej skala nie była niespodzianką. Pytaniem otwartym pozostaje jednak to, czy nie była ona zbyt pospieszna? W związku z działaniami EBC pojawiają się także pytanie o powrót kryzysu fiskalnego w unii walutowej.
Getty Images
Inflacja headline w strefie euro wyniosła w maju 2,6 proc. rdr . To wzrost w porównaniu z odczytem sprzed miesiąca, który wyniósł 2,4 proc. Ostatni raz inflacja była wyższa niż miesiąc wcześniej w grudniu. Wydawało się zatem, że kierunek jest stabilny. Majowy wynik musiał wzbudzić niepokój. Na tym jednak wątpliwości się nie kończą. Odsezonowana inflacja bazowa wzrosła w maju 2024 r. o 0,35 proc. w ujęciu miesięcznym, po zannualizowaniu daje to odczyt wynoszący 4,3 proc. To pokazuje, że w gospodarce strefy euro występuje, a raczej, nasila się presja popytowa. Sprzyja temu również szybkie tempo wzrostu płac. W I kwartale 2024 r. płace negocjowalne zwiększyły się o 4,7 proc. rdr. Do tego należy dodać, że na swoim posiedzeniu w czerwcu obniżki nie wprowadził Fed, władze monetarne w USA stoją na stanowisku, że redukcja stóp byłaby przedwczesna. Zauważyć przy tym trzeba, że inflacja CPI w Stanach Zjednoczonych wynosi 3,3 proc. rdr (odczyt za maj), jest więc wyższa niż w strefie euro. Wejście przez EBC w cykl obniżek przed Fedem, także generuje pewne zagrożenia, jak choćby te związane z osłabieniem się euro wobec dolara.
Kluczowe dla oceny działań EBC będą najbliższe miesiące. Zresztą jest to zgodne z samym podejściem władz tego banku, prezes Christine Lagarde często powtarza, że decyzje Rady Prezesów podejmowane są w oparciu o dane (data dependent) i ze spotkania na spotkanie (meeting by meeting). To zatem, jak kształtować się będzie inflacja headline w najbliższym czasie będzie decydujące dla oceny ostatniej decyzji o obniżce stóp. Szefowa EBC jest bardzo ostrożna, jeśli chodzi o mówienie o wejściu w cykl obniżek. Jak podkreśliła w wywiadzie udzielonym kilku europejskim gazetom, a opublikowanym na stronie kierowanej przez siebie instytucji: „Jeśli spojrzymy na realne stopy procentowe to nadal znajdujemy się w obszarze restrykcyjnym i musimy tam pozostać tak długo, jak to konieczne, aby przywrócić inflację do 2 proc.”. Może to oznaczać, że w razie konieczności ten poziom stóp z jakim mamy obecnie do czynienie zostanie utrzymany na dłużej, czerwcowa obniżka nie będzie zatem uruchomieniem cyklu.
Dla największych banków centralnych na świecie jakiekolwiek decyzje dotyczące polityki pieniężnej obarczone są wielkim ryzykiem reputacyjnym. To konsekwencja słynnej już pomyłki dotyczącej postpandemicznego wzrostu inflacji. Zarówno kierownictwo EBC, jak i Fed przekonywało, że zjawisko to ma charakter przejściowy (ang. transitory) i wiąże się z niedrożnością w łańcuchach dostaw. Wobec tego nie ma konieczności zbyt restrykcyjnego podejścia do polityki pieniężnej. Problem miał szybko ustąpić sam. Tak się jednak nie stało, zamiast spadku, inflacja jeszcze gwałtowniej wzrosła, stawiając decydentów w niezwykle niekomfortowej sytuacji. Stąd usilne starania, aby uniknąć powtórki, zarówno w USA, jak i w strefie euro.
W tym kontekście decyzję EBC trzeba uznać za dosyć odważną. Jeśli inflacja w dalszym ciągu będzie spadać, a majowy odczyt będzie tylko odchyłem w tym procesie, zapewne ruch ten zostanie odebrany jako dobry. W przeciwnym wypadku można się spodziewać głosów krytyki, wskazujących, że decyzja o obniżce była przedwczesna i niepotrzebna.
Jest jeszcze jeden interesujący aspekt związany z inflacją w strefie euro (dane o inflacji HICP: Eurostat). Mówi się przeważnie o tempie wzrostu cen dla całego tego obszaru gospodarczego. Pamiętać jednak trzeba, że składa się on z dwudziestu państw, a różnice w szybkości wzrostu cen między niektórymi z nich są znaczące. W Belgii ceny rosły w maju w tempie wynoszącym 4,9 proc. rdr, tymczasem na Łotwie dynamika inflacji wyniosła zaledwie 0,2 proc. w ujęciu rocznym. Innym przykładem jest Hiszpania, gdzie inflacja rośnie trzeci miesiąc z rzędu. Jeszcze w lutym zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych wyniósł tam 2,9 proc., w maju zaś było to już 3,8 proc. Coś zupełnie innego dzieje się w Estonii, od stycznia inflacja w kolejnym miesiącu nie była tam wyższa niż w poprzednim, przy czym w kwietniu i maju uplasowała się na poziomie 3,1 proc. Mamy zatem do czynienia zarówno z różnymi odczytami, jak i tendencjami. W strefie euro wciąż są dwa państwa z inflacją powyżej 4 proc. (wspomniana Belgia i Chorwacja). Na drugim biegunie są państwa z inflacja poniżej 1 proc., są to: Finlandia, Litwa, Łotwa i Włochy. Różnice są zatem znaczące. W tych warunkach dobranie jednej stopy, która pasowałaby wszystkim jest praktycznie niemożliwe.
Dla EBC to jednak nie jedyny problem. W zaanonsowanym wywiadzie padło pytanie dotyczące ewentualnych konsekwencji związanych z wygaszaniem dwóch programów skupu aktywów uruchomionych przed laty przez instytucję z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Chodzi mianowicie o nadzwyczajny program zakupów w czasie pandemii COVID-19 (ang. PEPP), uruchomiony w marcu 2020 r. oraz o wcześniejszy od niego program zakupu aktywów (ang. APP). Oba umożliwiały zakup na rynku wtórnym m.in. obligacji skarbowych państw strefy euro. W efekcie generowano na nie popyt, podwyższano ceny i zmniejszano stopy procentowe. Tego typu niestandardowe działania w polityce pieniężnej sprawdzały się jednak w okresie zagrożenia deflacją lub przynajmniej w sytuacji, w której inflacja jest poniżej celu. Obecnie takie okoliczności jednak nie występują, problemem jest bowiem to, że ceny rosną szybciej niż założone przez EBC 2 proc. Bank nie kontynuuje tych programów i nie zamierza reinwestować uzyskanych w związku z zakupem aktywów odsetek.
To rodzi pytania o tzw. fragmentację, czyli sytuację, w której dojdzie do dywergencji oprocentowania długu między poszczególnymi państwami strefy euro. Najbardziej zagrożone tym zjawiskiem są te z nich, które mają największy poziom zadłużenia. Mogą mieć bowiem problem ze sprzedażą swoich obligacji na rynku finansowym. W tym kontekście Christine Lagarde stwierdziła również w owym wywiadzie, że: „Nasza polityka dotycząca PEPP była wyjaśniana do znudzenia. Powszechnie wiadomo, że w drugiej połowie roku redukujemy stan posiadania średnio o 7,5 mld euro miesięcznie i zamierzamy zaprzestać reinwestycji do końca 2024 r. Stopniowa redukcja APP już przebiega sprawnie. Plany dotyczące PEPP także zostały dobrze przyjęte”.
Szefowa EBC zwróciła także uwagę na program TPI (ang. Transmission Protection Instrument), który umożliwia bankowi zakup na rynku wtórnym obligacji państw strefy euro, których rentowności nie odzwierciedlają fundamentów makroekonomicznych. Program ten może wspomóc zagrożone nadmiernym wzrostem rentowności państwa, w tym szczególnie te z największym zadłużeniem i jednocześnie najbardziej narażone na negatywne skutki wygaszania APP i PEPP. Poruszana kwestia może stanowić przyczynek do ciekawej dyskusji. Czy strefa euro może przetrwać bez nadzwyczajnych programów uruchamianych przez bank z Frankfurtu nad Menem? Przez lata rynki finansowe przyzwyczaiły się do niekonwencjonalnej polityki monetarnej EBC. Teraz, kiedy ten chce się z nich ostatecznie wycofywać, pojawiają się pytania, czy nie spowoduje to powrotu kryzysu fiskalnego, który przed laty o mało co nie doprowadził do upadku strefy euro. Obawy te nie wydają się wcale nieuzasadnione, stąd właśnie w swoim instrumentarium EBC ma takie narzędzie jak TPI. Niemniej konieczność wprowadzania takich rozwiązań też jest znamienna i mówi sporo o kondycji strefy euro.
Ocena ostatniej decyzji Rady Prezesów EBC o cięciu stóp procentowych nie może być ugruntowana, dopóki nie poznamy danych dotyczących inflacji za kolejne miesiące. Niepewność co do tego, jak w najbliższym czasie będzie się kształtowała inflacja sprawia, że ścieżka stóp procentowych w strefie euro też nie jest przesądzona. Może się okazać, że weszliśmy w cykl obniżek, może być też tak, że stopy na obecnym poziomie pozostaną jeszcze długo. To także kwestia reputacji EBC, dla banku waga czerwcowego rozstrzygnięcia jest zatem ogromna.
Autor wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko podmiotów, z którymi współpracuje.
Artykuł analizuje długoterminowe czynniki globalnego trendu stopy procentowej, czyli globalnej R*, w ciągu 70 lat poprzedzających pandemię. Od szczytu w połowie lat 70. XX wieku globalna R* obniżyła się o ponad trzy punkty procentowe, co wynikało z wolniejszego wzrostu produktywności i rosnącej długowieczności społeczeństw. Bez odwrócenia tych trendów czy pojawienia się nowych sił mogących je zrównoważyć, długoterminowa globalna wartość R* prawdopodobnie pozostanie niska.
Współczesną rzeczywistość charakteryzuje szybki postęp. Dynamiczny rozwój technologii informatycznych i cyfryzacja gospodarki wymuszają zmiany także w funkcjonowaniu systemu płatniczego i w samych płatnościach. Zjawisko to ma zasięg globalny. Dotyczy również strefy euro. W dyskusji publicznej pada pytanie, czy po 25 latach od wprowadzenia banknotów i monet euro nadszedł już czas na równoległe wprowadzenie przez Eurosystem (tj. Europejski Bank Centralny i 20 banków centralnych państw strefy euro) cyfrowego odzwierciedlenia gotówki?
Potrzebny jest reset systemu międzynarodowego, ale nie na drodze zakulisowej dyplomacji, a szczerej rozmowy, w której zostaną uwzględnione głosy ze wszystkich stolic świata, zarówno z Buenos Aires, jak i z Pekinu czy Waszyngtonu – przekonują autorzy książki „The Case for a New Bretton Woods”.
Japonia, Stany Zjednoczone i Niemcy już teraz intensywnie rozwijają technologie miękkich robotów, widząc w nich możliwości przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Polska, z uwagi na potencjał w sektorze nowych technologii, ma szansę, aby się stać istotnym graczem w tej dziedzinie – uważa dr inż. Jan Klimaszewski z Instytutu Automatyki i Robotyki na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej, naukowiec specjalizujący się m.in. w robotyce współpracującej, sensoryce oraz elektronicznej skórze.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
O stanie wiedzy ekonomicznej Polaków i o tym, że zgodnie ze słowami Władysława Grabskiego „edukacja ekonomiczna stanowi fundament dobrobytu narodowego i osobistego” – mówił w wywiadzie dla „Obserwatora Finansowego” Krzysztof Pietraszkiewicz, przewodniczący Komitetu Honorowego Roku Edukacji ekonomicznej 2024, były prezes Związku Banków Polskich.
We współczesnej gospodarce technologia przyjęła nową rolę. Kiedyś była siłą napędową konkurencji i innowacji, obecnie może być wykorzystywana przez dominujące podmioty cyfrowe do ich tłumienia.
Dolar to obecnie globalna waluta rezerwowa. Czy jednak utrzyma swój status do 2050 r? A może upadnie w obliczu rosnącej siły konkurencji ze strony walut BRICS, złota lub bitcoina?
Listopadowy „Raport o inflacji” NBP, podobnie jak dwa poprzednie w 2024 r., przynosi niższą projekcję wzrostu PKB w I kwartale 2025 r. Ma on wynieść 3,3 proc. (w lipcu spodziewano się wzrostu o 4,3 proc, a w marcu nawet o 5 proc.). Przyczyny to kondycja gospodarki niemieckiej, niższa konsumpcja w Polsce i niższe inwestycje.
Przedstawiciele Unii Europejskiej i państw Mercosur, tj. Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju, 28 czerwca 2019 r. osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie ambitnej i kompleksowej umowy handlowej. Wbrew licznym spekulacjom umowa nie została podpisana podczas szczytu państw G20 w Rio de Janeiro. Wiele wskazuje na to, że bilans tej umowy będzie niekorzystny dla polskiego sektora rolno-spożywczego.
Pandemia COVID-19 ujawniła kruchość łańcuchów dostaw, a problem ten ma głębokie korzenie – przekonuje Peter S. Goodman w książce „How the World Ran Out of Everything”.
Polacy pod względem stopy oszczędności znajdują się na szarym końcu w Europie. Za mało zarabiamy, za dużo wydajemy, a może nie mamy nawyku inwestowania pieniędzy?
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
