Autor: Aneta Kosztowniak

Ekonomistka, pracuje w Departamencie Stabilności Finansowej NBP

ESG w bankach komercyjnych – stan obecny i perspektywy 2025–2027

Proces ewolucji regulacji prawnych w zakresie zrównoważonego rozwoju (ESG) trwa już od 30 lat, z prognozą finalizacji w latach 2025–2026. W bankach regulacje koncentrują się na takich kwestiach, jak: ujawnienia i raportowanie, dostosowanie planów operacyjnych i strategii oraz zarządzanie ryzykiem ESG. Rośnie również zakres odpowiedzialności kadry zarządzającej. Wymogi ESG stają się nowymi uwarunkowaniami rozwoju, w tym narzędziem konkurencyjności, przybierając skalę globalną a nie tylko europejską.
ESG w bankach komercyjnych – stan obecny i perspektywy 2025–2027

Getty Images

Szeroki zakres przepisów ESG i trwający proces legislacyjny zmuszają banki obecnie, jak i w przyszłości, do wytężonej pracy (w relatywnie krótkim okresie i wielu wymiarach).

Ewolucja procesu legislacyjnego w zakresie zrównoważonego rozwoju obowiązującego zarówno banki, jak i inne podmioty (finansowe i niefinansowe) rozpoczęła się od „Dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej” („Non-Financial Reporting Directive”, NFRD 2014/95/EU), która określiła podstawy do raportowania niefinansowego. Została następnie udoskonalona Rozporządzeniem w sprawie ujawniania informacji na temat zrównoważonych finansów (Sustainable Finance Disclosures Regulation, SFDR, 2019/2088) przez uczestników rynku finansowego oraz Rozporządzeniem PE i Rady 2020/852/UE, tzw. Taksonomią.

Z kolei dyrektywa w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD, UE/2022/2464), to jeden z ważniejszych unijnych aktów prawnych w sprawie regularnego ujawniania informacji przez przedsiębiorstwa o ich wpływie na klimat, środowisko i społeczeństwo w całym łańcuchu wartości. Raportowanie powinno się odbywać zgodnie z Europejskimi Standardami Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). Dyrektywa CSRD ma wchodzić w życie etapami w latach 2024–2027.  W Polsce dyrektywa CSRD zostanie wdrożona do końca 2024 r., co oznacza, że pierwsze raporty ESG muszą zostać przygotowane w 2025 r. Oczekuje się, że nadzór nad realizacją wymogów będzie sprawować Komisja Nadzoru Finansowego.

 Szacowana skala raportowania ESG w UE i w Polsce oraz atestacja w 2025 r.

Od 2025 r. obowiązkiem raportowania ESG, zgodnie z przepisami CSRD, zostanie objętych około 50 tys. firm w całej UE, w tym około 3,8 tys. przedsiębiorstw w Polsce. Oprócz podmiotów bezpośrednio kwalifikujących się do raportowania zrównoważonego, również podmioty współpracujące z nimi w łańcuchu wartości będą proszone o udzielanie informacji w zakresie ESG. Grupa tych podmiotów to około 100 tys. spółek. Tym samym skala realnego wpływu raportowania ESG będzie znacząca dla całego sektora przedsiębiorstw.

Ponadto w 2025 r. biegli rewidenci zaczną weryfikować raporty ESG w czterech zakresach:

  1. Zgodności raportowania ze standardami sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.
  2. Zgodności raportowania z unijną taksonomią środowiskową.
  3. Należytej staranności w procesie analizy podwójnej istotności.
  4. Prawidłowości otagowania sprawozdawczości w celu wydania tzw. atestacji, czyli poprawności z wymogami ESG i zgodności zapisów z dokumentami źródłowymi.

Raporty ESG w 2025 r. będą badane według standardów atestacji nr 3002 opracowanych przez Polską Izbę Biegłych Rewidentów do końca 2024 r. (nawiązujących do standardów 3000 i 5000 obowiązujących w UE). W standardzie 3002 istotne będą owe procedury, jakie audytor może przeprowadzić w zakresie ujawnień taksonomicznych.

Zobacz również:
Należyta staranność problemem dla inwestorów

W Dzienniku Urzędowym UE 5 lipca 2024 r. została ogłoszona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju („Corporate Sustainability Due Diligence Directive”, CSDDD) oraz zmieniająca dyrektywę (UE) 2019/1937, („Corporate Sustainability Due Diligence Directive”, dyrektywa CSDD). Weszła ona w życie 25 lipca 2024 r. Od tej daty państwa członkowskie mają dwa lata na transpozycję do porządku krajowego. CSDDD zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup (głównie wielonarodowych przedsiębiorstw) w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom prowadzenia działalności biznesowej w zakresie praw człowieka i oddziaływania na środowisko.

Spodziewane od 2027 r. obowiązywanie CSDDD będzie dotyczyć dużych przedsiębiorstw (zatrudniających ponad 1000 pracowników, z przychodami netto ze sprzedaży przekraczającymi 450 mln euro, spółek dominujących współpracujących z „ultimate parent company” w grupie, które osiągnęły te progi czy umowy franczyzowe lub licencyjne w UE w zamian za opłaty licencyjne wynoszące ponad 22,5 mln euro).

Planowany zakres unijnych prac w latach 2025–2026

W 2025 r. planowana jest implementacja przepisów CSRD, przyjęcie jurysdykcji wytycznych Międzynarodowej Rady Standardów Zrównoważonych (International Sustainability Standards Board, ISSB), a także raportowanie GRI (w zakresie zanieczyszczeń, finalizacji instytucji, zatrudnienia i wyrobów tekstylnych).

W 2026 r. planowane jest natomiast opracowanie standardów CSRD dla małych i średnich przedsiębiorstw (low nad small enterprices, LSME), specyficznych standardów sektorowych i aplikacji dla krajów spoza UE oraz wytycznych ISSB w zakresie bioróżnorodności i kapitału ludzkiego, a także ogłoszenie wymagań ryzyka klimatycznego ze strony BIS.

Główne obszary wdrożenia regulacji ESG w bankach komercyjnych obejmują: obowiązki ujawnień i przestrzegania standardów raportowania, zarządzanie ryzykiem ESG oraz dostosowanie strategii.

Zobacz również:
Zawody przyszłości, które będą na topie przez kolejne 30 lat

Obowiązki ujawnień i przejrzystości regulują przepisy Taksonomii UE i SFDR oraz rewizja aktów delegowanych do MIFID II w zakresie instrumentów finansowych i działalności ofertowej certyfikowanych doradców, dokument EBA implementujący standardy techniczne (ITS) odnośnie do filara III w zakresie standardów ESG z 24 stycznia 2024 r. Zgodnie ze wskaźnikami dla filara III banki są obowiązane do wyliczania wskaźników ilościowych dotyczących wpływu ryzyka klimatycznego (na inne czynniki ryzyka i bilanse banku) oraz ujawniać sposób mitygowania tego ryzyka. Instytucje, które wyemitowały papiery wartościowe (dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym dowolnego państwa członkowskiego) są zobowiązane do ujawniania informacji na temat zagrożeń ESG.

Ponadto w zakresie ujawnień banki są obowiązane do wyliczania:

1) wskaźnika zielonych aktywów (Green Asset Ratio, GAR) – identyfikującego działania instytucji w zakresie finansowania aktywów, które są zrównoważone środowiskowo zgodnie z taksonomią UE,

2) wskaźnika zgodności taksonomii księgi bankowej (Banking Book Taxonomy Aligment Ratio, BTAR), który jest miarą spójności między sprawozdaniami finansowymi firmy a taksonomią UE, czyli służy do sprawozdania zgodności ze standardami MSSF pod względem ich struktury i treści.

Cały schemat zarządzania ryzykiem ESG powinien obejmować: identyfikację, pomiar lub ocenę, monitorowanie, kontrolę (w tym ograniczenie ryzyka) oraz raportowanie wraz z oceną skuteczności podjętych działań ograniczających zagrożenie.

W zakresie adaptacji strategii kluczowe znaczenie mają regulacje CSRD i CSDDD.

Przepisy CSRD mają istotny wpływ na kształtowanie strategii banków, jak i zakres odpowiedzialności kadry zarządzającej w zakresie: budowania strategii biznesowej uwzględniającej możliwości i zagrożenia ESG, oceny wpływu banku na otoczenie, wypracowania procesów decyzyjnych uwzględniających czynniki niefinansowe oddziałujące na wyniki banku oraz gromadzenia danych na potrzeby przetwarzania ESG (A. Kosztowniak „Zrównoważone strategie rozwoju i konkurencyjności w sektorach bankowych krajów Unii Europejskiej”, Studia i Prace KZiF, DOI:10.33119/SIP.2024.197.10, 197/2024, s. 131–151).

Dyrektywa CSDDD wyznacza natomiast zakres odpowiedzialności korporacyjnej i środowiskowej.

Główne wyzwania

Wyzwania stojące przed bankami dotyczą kontynuowania (jak i pogłębiania) wdrożeń ESG: w swoich strategiach i modelach biznesowych, w zarządzaniu wewnętrznym (internal governance) oraz w wewnętrznych ramach zarządzania ryzykiem; w zakresie udzielania i monitorowania kredytów, zgodnie z wytycznymi EBA GL 2020/06; w wyliczaniu danych zgodnie z art. 8 Taksonomii UE oraz ujawnień zgodnie ze standardami technicznymi (UE/2022/2453).

Do głównych wyzwań ESG zalicza się zakresy:

  • środowiskowy: osiągnięcie net-zero do 2050 r., zmniejszenie emisji własnych (zakres 1 i 2), wzrost finansowania zielonego, zmniejszanie energochłonności budynków oraz wspieranie klientów w poprawie np. efektywności energetycznej (zakres 3);
  • społecznej odpowiedzialności: zmniejszenie luki płacowej pomiędzy zatrudnionymi grupami zawodowymi kobiet i mężczyzn; wzrost udziału płci niedoreprezentowanej we władzach banku jak i na wyższych stanowiskach kierowniczych (B-1, B-2) (równowaga w długim terminie) podejmowanie nowych inicjatyw edukacyjnych;
  • ładu korporacyjnego: uwzględnienie w systemie wynagradzania celów ESG dla zarządu i pozostałych pracowników, wzrost udziału dostawców i partnerów z deklaracją przestrzegania Kodeksu Etyki oraz podnoszenie kompetencji ESG wśród pracowników, w tym ich uczestnictwo w obowiązkowych szkoleniach ESG.

Powstawanie Platform ESG

Jedną z form współpracy oraz dzielenia się praktycznymi rozwiązaniami z rynku finansowego np. pomiędzy bankami a Biurem Informacji Kredytowej w Polsce jest powstanie Platformy ESG BIK. W kolejnych okresach platforma ta ma rozszerzyć krąg świadczenia usług o podmioty niefinansowe, sukcesywnie obejmowane wymogiem raportowania, jak np. MŚP.

Zobacz również:
Inkluzywny wzrost: co się za tym kryje?

W skali międzynarodowej dynamiczny wzrost infrastruktury podaży danych i obsługi ESG potwierdza  funkcjonowanie od wielu lat takich platform ESG jak np.: Bloomberg ESG, Refinitiv ESG, Sustainalytics, Sustainable Titch, MSCI ESG, SustainIQ, TruValue Labs, CSRHub, OneTrust, UL Solutions, Diligent, Envirly, Platformy ESG Capterra czy Synesgy.

Raitingi i indeksy ESG

Instytucje przystępują do ratingów ESG, aby spełnić wymóg informacyjny np. wobec akcjonariuszy, jak i ze względów promocyjnych czy chęci budowy przewag konkurencyjnych. Wśród globalnych instytucji wydających świadectwa w zakresie ESG znajdują się: Bloomberg Gender-Euqality Index, Raiting FTSE Russell ESG, Raiting MSCI ESG, Sustainalytics Risk Raiting, Vigeo Eiris, CDP, EcoVadis czy w Polsce WIG-ESG. Rola instytucji ratingowych, podobnie jak platform ESG, wzrasta wraz ze zintensyfikowaniem procesów zrównoważonego rozwoju w wymiarze globalnym, nie tylko unijnym.

ESG jako nowa determinanta konkurencyjności w skali globalnej

Warto zauważyć, że za liderów bankowości zrównoważonej w Europie uznawani są liderzy światowi, tj.: Société Générale oraz Triodos Banking Group, jak również Crédit Agricole, BNP Paribas, German Environmental Specian Bank, German Biobank Node, UniCredit czy UBS. Banki te funkcjonują na wielu rynkach, są globalnymi instytucjami wspierającymi zrównoważony rozwój w systemach bankowych wielu krajów UE i poza nią. Od wielu lat (stopniowo) wdrażały elementy zarządzania ESG, udoskonalały swoje oferty produktowe w zakresie zrównoważonego rozwoju, cyfryzacji, innowacji oraz finansowania transformacji. W efekcie spółki córki (odziały) liderów bankowości zrównoważonej, korzystając z know-how swoich central (matek) zyskują i będą zyskiwać przewagi nad innymi bankami, szczególnie w mniej zaangażowanych dotychczas w procesy ESG regionach świata.

 

Autorka wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP

 

Getty Images

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Zawody przyszłości, które będą na topie przez kolejne 30 lat

Kategoria: Trendy gospodarcze
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
Zawody przyszłości, które będą na topie przez kolejne 30 lat

Nowa dyrektywa zmieni zakres odpowiedzialności biznesu

Kategoria: Trendy gospodarcze
Niebawem rozpoczną się negocjacje między Parlamentem Europejskim, Radą Europejską i Komisją Europejską na temat ostatecznego kształtu dyrektywy dotyczącej należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Nowe przepisy znacząco wpłyną na to, za co będą odpowiadały firmy w ramach swoich globalnych łańcuchów wartości.
Nowa dyrektywa zmieni zakres odpowiedzialności biznesu

Podstawowe założenia inwestowania etycznego

Kategoria: Analizy
W środowisku naukowym coraz liczniej pojawiają się głosy prezentujące postulat zmodyfikowania tradycyjnego podejścia do finansów. Antropocentryzm, czyli stawianie człowieka w centrum uwagi stosunków ekonomicznych, umożliwia prowadzenie analizy interdyscyplinarnej i znalezienie rozwiązań bardziej efektywnych, zgodnych z rzeczywistością.
Podstawowe założenia inwestowania etycznego