Karty płatnicze jako źródło informacji o transakcjach transgranicznych
Karty płatnicze, odgrywając coraz większą rolę w codziennych transakcjach, stały się bardzo cennym źródłem informacji o międzynarodowych przepływach finansowych. Dzięki nim można śledzić wydatki turystów w Polsce, Polaków za granicą, analizować zakupy online i wiele innych kategorii transakcji.
W artykule przedstawiono, w jaki sposób dane z kart płatniczych można odnieść do analiz poszczególnych komponentów bilansu płatniczego Polski ze szczególnym uwzględnieniem podróży zagranicznych.
Ewolucja kart płatniczych
Karty płatnicze w Polsce pojawiły się stosunkowo niedawno, pod koniec lat 60. XX w. Przez następne 30 lat korzystanie z nich było bardzo ograniczone, a posiadali je głównie cudzoziemcy odwiedzający Polskę. Dopiero w latach 90. nastąpił ich właściwy rozwój i do dziś napędzają gospodarkę wraz z postępującą cyfryzacją. Popularyzacja płatności kartami płatniczymi spowodowała zasadność wykorzystania ich dla różnych celów. Poza tradycyjnymi płatnościami za towary i usługi, wypłaty gotówki z bankomatów, dane na temat kart płatniczych umożliwiają przeprowadzenie zaawansowanych analiz transakcji, tworząc profil zakupowy konsumenta i dostosowując dla niego odpowiednie programy lojalnościowe. Analiza wzorów płatności może również uchronić właściciela konta przed transakcjami niepożądanymi poprzez wykorzystanie zaawansowanych mechanizmów monitorujących oszustwa.
Nowe narzędzie do analiz statystycznych
Stosunkowo nowymi narzędziami, coraz częściej wykorzystywanymi przez banki, są Merchant Category Codes (MCCs), które są czterocyfrowym numerem nadawanym działającemu w danej branży przedsiębiorstwu. Dzięki tym kodom możliwe jest zidentyfikowanie rodzaju dokonanej transakcji. Kody te stanowią zatem nowe narzędzie dla instytucji monitorujących gospodarkę, takich jak organy statystyczne lub niektóre banki centralne, które wykorzystują je do kompilowania danych w bilansie płatniczym.
Narodowy Bank Polski, na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z 22 grudnia 2022 r., otrzymuje dane o kartach płatniczych z podziałem na MCC od agentów rozliczeniowych (instytucje pośredniczące w procesie rozliczania transakcji) oraz wydawców instrumentów płatniczych. Rozporządzenie to stanowi realizację delegacji ustawowej zawartej w ustawie z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych oraz dostosowuje się do standardów europejskich, w tym do rozporządzenia Europejskiego Banku Centralnego z 1 grudnia 2020 r. w sprawie statystyki płatności.
Zalety i wyzwania zastosowania danych MCC w analizie rachunku bieżącego
Wykorzystanie danych MCC z kart płatniczych może przyczynić się do polepszenia oszacowań statystyk rachunku bieżącego bilansu płatniczego Polski w różnym zakresie. Z jednej strony dane te umożliwiają identyfikację nierozpoznanych wcześniej wielkości związanych z niektórymi transakcjami cyfrowymi, a z drugiej zaś strony pozwalają poprawić dotychczasowe oszacowania handlu towarami, usługami, w szczególności podróżami zagranicznymi. Dużą zaletą kodów MCC jest to, że są one dostępne kwartalnie i nie generują dodatkowych kosztów pozyskania danych. Ich pozytywy wpływ jest niestety obarczony pewnymi ograniczeniami.
Niemałym wyzwaniem jest problem z określeniem rezydencji posiadacza karty i tym samym z precyzją klasyfikacji transakcji. Dla analiz danych bilansu płatniczego przyjmuje się, że posiadacz karty płatniczej, wydanej przez polskiego wydawcę instrumentów płatniczych, jest polskim rezydentem. Poprawna klasyfikacja transakcji może być również utrudniona w momencie, kiedy sprzedawcy nieprawidłowo przypisują kody MCC, co może prowadzić do błędów w analizie danych. Prawidłowa analiza danych powinna być porównywalna z innymi krajami. Aby sprostać tym wyzwaniom utworzono specjalnie, na poziomie europejskim, grupę roboczą, której działania skupiają się na wypracowaniu metody użycia danych z kart płatniczych jako źródła informacji dla podróży zagranicznych.
Kategoryzacja wydatków
Jednym z ważniejszych osiągnięć prac owej grupy roboczej jest stworzenie tablicy przejścia pomiędzy kodami MCC a poszczególnymi kategoriami bilansu płatniczego. Tablica została uzgodniona i zaakceptowana przez państwa członkowskie, w tym Polskę. Najważniejszą kwestią jest osiągnięcie porównywalności danych o podróżach zagranicznych między krajami uczestniczącymi w pracach grupy. Podróże zagraniczne związane są z wydatkami cudzoziemców w Polsce oraz Polaków za granicą. Obejmują one wydatki związane z zakwaterowaniem, korzystaniem z usług, wyżywieniem oraz towarami nabywanymi na potrzeby własne. Wydatki przy użyciu zagranicznych kart płatniczych w Polsce, w rozumieniu metodologii bilansu płatniczego, przypisuje się jako przychody. Agenci rozliczeniowi przekazują Narodowemu Bankowi Polskiemu informacje, między innymi, o wartości i liczbie transakcji w terminalach POS (Point of Sale), czyli w urządzeniach akceptujących karty, o transakcjach bankomatowych i płatnościach w internecie.
Transakcje za granicą kartami płatniczymi wydanymi w Polsce, w rozumieniu metodologii bilansu płatniczego klasyfikuje się jako rozchody. Sprawozdawcami są wydawcy kart płatniczych, przeważnie banki, którzy przekazują informacje, między innymi, o transakcjach w zagranicznych urządzeniach akceptujących karty oraz wypłaty z bankomatów. Klasyfikacja transakcji zależy od tego, czy była ona wykonana zdalnie, czy niezdalnie. Zdalna transakcja płatnicza w rozumieniu art. 4 pkt 6 dyrektywy (UE) 2015/2366 oznacza transakcję płatniczą zainicjowaną za pośrednictwem Internetu lub urządzenia, które może być użyte do porozumiewania się na odległość. Do transakcji niezdalnych należą polecenia przelewu inicjowane w bankomacie lub innym terminalu dostawcy. Te transakcje w większości związane są z podróżami zagranicznymi.
Porównanie dwóch źródeł danych
Analizując dane z kart płatniczych w kontekście podróży zagranicznych, można zauważyć, że podlegają one wahaniom sezonowym. Szczyt wydatków na podróże zagraniczne przypada na III kwartał roku. Zgodnie z danymi NBP za trzeci kwartał 2023 r., Polacy wydali za granicą około 12,2 mld zł, wykorzystując płatności kartami, zainicjowanymi w formie niezdalnej. Aż 85 proc. tych wydatków można przypisać podróżom zagranicznym. Do tego 1 proc. stanowiły wydatki na towary, a pozostałe 12 proc. zostało zaklasyfikowane jako różnego rodzaju transakcje, nieprzypisane do konkretnej kategorii. Struktura transakcji zdalnych była bardziej zróżnicowana w porównaniu z transakcjami niezdalnymi. Największy udział miały zakupy towarów przez internet (38 proc.), następnie podróże zagraniczne (29 proc.) i usługi ogółem (22 proc.).
Analizując transakcje kartami płatniczymi dokonanych w formie niezdalnej, które można uznać za rozchody w rozumieniu bilansu płatniczego, można zauważyć, że Polacy wydali za granicą 8,3 mld zł. Z tej kwoty, 76 proc. zostało zarejestrowane jako podróże zagraniczne. Pozostałe wydatki rozłożyły się następująco: 1 proc. – transport, 1 proc. – towary, 4 proc. – pozostałe usługi i 18 proc. – inne kategorie. Struktura transakcji dokonanych w formie zdalnej była bardziej rozproszona. Co piąta transakcja była związana z podróżami zagranicznymi, podobny udział miały usługi oraz przekazy zarobków. Zakupy online towarów stanowiły dziesiątą część wszystkich transakcji zdalnych.
Porównując dane o transakcjach zagranicznymi kartami płatniczymi w Polsce z danymi bilansu płatniczego, można zaobserwować wysoki stopień dopasowania, sięgający około 90 proc. Jeszcze wyższy stopień zgodności (94 proc.) miały transakcje polskimi kartami płatniczymi za granicą (rozchody) odnośnie do danych bilansu płatniczego Polski w trzecim kwartale 2023 r. Świadczy to o wysokim stopniu zgodności dwóch źródeł danych i tym samym o użyteczności źródła jakim są karty płatnicze i kody MCC.
Wyzwania i perspektywy
Obecne prace nad rozwojem wykorzystania danych z kodów MCC są na etapie wypracowania standardów działań. Nowe źródło danych spełnia funkcję dodatkowej informacji o transakcjach zidentyfikowanych jako podróże zagraniczne, handel towarami czy usługami. Dzięki temu, możliwe jest porównanie nie tylko jakości wyników obecnych oszacowań, ale także porównanie z wynikami innych krajów, z którymi Polska ma najwyższe asymetrie.
W przyszłości, można się zatem spodziewać dalszego rozwoju prac związanych z analizą danych z kart płatniczych. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe to potencjalnie cenne narzędzia analityczne, które otwierają nowe możliwości analizy dużych zbiorów danych o kartach płatniczych, umożliwiając wykrywanie wcześniej nieodkrytych wzorców.
Autor wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP.
W ostatnich latach byliśmy świadkami rozwoju nowoczesnych metod płatności w naszym kraju, a zmiany te miały istotny wpływ na nasze codzienne życie. Jeszcze mniej więcej dekadę temu trudno było sobie wyobrazić szybkie poranne zakupy w osiedlowym sklepie bez zabrania ze sobą portfela albo przynajmniej karty płatniczej; w dodatku nie każdy punkt handlowo-usługowy akceptował wówczas płatności kartą na niewielkie kwoty. Obecnie do dokonania płatności wystarczy inteligentny zegarek, który chwilę wcześniej służył do pomiaru sportowych osiągnięć w czasie porannego joggingu.
Współczesną rzeczywistość charakteryzuje szybki postęp. Dynamiczny rozwój technologii informatycznych i cyfryzacja gospodarki wymuszają zmiany także w funkcjonowaniu systemu płatniczego i w samych płatnościach. Zjawisko to ma zasięg globalny. Dotyczy również strefy euro. W dyskusji publicznej pada pytanie, czy po 25 latach od wprowadzenia banknotów i monet euro nadszedł już czas na równoległe wprowadzenie przez Eurosystem (tj. Europejski Bank Centralny i 20 banków centralnych państw strefy euro) cyfrowego odzwierciedlenia gotówki?
Popularność transakcji bezgotówkowych w Polsce rośnie nieprzerwanie od początku ich powstania. Na rynku nieustannie pojawiają się nowe metody płatności, mające na celu m.in. ułatwienie procesu płatności i skrócenie czasu jej dokonywania. Wygoda stosowania oraz różnorodność bezgotówkowych rozwiązań płatniczych stwarza wiele możliwości dla oszustów, którzy wraz z rozwojem płatności równolegle rozwijają metody nielegalnego pozyskiwania dostępu do środków zgromadzonych na naszych kontach.
Mijają dwa lata od bezprecedensowego wydarzenia, które wstrząsnęło światem finansów. Po 167 latach działalności z krajobrazu bankowego zniknął 19 marca 2023 r. Credit Suisse, który w pośpiesznie przygotowanej akcji ratunkowej został przejęty przez swojego rywala, UBS.
Odkładanie gratyfikacji wymaga wysiłku i dyscypliny, ale gwarantuje stabilność finansową. Systematyczne oszczędzanie i unikanie złych długów odróżniają przyszłych milionerów od ludzi zmierzających ku bankructwu. W obliczu narastających problemów finansowych Polaków nauka odkładania przyjemności powinna się stać istotnym elementem edukacji finansowej.
Książka Michaela Pettisa i Matthew C. Kleina o długim tytule: „Wojny handlowe to wojny klasowe. Jak narastające nierówności zakłócają rozwój globalnej gospodarki i zagrażają pokojowi na świecie” Yale University Press, napisana przed wyborami w Stanach Zjednoczonych, daje spojrzenie na obecne działania nowej amerykańskiej administracji bez politycznej otoczki i z dystansem na jej bieżące decyzje.
Spodziewaliśmy się, że projekcja marcowa będzie trochę bardziej optymistyczna jeśli chodzi o przewidywania na najbliższe kwartały. Taka się nie okazała – powiedział prof. Adam Glapiński podczas konferencji prasowej.
Coraz większy nacisk na ekologię i odpowiedzialność społeczną, w połączeniu z nowymi regulacjami prawnymi, stawia instytucje finansowe przed szeregiem wyzwań. Banki muszą radzić sobie z ryzykiem ESG, co bezpośrednio wpływa na ich kondycję finansową. Autorzy przedstawiają, jak sektor bankowy dostosowuje się do tej nowej rzeczywistości, omawiając osiągnięcia i trudności w adaptacji zasad zrównoważonego rozwoju.
Wzrost opłat za ogrzewanie zmusza największe miasta do szukania oszczędności. Żeby przeprowadzić ważne inwestycje potrzebne są jednak znaczne nakłady finansowe.
Wiceprezydentami Stanów Zjednoczonych najczęściej zostawały postacie dość bezbarwne. Stanowisko to ustanowiono na wypadek, gdyby nagle z jakichś przyczyn głowa państwa nie mogłaby pełnić swojej funkcji. Godność ta rzadko też wiązała się z większym zakresem rzeczywistej władzy. W przypadku J.D. Vance’a może być zasadniczo inaczej.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Jak obiecał, tak też czyni. Donald Trump, po powrocie na stanowisko prezydenta Stanów Zjednoczonych, rozpoczął realizację jednej z kluczowych obietnic wyborczych – zakończenia wojny między Ukrainą a Rosją. W połowie lutego 2025 r. ruszyły negocjacje między USA a Federacją Rosyjską, zaś Europa, nie chcąc zostać pominięta, rozpoczęła własne działania dyplomatyczne, by się włączyć w proces pokojowy. Wiele wskazuje na to, że jeszcze w 2025 r. dojdzie do jakiejś formy zawieszenia broni w Ukrainie. Jak te nowe uwarunkowania wpłyną na gospodarkę Rosji?
Jakie są zalety i wady energetyki jądrowej? Jak ocenić efektywność finansową inwestycji polegającej na budowie i eksploatacji elektrowni atomowej? Monografia „Elektrownie jądrowe w nowoczesnej gospodarce” odpowiada na te i wiele innych pytań.
W ciągu ostatnich lat systematycznie rośnie zagrożenie atakami cybernetycznymi w systemie finansowym. Banki centralne jako kluczowe ogniwo w infrastrukturze krytycznej systemu finansowego są szczególnie „łakomym kąskiem” dla hakerów. W jaki sposób hakerzy najczęściej atakują banki centralne i czy są one odporne na ataki?
Analizując innowacyjność europejskiej gospodarki, można zauważyć jej złożoność, wynikającą z różnorodności krajów członkowskich, ich sektorów gospodarczych oraz strategii. Unia Europejska nie stanowi jednolitej całości, lecz raczej dynamiczną mozaikę współpracujących podmiotów. To, co jednoczy tę różnorodność, to wspólny cel: budowanie innowacyjnej, zielonej i konkurencyjnej gospodarki.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
