Nobel z ekonomii za badania nad przedsiębiorczością?

Philippe M. Aghion oraz Peter W. Howitt, William J. Baumol i Israel M. Kirzner a także Mark S. Granovetter – to nazwiska najczęściej obstawiane w typowaniu tegorocznego laureata nagrody. Naukowcy wskazani zostali przez analityków agencji Thomson Reuters jako ci, których publikacje najczęściej były cytowane w artykułach, jakie ukazują się w prestiżowych specjalistycznych magazynach, a więc jako ci najbardziej wpływowi. Co ich łączy? Większość z nich zajmuje się badaniem różnych aspektów przedsiębiorczości.

„Jeśli się przyjrzeć typowanym w tym roku naukowcom z lotu ptaka, to można dostrzec, że łączy ich – wyłączam z tego zbioru Granovettera – jedno: włączyli oni przedsiębiorczość do mainstreamowej ekonomii. W szczególności Anghion i Howitt, próbując pokazać, dlaczego przedsiębiorczość w gospodarce jest ważna, podchodzą do niej warsztatowo, a nie narracyjnie – jak to się zwykle robi. Podobnie Baumol i Kirzner pokazali, że można taką ulotną ideę jak przedsiębiorczość, analizować w sposób modelowy, włączać np. do modeli wzrostu”, ocenia prof. Ryszard Kokoszczyński z Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego.

Peter Howitt i Phillipe M. Aghion typowani są za “ich wkład w schumpeteriańską teorię wzrostu”. Howitt, kanadyjski ekonomista z amerykańską afiliacją (Uniwersytet Browna) i były szef Kanadyjskiego Stowarzyszenia Ekonomicznego jako jeden z pierwszych naukowców w matematyczny sposób ujął słynną (spopularyzowaną niegdyś przez Austriaka Josepha Schumpetera) koncepcję twórczej destrukcji. Dla przypomnienia, w koncepcji tej chodzi o pewne przełomy (np. technologiczne), które wywołują w otoczeniu rynkowym przemiany (transformację), stymulujące wzrost gospodarczy. Najsłynniejsza praca Howitta na ten temat to artykuł napisany właśnie wspólnie z francuskim ekonomistą Phillipe M. Aghionem (wykłada w Stanach na Uniwersytecie Harvarda) pt. „A Model of Growth through Creative Destruction”, opublikowany w Econometrice w 1992 roku. Cytowany był ponad 1300 razy. Ważną pracą jest napisana w 1998 roku „Engogenous Growth Theory”.

Bodaj największym nazwiskiem wśród wymienionych w tym roku typów noblowskich jest William Baumol. „Ma on swój wielki wkład zarówno w rozwój makroekonomii jak i mikroekonomii, zajmował się m.in. dziedziną finansów, jest autorem podręczników do ekonomii”, mówi prof. Ryszard Kokoszczyński. W niedawnym wywiadzie dla Obserwatora Finansowego, Baumola jako jednego z ważniejszych kandydatów do ekonomicznego Nobla wymieniał także prof. Krzysztof Jajuga z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.

„Na pewno trzeba patrzeć na osoby, które miały bardzo wiele publikacji, a już są w wieku, powiedzmy, starszym. William Baumol chociażby”, mówił. William Baumol ma olbrzymi dorobek. Co warto przeczytać? „Warto na pewno sięgnąć po jego niedawną książkę (napisaną wspólnie z Robertem E. Litanem oraz Carlem J. Schrammem) pt. „Good capitalism, bad capitalism and the economics of growth and prosperity”, mówi prof. Kokoszczyński.

To nie przetłumaczony dotąd na język polski tekst, który mówi o czterech różnych typach kapitalizmu, które występują na świecie – i prawie nigdy w formie czystej (zwykle przenikają się z sobą ich elementy). Jednak warto zwrócić uwagę, że to nie z powodu tej publikacji Baumola (w duecie z Kirznerem) wskazuje się jako noblowskiego czarnego konia. Analitycy Reutersa twierdzą, że komitet noblowski może przyznać mu nagrodę za wkład w badania nad przedsiębiorczością. Baumol między innymi zajmuje się zjawiskiem kapitalizmu menedżerskiego (w który kapitalizm przedsiębiorców przekształcił się wraz z koncentracją kapitału oraz przemianami technologicznymi). Jest ojcem teorii maksymalizacji obrotów sprzedaży przez menedżerów, według której cel danej firmy określa funkcja celów menedżera, który dąży do maksymalizacji obrotów sprzedaży, ponieważ to obroty decydują o jego wynagrodzeniu. Pisał o tym m.in. w artykule: „Entrepreneurship: Productive, Unrpoductive, and Destructive” opublikowanym, w 1990 roku w Journal of Political Economy oraz w książce „Entrepreneurship, Management and the Structure of Payoffs”, wydanej w 1993 roku przez MIT Press. Baumola uważa się za naukowca, który jako pierwszy zaczął poważnie przyglądać się przedsiębiorczości jako istotnej sile w gospodarce. W 1968 roku opublikował w American Economic Review tekst pt. „Entrepreneurship in Economic Theory”, który do dziś w naukowych publikacjach zacytowano już ok. 200 razy.

William Baumol urodził się w 1922 roku. Do emerytury wykładał na Uniwersytecie Nowojorskim oraz na Uniwersytecie Princeton, gdzie do jego studentów należeli m.in. Gary Becker czy Harold Shapiro. Doktoryzował się na London School of Economics. Israel M. Kirzner, którego wymienia się jako kandydata do Nobla wraz z Baumolem, zdaniem prof. Kokoszczyńskiego w Polsce kojarzy się bardziej z naukami o zarządzaniu niż ekonomią. Pracownik naukowy Uniwersytetu Nowojorskiego, wychowanek Ludwiga von Misesa (do którego uczęszczał na prywatne seminarium) słynie wśród specjalistów przede wszystkim z artykułów takich jak: „Entrepreneurial Discovery and the Competitive Market Process: An Austrian Approach” (opublikowany w Journal of Economic Literature) – cytowanym 600 razy oraz książki „Competition and Entrepreneurship” wydanej przez University of Chicago, cytowanej ponad 1300 razy.

Zarówno Baumol jak i Kirzner otrzymali szwedzką (w 2003 i 2006 roku) Międzynarodową Nagrodę za Badania nad Przedsiębiorczością i Małym Biznesem. Ale tegorocznej nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii wcale nie musi dostać ekonomista. „Być może w najbliższym czasie Nobla dostanie kandydat z pogranicza (nauk ekonomicznych i społecznych). Może Gordon Tullock? To jest taka postać, która ma już swoje lata i która też zajmuje się społecznymi sprawami”, mówił w rozmowie z Obserwatorem Finansowym prof. Jajuga. Tullock, urodzony w 1922 roku, przez lata wykładał na George Mason University. Z wykształcenia jest prawnikiem. Zajmuje się teorią wyboru publicznego, a szerzej mechanizmami funkcjonowania instytucji i życia społecznego. Bada m.in. co kieruje politykami i urzędnikami w procesie podejmowania przez nich decyzji. Typem analityków agencji Thompson Reuters jest natomiast Mark Granovetter, socjolog z Uniwersytetu Stanforda. Za co? Za „jego pionierskie badania w dziedzinie socjologii ekonomicznej”.

Granovetter jest autorem gęsto cytowanych artykułów, m.in.: “The strength of Weak Ties” z 1973 roku, opublikowanego w American Journal of Sociology,cytowanego prawie 7 tysięcy razy. Naukowiec wyłożył w nim koncepcję „siły słabych więzi”, którą wywiódł matematycznej teorii „małych światów” Duncanna J. Wattsa. W skrócie, Granovetter podzielił relacje między ludźmi na takie, które oparte są na silnych więziach (rodzina, przyjaciele) i słabych więziach (znajomi). I wykazał, że ludzie, którzy tworzą więcej słabych związków, lepiej radzą sobie w otoczeniu gospodarczym – mają większy dostęp do wiedzy, do innowacji, stymulacji itd. To słabe więzi, czyli te, które tworzymy z dalszymi znajomymi, mają charakter integrujący. Im więcej takich więzi, tym szersza jest nasza sieć społeczna. Granovetter poświęcił też dużo uwagi pojęciu „zakorzenienia” (embeddedness). To właśnie o nim jest jego bodaj najsłynniejszy tekst pt. „Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness” z 1985 roku, opublikowany w American Journal of Sociology, cytowany ponad 6 tysięcy razy. Autor dowodzi, że tradycyjny ekonomiczny opis rynku i różnych występujących w jego obszarze pojęć oraz zjawisk jest „niedosocjalizowany”, czyli nie uwzględnia wszystkich istotnych społecznych uwarunkowań. Z kolei opis socjologiczny jest „przesocjalizowany”, a zatem nieprzydatny dla ekonomistów, bo zawierający zbyt wiele elementów, których nie da się zmierzyć. Zwraca uwagę na to, że każde działanie/ zjawisko rynkowe jest zakorzenione w społecznych relacjach.

Oczekując na oficjalne ogłoszenie laureata bądź laureatów Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla warto też przypomnieć sobie kandydatów Thomsona Reutersa z poprzednich lat. W szczególności: Joshuę D. Angrista, Davida E. Carda i Alana B. Kruegera, sir Davida F. Hendry’ego, M. Hashem Pesarana oraz Petera C.B. Phillipsa oraz Sama Peltzmana i Richarda A. Posnera, których wskazywano w 2013 roku, czy sir Anthony’ego Atkinsona oraz Angusa Deatona a także Stephena A. Rossa, typowanych w 2012 roku (w 2012 roku typowano do nagrody także Roberta J. Shillera, który wraz z Eugenem Famą oraz Larsem Peterem Hansenem został uhonorowany Noblem w 2013 roku). Zwraca uwagę fakt, że wśród tegorocznych typów nie ma wielu tak szeroko znanych nazwisk jak Angus Deaton czy Robert Shiller. „Rzeczywiście zwraca uwagę fakt, że wśród kandydatów nie ma wielkich nazwisk od finansów czy kryzysów, nie ma też takich popularnych nazwisk jak np. Olivier Blanchard. Może dlatego, iż niektórzy uważają że kryzys finansowy mamy już za sobą. Czworo z pięciorga nominowanych, mówiąc ogólnie, zajmuje się kwestią przedsiębiorczości. Ale trudno powiedzieć, co tak naprawdę kieruje tymi gremiami przy wyborze typów noblowskich”, mówi prof. Kokoszczyński.

Słynni ekonomiści pojawiają się jako typy raczej na blogach dziennikarzy i specjalistów. Wśród nich wymienić można np. Martina Feldsteina czy Paula Romera. Ryszard Kokoszczyński od lat nie typuje laureatów Nobla. Jego zdaniem wybory komitetu noblowskiego są zwykle bardzo zaskakujące i zupełnie niekoniunkturalne. „Od czasu, kiedy ekonomicznego Nobla otrzymał Francuz Maurice Allais (rok 1988), którego nazwisko nic mi kompletnie nie mówiło, nie typuję laureata, tylko spokojnie oczekuję na werdykt. Pamiętam, że gdy nagrodę otrzymał Allais, od razu sięgnąłem po jego prace”, mówi.

OF

Zamknij pokaz zdjęć