Podatek bankowy zmienia strukturę polskiego długu publicznego
Wzrost długu publicznego w Polsce w 2016 r. został sfinansowany w dużej części przez krajowy sektor bankowy. Dług wzrósł o 87,9 mld zł, a wartość nominalna w posiadaniu banków o 64,2 mld zł. To największy wzrost w ostatnich latach. Istnieje ryzyko, że skutkiem będzie zmniejszenie oferty kredytowej.
Niedostateczna stopa oszczędności krajowych powodowała, że szybki wzrost polskiego długu publicznego w ostatnich latach był finansowany niemal w całości przez inwestorów zagranicznych. Tendencja odwróciła się w 2016 roku, gdy wyłączenie skarbowych papierów wartościowych z podstawy opodatkowania podatkiem bankowym stymulowało większe zaangażowanie krajowego sektora bankowego w dług publiczny. Istnieje jednak ryzyko, że przy trwale niskim poziomie oszczędności działanie to będzie skutkowało efektem wypierania, a więc zmniejszeniem ilości pieniądza oferowanego przez banki w formie kredytów.
W 2016 roku nastąpiło odwrócenie trendu obserwowanego w poprzednich latach, polegającego na coraz większym udziale zagranicy w finansowaniu polskiego długu publicznego. Pomiędzy 2008 a 2015 rokiem udział inwestorów zagranicznych w strukturze podmiotowej państwowego długu publicznego (PDP) wzrósł z 34 proc. do 57 proc.
Na koniec 2016 roku udział ten spadł jednak o 4 pkt proc. – do 53 proc. Wartość nominalna PDP będącego w posiadaniu inwestorów zagranicznych zwiększyła się w 2016 roku o 11,2 mld zł, podczas gdy np. w 2010 i 2011 roku wartości te przekraczały 70 mld zł.
Spadek udziału inwestorów zagranicznych w PDP w 2016 roku jest związany z obniżeniem ratingu Polski przez S&P w I kwartale 2016 r. Wartość nominalna PDP będącego w posiadaniu inwestorów zagranicznych zmniejszyła się z 500,0 mld zł na koniec 2015 roku do 473,5 mld zł na koniec I kw. 2016 roku.
Prawdopodobnie pod wpływem obniżenia ratingu inwestorzy nie zrefinansowali znacznej części zapadającego wówczas długu. Może to potwierdzać tezę, że inwestorzy zagraniczni są mało stabilnym źródłem finansowania długu publicznego i szybko wycofują zainwestowany kapitał w reakcji na informacje o możliwych problemach.
Wzrost długu publicznego w 2016 roku został sfinansowany niemal w całości przez krajowe banki. Wartość nominalna PDP będąca w posiadaniu krajowego sektora bankowego zwiększyła się o 64,2 mld zł. Był to zdecydowanie największy wzrost w ostatnich latach. Polski dług publiczny zwiększył się w 2016 roku o 87,9 mld zł, co oznacza, że 73 proc. tego wzrost zostało sfinansowane przez krajowy sektor bankowy.
Rekordowy wzrost zaangażowania banków można wiązać z konstrukcją podatku bankowego. W art. 5 ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych stwierdza się, że „podstawę opodatkowania obniża się o wartość aktywów w postaci skarbowych papierów wartościowych”. Zakup skarbowych papierów wartościowych jest więc dla banków jedną z metod optymalizacji podatkowej, pozwalającej na obniżenie zobowiązań z tytułu podatku bankowego. Z kolei dla rządu podatek ten jest narzędziem do zwiększenia popytu na rządowe obligacje.
Wykorzystanie podatku bankowego jako sposobu na zwiększenie udziału krajowych instytucji w finansowaniu długu publicznego należy uznać za celowe działanie władz. Wynika to zarówno z wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Finansów i wicepremiera Mateusza Morawieckiego. Wielokrotnie wskazywał on, że struktura podmiotowa jest dla niego kluczowym parametrem przy ocenie długu publicznego. Jako przykład przywoływał Japonię, gdzie dług publiczny w relacji do PKB jest niemal pięciokrotnie wyższy niż w Polsce, ale jego posiadaczami są przede wszystkim japońscy obywatele i instytucje.
Istnieje jednak ryzyko, że wzrost zaangażowania sektora bankowego w dług publiczny będzie skutkował efektem wypierania, a więc zmniejszeniem ilości pieniądza oferowanego przez banki w formie kredytów.
Dążenie rządu do zwiększenia udziału podmiotów krajowych w finansowaniu długu publicznego jest działaniem słusznym. Doświadczenia dotychczasowych kryzysów zadłużeniowych różnych państw wskazują bowiem, że najczęściej występowały one tam, gdzie udział inwestorów zagranicznych w długu był wysoki.
Wywoływanie pożądanego efektu w sposób sztuczny, poprzez regulacje podatkowe, skutkuje jednak zaburzeniem alokacji środków w gospodarce.
Ankiety NBP dotyczące sytuacji na rynku kredytowym wskazują, że w 2016 roku nastąpiło zaostrzenie kryteriów i warunków udzielania kredytów dla przedsiębiorstw. Poszukując przyczyn tego faktu niewątpliwie należy rozważyć konsekwencje wprowadzenia podatku bankowego.
Podstawowym warunkiem wysokiego udziału podmiotów krajowych w strukturze długu publicznego są wysokie oszczędności krajowe. Gwarantują one, że w systemie finansowym są wystarczające środki zarówno na finansowanie długu publicznego, jak i na kredyty inwestycyjne. Pożądane są więc zachęty do oszczędzania, w tym przede wszystkim do zwiększania oszczędności długoterminowych (emerytalnych). Stopa oszczędności gospodarstw domowych w Polsce jest ponad pięciokrotnie niższa od średniej w państwach UE.
— IBS Fundacja Naukowa (@ibs_thinktank) 1 lutego 2017
Na potrzebę wzrostu poziomu oszczędności w polskiej gospodarce wskazuje się z najczęściej z dwóch perspektyw – finansowania bieżących inwestycji oraz zapewnienia wystarczających dochodów obywatelom na starość. Należy dodać do nich także perspektywę stabilności finansowania polskiego długu publicznego.
Autor jest ekonomistą Instytutu Badań Strukturalnych i doktorantem Katedry Finansów Publicznych UEP.
Wartość relacji długu publicznego do PKB we Włoszech nie zawsze była tak wysoka jak obecnie. Dług zjednoczonego państwa włoskiego w 1861 r. stanowił mniej niż 40 proc. jego PKB, zaś jeszcze w latach 60. XX w. zaledwie 25 proc. PKB. W historii tego kraju zdarzały się także okresy, w których relacja długu publicznego do PKB była jeszcze wyższa niż obecnie i sięgała 160 proc. PKB, by następnie spaść. Skąd zatem wziął się dług publiczny Włoch, notujący dziś jedne z wyższych poziomów w ponad stusześćdziesięcioletniej historii tego państwa?
Medialne dyskusje dotyczące projektu ustawy budżetowej na ogół koncentrują się na przyziemnych kwestiach: kto i ile otrzyma pieniędzy oraz komu i ile pieniędzy zostanie zabrane. Najważniejszym jednak problemem jest zdolność do finansowania potrzeb pożyczkowych państwa zarówno w krótkiej, jak i w dłuższej perspektywie.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
Polska branża kosmiczna dynamicznie się rozwija, stając się perspektywicznie jednym z kluczowych sektorów nowoczesnej gospodarki. Nasz kraj nie tylko inwestuje w technologie kosmiczne, lecz także uczestniczy w międzynarodowych misjach. Już wkrótce polski astronauta poleci w kosmos, co podkreśla rosnącą pozycję Polski w tej wymagającej branży. Jak wygląda obecna sytuacja sektora kosmicznego w Polsce? Jakie są jego perspektywy i wyzwania?
Zawirowania w polityce handlowej, spowodowane działaniami nowej administracji USA, doprowadziły nie tylko do erozji zaufania do tego kraju, ale także zrodziły obawy o to, czy globalna stabilność finansowa nadal może się opierać na wsparciu ze strony Fed – historycznie bowiem linie swapowe amerykańskiego banku centralnego pomagały przywrócić stabilność finansową w czasach kryzysu.
Od 1989 r. Polska odniosła znaczący sukces gospodarczy. Nasz produkt globalny przekroczy w 2025 r. 900 mld dolarów, a liczony na mieszkańca według parytetu siły nabywczej jest niewiele mniejszy od Japonii czy Hiszpanii. Rozwijaliśmy się szybciej od większości krajów naszego regionu, skracając dystans do najbardziej rozwiniętych państw świata.
W najbliższych latach wiele majątków wartych w sumie biliony dolarów zmieni właścicieli. Spadkodawcy nie zamierzają jednak pozostawić sukcesji przypadkowi. Tu pojawia się przestrzeń dla takich organizacji, jak family offices. W Polsce tego typu instytucje dopiero raczkują – ale mogą ukształtować nową elitę.
Niedawno czołówki ekonomicznej prasy obiegła smutna wiadomość o śmierci profesora Stanleya Fischera. Przez świat ekonomistów będzie on zawsze kojarzony jako osoba, która wskrzesiła pozytywne zainteresowanie makroekonomią.
W kontekście wprowadzanych przez USA ceł dużo się mówi o łańcuchach wartości, w ramach których są wytwarzane wyroby przemysłowe, a relatywnie niewiele o łańcuchach dostaw żywności. Stąd też w artykule wskazano potencjalne kierunki wpływu ceł, które zostały nałożone i mają obowiązywać w zakresie handlu rolno-spożywczego Stanów Zjednoczonych.
Rynkowe anomalie nie są drobnymi odstępstwami od idealnego modelu – są trwałym elementem rzeczywistości. Finanse behawioralne pokazują, że błędy inwestorów bywają systematyczne, niekiedy przewidywalne i... ludzkie. Nie negują dorobku teorii neoklasycznych – przeciwnie, wzbogacają go o ludzki kontekst, który wcześniej był pomijany. O sile emocji w gospodarce i lekcjach płynących z kryzysów opowiadał prof. Adam Szyszka z SGH w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym”.
To już nie science fiction. Sztuczna inteligencja na dobre zadomowiła się w sektorze publicznym w wielu krajach, także w Polsce. Wiążą się z tym korzyści, ale również istotne wyzwania. Często etyczne.
Do 2050 r. około 70 proc. ludzi będzie mieszkać w miastach. Czy inteligentne miasta, łączące technologię z zarządzaniem, są przyszłością urbanizacji? Ich rolę w obliczu współczesnych wyzwań wyjaśnia w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym” dr Sabina Baraniewicz-Kotasińska, autorka książki o smart cities.
Polska branża kosmiczna dynamicznie się rozwija, stając się perspektywicznie jednym z kluczowych sektorów nowoczesnej gospodarki. Nasz kraj nie tylko inwestuje w technologie kosmiczne, lecz także uczestniczy w międzynarodowych misjach. Już wkrótce polski astronauta poleci w kosmos, co podkreśla rosnącą pozycję Polski w tej wymagającej branży. Jak wygląda obecna sytuacja sektora kosmicznego w Polsce? Jakie są jego perspektywy i wyzwania?
Kurczenie się populacji, w tym w wieku produkcyjnym, a także starzenie się społeczeństw to kluczowe czynniki ekonomiczne, które będą wpływać na wzrost gospodarczy i dobrobyt w UE do połowy XXI w. Niwelowanie ich negatywnego oddziaływania będzie wyzwaniem.
Prawdopodobnie jeszcze w 2025 r. liczba aktywnych rachunków PPK wzrośnie do 5 mln. Program realizowany w trójkącie pracownik-pracodawca-państwo przynosi realne korzyści, ale wiele osób wciąż ich nie dostrzega.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Na koniec marca 2024 r. liczba ludności Polski wynosiła niecałe 37,6 mln i – jak podaje GUS – tym samym zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r. o 133 tys. osób. Urząd alarmuje, że te niekorzystne trendy obserwowane są od lat. W konsekwencji prognozy pokazują, że pod koniec 2050 r. liczba ludności naszego kraju wyniesie 34,0 mln osób, a w 2060 r. nie przekroczy 31 mln (30,9 mln).
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Na koniec 2016 roku udział ten spadł jednak o 4 pkt proc. – do 53 proc. Wartość nominalna PDP będącego w posiadaniu inwestorów zagranicznych zwiększyła się w 2016 roku o 11,2 mld zł, podczas gdy np. w 2010 i 2011 roku wartości te przekraczały 70 mld zł.
