(©Envato)
Ryzyko wystąpienia „efektu domina” na poziomie krajowym i globalnym podczas globalnego kryzysu zmusiło rządy do ratowania instytucji finansowych, a to mogło poważnie zakłócić funkcjonowanie globalnego systemu finansowego. Interwencje takie, o ile są do przewidzenia, mogą rodzić pokusę nadużycia. W rzeczywistości wykazano, że ukryte gwarancje udzielenia wsparcia rządowego zachęcają do podejmowanie ryzyka, osłabiają dyscyplinę rynkową, powodują zakłócenia konkurencji i ogólnie zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia trudności w przyszłości (Dam i Koetter 2012).
W związku z tym w listopadzie 2011 r. ‒ w ramach zmodyfikowanych ram nadzorczych dla instytucji uznanych za „zbyt ważne systemowo, by zbankrutować” ‒ Rada Stabilności Finansowej (ang. Financial Stability Board, FSB) zidentyfikowała 29 instytucji finansowych jako „globalne banki o znaczeniu systemowym” (ang. global systemically important banks, GSIB). Aby ograniczyć pokusę nadużycia i promować silniejszą infrastrukturę rynku finansowego, te zasady ramowe nałożyły na te instytucje wyższe wymogi kapitałowe, poddały je ściślejszemu nadzorowi i skuteczniejszym mechanizmom restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Jednak uznanie banku za bank globalny o znaczeniu systemowym potwierdza, że bank jest zbyt ważny systemowo, by zbankrutować (co może prowadzić do większej pokusy nadużycia). Uznanie banku za globalną instytucję o znaczeniu systemowym zwiększa również koszty regulacyjne, które banki mogłyby próbować kompensować podejmowaniem dodatkowego ryzyka. Ostateczny skutek uznania instytucji za globalny bank o znaczeniu systemowym pozostaje zatem otwartą kwestią, którą należy zbadać empirycznie. Jest tak dlatego, że nawet w przypadku dużych banków konsekwencje nałożonych na nie wyższych wymogów kapitałowych niekoniecznie można ekstrapolować na instytucje uznane za globalne banki o znaczeniu systemowym.
Po pierwsze, dzieje się tak ponieważ instytucje te mają zwykle większą siłę rynkową, wpływ polityczny i więcej możliwości arbitrażu transgranicznego (ang. cross-jurisdictional arbitrage). Po drugie, wynika to z faktu, że uznanie instytucji za globalną instytucję o znaczeniu systemowym stawia instytucje podobne, lecz nie niezaliczające się do tej grupy w niekorzystnej sytuacji z punktu widzenia konkurencyjności (instytucje nie muszą spełnić dodatkowych wymagań). W konkretnym przypadku zasad ramowych FSB wymogi kapitałowe uzupełnia dodatkowa kontrola nadzorcza. Może to ostudzić zapał do podejmowania ryzyka, choć nie musi się tak stać.
Szczególnie ważnym czynnikiem, na który mogą reagować banki uznane za GSIB, jest akcja kredytowa dla przedsiębiorstw. Główne pytanie, które pojawia się w tym kontekście, dotyczy tego, czy (i w jaki sposób) banki dostosowują swoją podaż kredytu i czy te dostosowania mają konsekwencje dla gospodarki realnej.
Rada Stabilności Finansowej niedawno przedstawiła własne wnioski płynące z oceny reformy instytucji uznanych za zbyt ważne systemowo, by zbankrutować (Buch 2020) i – podobnie jak w dotychczasowych badaniach – generalnie stwierdza, że skutki ekonomiczne są niewielkie. Na przykład w USA akcja kredytowa tych instytucji na rzecz klientów korporacyjnych osłabła, co przedsiębiorstwa starają się kompensować zaciąganiem pożyczek w bankach, których nie dotyczą te dodatkowe wymogi kapitałowe (Favara i in. 2020). Inne badania dotyczyły długoterminowych konsekwencji ekonomicznych identyfikacji globalnych banków o znaczeniu systemowym (Behn i Schramm 2020).
Nasze badanie ma na celu odpowiedź na następujące pytania: Jak banki uznane za GSIB dostosowują swoje warunki udzielania kredytów w zależności od sposobu ich sklasyfikowania? Czy banki uznane za GSIB zmieniają strukturę kredytów dla przedsiębiorstw? Czy dostosowanie akcji kredytowej banków uznanych za GSIB wpływa na ich wyniki?
W naszej ostatniej pracy (Degryse i in. 2020) przeanalizowaliśmy krótkoterminowe skutki wstępnej identyfikacji instytucji jako GSIB na akcję kredytową na światowym rynku kredytów konsorcjalnych. Pierwsza lista globalnych banków o znaczeniu systemowym, na której się opieramy, nie zawierała informacji o faktycznie wprowadzonych dodatkowych wymogach kapitałowych.
Nasze badanie ma na celu odpowiedź na następujące pytania: Jak banki uznane za GSIB dostosowują swoje warunki udzielania kredytów w zależności od sposobu ich sklasyfikowania? Czy banki uznane za GSIB zmieniają strukturę kredytów dla przedsiębiorstw? Czy dostosowanie akcji kredytowej banków uznanych za GSIB wpływa na ich wyniki?
Aby odpowiedzieć na te pytania, wykorzystujemy dane dotyczące kredytów konsorcjalnych dla 81 międzynarodowych holdingów bankowych, które (w pewnym momencie) były brane pod uwagę przy identyfikacji globalnych banków o znaczeniu systemowym przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych. Badamy kredyty bankowe na poziomie banku, na poziomie banku-kraju-branży i banku-firmy.
Nasze ustalenia
a/ Na poziomie banku, instytucje uznane za GSIB (badana przez nas grupa) ograniczyły akcję kredytową na rynku kredytów konsorcjalnych o 9,1 proc. w porównaniu z instytucjami nieuznanymi za GSIB (grupa kontrolna) w roku po ich zidentyfikowaniu jako GSIB. Wyniki te należy jednak traktować z rezerwą, ponieważ nie uwzględniamy czynników popytowych, które mogą wpływać na zróżnicowane odpowiedzi w każdej grupie banków.
b/ Na poziomie banku-kraju-branży oraz na poziomie banku-firmy stwierdzamy, że instytucje uznane za GSIB ograniczają swoją akcję kredytową przede wszystkim w przypadku dużej marży (np. o 6 proc. dla tej samej firmy w porównaniu z instytucjami nieuznanymi za GSIB). Co ważne wydaje się, że to ograniczenie akcji kredytowej wynika z dodatkowej kontroli nadzorczej, a nie z oczekiwanego wprowadzenia dodatkowych wymogów kapitałowych. Instytucje uznane za GSIB, które mogą spodziewać się wprowadzenia dodatkowych wymogów kapitałowych na umiarkowanym poziomie ograniczyły udzielanie kredytów danej firmie o 6,5 proc. w porównaniu z instytucjami nieuznanymi za GSIB.
c/ Na ostatnim etapie próbujemy powiązać dostosowanie akcji kredytowej instytucji uznanych za GSIB z wynikami na poziomie firmy, aby zbadać, czy wprowadzenie nowych ram nadzorczych dla globalnych banków o znaczeniu systemowym ma jakikolwiek wpływ na gospodarkę realną. Wykorzystując dane na poziomie firmy – i porównując firmy, które są zależne od akcji kredytowej instytucji uznanych za GSIB (grupa badana) z firmami, których działalność nie jest uzależniona od akcji kredytowej instytucji uznanych za GSIB (grupa kontrolna) – pokazujemy, że kredytobiorcy o wysokim ryzyku zależni od banków uznanych za GSIB notują niższy wzrost aktywów (o 2,2 proc.) i niższy wzrost inwestycji (o 5,4 proc.) w porównaniu do podobnych firm o wysokim ryzyku, które nie są uzależnione od takich banków.
Ogólnie stwierdzamy, że uznanie instytucji za GSIB powoduje istotny ekonomicznie spadek kredytu dla przedsiębiorstw na rynku kredytów konsorcjalnych z wysoką marżą i skłania instytucje uznane za GSIB do zaprzestania udzielania niektórym pożyczkobiorcom pożyczek o wysokiej marży. Ograniczenie akcji kredytowej widoczne jest w różnych branżach, ale dotyczy w szczególności firm o dużym ryzyku. Oznacza to niższy profil ryzyka według zasad ramowych FSB, wynikający przede wszystkim z bardziej rygorystycznego nadzoru. Nasze wnioski sugerują, że instytucje uznane za GSIB powinny ograniczyć podejmowane ryzyko na rynku kredytów dla przedsiębiorstw, co jest zgodne z zamierzonymi efektami prowadzonej polityki – a mianowicie zmniejszeniem ex ante pokusy nadużycia wśród banków o znaczeniu systemowym.
Z punktu widzenia stabilizacji systemu finansowego sukces tej polityki odbywa się kosztem niższego wzrostu aktywów, inwestycji i sprzedaży wśród tych bardziej ryzykownych firm, które odczuwają ograniczenia akcji kredytowej ze strony instytucji uznanych za GSIB i – jak się wydaje ‒ które nie są w stanie zastąpić tych pożyczek finansowaniem z innych źródeł.
Hans Degryse – Professor of Finance at KU Leuven, CEPR research fellow
Mike Mariathasan – Assistant Professor of Finance, KU Leuven
Thi Hien Tang – Research Fellow, KU Leuven and Data Analyst, ING Belgium
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
