Wpływ wyższych stóp procentowych na brytyjskie firmy
Firmy w wielu zaawansowanych gospodarkach mają od 2021 r. do czynienia ze znacznym wzrostem oprocentowania kredytów i depozytów. W niniejszym artykule wykorzystano dane z Wielkiej Brytanii w celu zbadania wpływu wyższych stóp procentowych na poziomy sprzedaży i zatrudnienia oraz decyzje inwestycyjne firm. Do III kw. 2023 r. wyższe stopy procentowe obniżyły poziomy inwestycji i zatrudnienia odpowiednio o 8 proc. i 2 proc. Odzwierciedla to zarówno bezpośredni wpływ w postaci większego kosztu kapitału, jak i skutki pośrednie wynikające ze spadku popytu. Firmy, które w najwyższym stopniu korzystają z finansowania zewnętrznego w celu dokonywania inwestycji, informują o najwyższych spadkach zarówno inwestycji, jak i zatrudnienia w wyniku podwyższonych stóp procentowych.
Firmy odgrywają ważną rolę w transmisji wyższych podstawowych stóp procentowych do szerszej gospodarki. Obejmuje to bezpośredni wpływ na inwestycje i poziom zatrudnienia w reakcji na zwiększone koszty kredytu, a także wpływ pośredni w postaci słabszego ogólnego popytu. Sektor przedsiębiorstw może także wzmacniać wpływ stóp procentowych w przypadku, jeśli znaczna liczba przedsiębiorstw stanie się niewypłacalna lub będzie doświadczać trudności finansowych. A jeśli w trudnej sytuacji znajdą się kredytodawcy, wpływ ten może się przenieść na sektor finansowy. Opierając się na nowych danych z badania ankietowego firm, badamy wpływ znacznych i szybkich podwyżek stóp procentowych dokonywanych od 2021 r. na sektor przedsiębiorstw w Wielkiej Brytanii.
Wyższe stopy procentowe zmniejszyły inwestycje, sprzedaż i zatrudnienie
Badanie ankietowe Decision Maker Panel (DMP) prowadzone jest w ramach współpracy między Bankiem Anglii a naukowcami z King’s College London i University of Nottingham. Obejmuje ono dyrektorów finansowych z około 2,5 tys. firm miesięcznie. Badanie DMP dostarcza cennych informacji na temat firm z wielu sektorów. Od listopada 2023 r. do stycznia 2024 r. w ramach badania DMP firmy odpowiadały na pytanie dotyczące wpływu zmian stóp procentowych dokonywanych od końca 2021 r. (zarówno w przypadku posiadanych, jak i nowych kredytów oraz depozytów) na sprzedaż, nakłady inwestycyjne i poziom zatrudnienia.
W III kw. 2023 r. firmy raportowały, że na poziomie ogólnym wyższe stopy procentowe skutkowały o 8 proc. niższymi nakładami inwestycyjnymi w porównaniu z nakładami, których dokonałyby, gdyby stopy procentowe pozostały niezmienione. Podawały także, iż ich sprzedaż była mniejsza o 4 proc., a liczba zatrudnianych przez nie osób spadła o 2 proc. (wykres). Średnio firmy oceniały, że dodatkowy wpływ wyższych stóp procentowych w ciągu kolejnych 12 miesięcy – w reakcji na dotychczasowe i spodziewane podwyżki stóp procentowych – będzie minimalny. Jednak w okresie badania nastąpiła zmiana – firmy ankietowane w styczniu (po przesunięciu się w dół krzywej dochodowości) zgłaszały nieco mniejszy wpływ na inwestycje w okresie jednego roku kończącego się w III kw. 2024 r., w porównaniu z rosnącym ujemnym wpływem zgłaszanym przez firmy w listopadzie.
Pośredni wpływ wyższych stóp procentowych na popyt jest ważny dla firm
Wyższe stopy procentowe mogą wpływać na inwestycje i zatrudnienie poprzez wiele kanałów. Bezpośrednio wpływają na łączny popyt w gospodarce – poprzez kanał stóp procentowych – a to może obniżyć potrzeby inwestycyjne firm (ze względu na zmniejszone ograniczenia zdolności produkcyjnych), chęci inwestowania i może także zmniejszyć możliwość sfinansowania inwestycji w przypadku firm, które pokrywają nakłady inwestycyjne wyłącznie wewnętrznie generowanymi przepływami pieniężnymi (Joseph i in. 2019).
Stopy procentowe wywierają wpływ także poprzez kanał kredytowy, zwiększając koszty finansowania zewnętrznego (Gertler i Karadi 2015), co może podnosić koszt zaciągnięcia nowego długu lub obsługi istniejącego, w każdym przypadku zmniejszając dostępność inwestycji. Dalsze wzmocnienie może nastąpić poprzez kanał bilansowy, jeśli stopy procentowe wpłyną na obniżenie wyceny aktywów, co zmniejsza wartość zabezpieczeń, które firmy stosują w celu zabezpieczenia kredytów (Bahaj i in. 2022, Lian i Ma 2021), bądź powoduje zwiększone ryzyko naruszenia warunków umów kredytowych, co może uniemożliwić firmom zaciąganie dalszych zobowiązań (Greenwald 2019). Nawet jeśli firma nie korzysta z kredytowania, wzrosną także alternatywne koszty inwestowania ewentualnych wolnych środków.
Badanie DMP może pomóc w oszacowaniu stopnia oddziaływania tych kanałów i ich względnego znaczenia. Udowodniono, że ważny jest zarówno kanał stopy procentowej, jak i kanał kredytowy. Respondenci badania gremialnie wskazują, że ważny jest „pośredni wpływ oddziałujący poprzez popyt”, przy czym wzrósł odsetek firm wymieniających ten wpływ w stosunku do odpowiedzi uzyskanych we wcześniejszej fazie cyklu zacieśniania.
Badanie pokazało silną korelację na poziomie firmy między spodziewanym wpływem wyższych stóp procentowych na sprzedaż i ich wpływem na inwestycje. Wskazuje ono, że na każdy punkt procentowy spadku sprzedaży przypada 0,5 proc. obniżenie nakładów inwestycyjnych. Ta silna zależność oznacza, że ogólny wpływ niższego popytu będący skutkiem wyższych stóp procentowych, który przeniesie się na firmy poprzez obniżenie sprzedaży, skłania firmy do ograniczania nakładów inwestycyjnych. Chociaż wyższe koszty kapitału mogą ograniczyć inwestycje i zdolności produkcyjne firm, stopień w jakim firmy uważają niższy popyt za istotny czynnik wskazuje, że efekt tego nie jest duży. Podobną korelację obserwuje się w przypadku zatrudnienia. Te dwa dowody potwierdzają, że kanały popytowe są najistotniejsze dla firm i mają znaczący wpływ na ich decyzje w sprawie inwestycji i zatrudnienia.
Firmy, które są najbardziej zależne od finansowania zewnętrznego, zgłaszają największy stopień dostosowania do wyższych stóp procentowych
Odpowiedzi firm udzielone w badaniu DMP dostarczają także dowodów na to, że w transmisji stóp procentowych na inwestycje ważną rolę odgrywają kanały zewnętrznego finansowania. Firmy poproszono o wskazanie, jak zazwyczaj finansują inwestycje, co pozwoliło nam wyróżnić firmy, które finansują inwestycje wyłącznie kapitałem zewnętrznym (10 proc. firm), firmy, które stosują połączenie kapitału zewnętrznego z wewnętrznymi przepływami pieniężnymi (40 proc. firm) i te, które wykorzystują wyłącznie wewnętrzne przepływy pieniężne (45 proc. firm). Firmy, które finansują inwestycje, korzystając wyłącznie z finansowania zewnętrznego, zgłaszają znacznie większy wpływ wyższych stóp procentowych na inwestycje, na poziomie około 20 proc. Jest to dwukrotnie większy wpływ niż w przypadku firm stosujących połączenie wewnętrznych i zewnętrznych przepływów pieniężnych w celu finansowania inwestycji i kilkakrotnie wyższy niż w przypadku firm korzystających wyłącznie z wewnętrznych przepływów pieniężnych.
Patrząc na firmy posiadające zadłużenie, wyraźnie widzimy, że wielkość zmiany stóp procentowych spłacanych przez firm kredytów jest ważnym czynnikiem wyjaśniającym negatywne podejście do inwestycji. Średnio firmy podają, że oprocentowanie ich kredytów wzrosło z ok. 3,5 proc. pod koniec 2021 r. do niemal 7 proc. na początku 2024 r. Sytuacja poszczególnych firm jest jednak różna. Zmiana poziomu stóp procentowych, z jaką mają do czynienia, zależy od tego, czy ich zadłużenie jest oprocentowane według stałej stopy procentowej i momentu zaciągnięcia tego zadłużenia, lecz także od takich czynników jak sposób zabezpieczenia tych kredytów i to, jak ich ryzyko kredytowe jest oceniane przez kredytodawców. Badanie pokazuje, że większy wzrost kosztów kredytowania wiąże się ze znaczniejszym ograniczeniem inwestycji. Może to być spowodowane faktem, że wyższe koszty kredytowania zmniejszyły dostępność przepływów pieniężnych na inwestycje, lecz także tym, że wyższy koszt nowego zadłużenia zmniejszy opłacalność inwestycji. Podobna relacja występuje także, jeśli spojrzymy na poziom stóp procentowych kredytów firm, a nie na zmianę poziomu tych stóp.
Rola, jaką odgrywają formy finansowania firm w transmisji wyższych stóp procentowych do gospodarki realnej, podkreśla znaczenie systemu finansowego i zrozumienia sposobu, w jaki stopy procentowe wpływają na firmy o delikatnej sytuacji finansowej. W pewnym stopniu większy wpływ wyższych stóp procentowych na słabsze finansowo firmy jest częścią mechanizmu transmisji. Jednak sytuacja może stać się niepokojąca dla decydentów, jeśli istnieje wystarczająco duża liczba wrażliwych firm lub jeśli korekty dokonywane przez zadłużone firmy są na tyle duże, że potęgują spowolnienie makroekonomiczne i straty ponoszone przez kredytodawców. Badanie pokazuje, że bardziej zadłużone firmy notują większe spadki poziomu inwestycji i zatrudnienia, ale te zależności nie są w sposób oczywisty nieliniowe.
Wnioski
W badaniu DMP firmy informują, że wyższe stopy procentowe utrzymujące się od 2021 r. zmniejszyły poziom inwestycji o 8 proc., zatrudnienia o 2 proc. i sprzedaży o 4 proc. Wpływ ten odzwierciedla zarówno bezpośrednią reakcję firm na zwiększony koszt kapitału, a także internalizację przez firmy pośredniego wpływu wyższych stóp procentowych w formie zmniejszonego popytu. Widać także znaczenie kanałów finansowych, gdyż firmy, które finansują inwestycje z wykorzystaniem finansowania zewnętrznego, zgłaszają największy negatywny wpływ stóp procentowych na poziom inwestycji i zatrudnienia.
W seriach wydawniczych Materiały i Studia NBP oraz NBP Working Papers został niedawno opublikowany raport przedstawiający wyniki najnowszych badań dotyczących mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Z wielu wątków poddanych analizie wybraliśmy trzy, które streszczamy w niniejszym artykule. Rozpoczynamy od czynników wpływających na możliwie zmiany mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. Następnie analizujemy siłę i opóźnienia, z jaką decyzje Rady Polityki Pieniężnej oddziałują na gospodarkę. W ostatniej części artykułu przyglądamy się bliżej funkcjonowaniu kanału kredytowego polityki pieniężnej w Polsce.
Pomimo sprzyjającego otoczenia, polski sektor bankowy wciąż raportuje niższą zyskowność niż przeciętnie w Europie. Utrzymanie stóp procentowych NBP na niezmienionym poziomie wspomoże zatem stabilność finansową. Za brakiem zmian przemawia też inflacja. Chociaż ostatnio wyraźnie spadała, to w najbliższej przyszłości nadal utrzyma się powyżej celu NBP.
Jedną z kluczowych decyzji przy podpisywaniu umowy kredytu hipotecznego jest wybór formy oprocentowania. Zasadniczo konsument może wybrać stałe (FRM – Fixed-Rate Mortgage) lub zmienne (ARM – Adjustable-Rate Mortgage) oprocentowanie. Wybór ten jest ważny przede wszystkim z perspektywy społecznej.
Ostatni przegląd strategii polityki pieniężnej EBC, po którym przyjęto nową strategię, miał miejsce w 2021 r., tuż przed bezprecedensowym wzrostem inflacji. Po trzech latach i trzech kryzysach staram się w tym artykule ocenić, na ile skutecznie nowa strategia się sprawdziła w warunkach wysokiej inflacji. Nowa formuła celu inflacyjnego pomogła EBC wykonać główne zadanie, czyli opanować inflację w średnim okresie. Biorąc pod uwagę nieustanną ewolucję globalnych warunków, w tym środowiska geopolitycznego, EBC powinien regularnie poddawać rewizji swoją strategię polityki pieniężnej, opierając się na dokładnej analizie czynników kształtujących dynamikę inflacji.
Celem nauki – w tym także ekonomii – jest dążenie do prawdy, niezależnie od opinii. Jednym z takich nieoczywistych i nieczęsto spotykanych twierdzeń jest korzystna zależność między monarchią a stanem gospodarki. Monarchie mogą sprzyjać stabilności i rozwojowi ekonomicznemu, a tak się dzieje za sprawą ich podobieństwa do firm rodzinnych.
Dane wykorzystywane do szkolenia modeli GenAI często są bezkrytycznie pobierane z internetu. Firmy technologiczne nie traktują zbyt serio kwestii pochodzenia danych i licencjonowania. W konsekwencji borykają się z procesami sądowymi wytaczanymi przez twórców o naruszenie prawa własności intelektualnej.
„W III kwartale dynamika cen przejściowo się obniży pod wpływem statystycznych efektów bazy, jednak w IV kwartale może ponownie znacząco przyspieszyć. W efekcie pod koniec roku inflacja może być niemal tak samo wysoka, jak obecnie” – mówił prof. Adam Glapiński.
Odporność łańcuchów dostaw została osłabiona w wyniku silnych zaburzeń w światowych obrotach handlowych. Rozwój sztucznej inteligencji może być wsparciem w odbudowie zerwanych powiązań gospodarczych
W ciągu najbliższych pięciu lat powstanie na świecie 170 mln nowych miejsc pracy, a zlikwidowanych zostanie 92 mln. Netto ludzkość wyjdzie zatem na plus, ale i tak będziemy musieli ustąpić trochę miejsca maszynom i nauczyć się nowych umiejętności – wynika z raportu „Przyszłość pracy 2025” Światowego Forum Ekonomicznego.
W globalnej gospodarce 2025 r. zapowiada się jako czas pełen wyzwań i przełomowych zmian. Narastające wojny handlowe, napięcia geopolityczne na Bliskim Wschodzie, deflacja w Chinach, rozwój technologii – to zjawiska, które mogą przekształcić rynki na całym świecie. Eksperci wskazują na kluczowe trendy i zagrożenia, które zdominują przyszły rok.
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Dla wielu osób praca jest nie tylko źródłem dochodu, ale także źródłem tożsamości i osobistego spełnienia. Wypieranie miejsc pracy przez sztuczną inteligencję może podważyć sens życia, pozostawiając wielu zwolnionych pracowników w poczuciu dewaluacji własnej wartości – ostrzega Daniel Marques w książce „AI and the Lost Work”.
Przykładem jednej z najbardziej udanych transformacji gospodarczych na świecie jest Korea Południowa. Kraj zajmuje wysokie miejsce w globalnych rankingach konkurencyjności i innowacyjności. Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne coraz bardziej będą jednak wymuszać zmianę jego modelu wzrostu. Wewnętrzna sytuacja polityczna może to utrudniać.
Ryzyko towarzyszy ludzkości od zawsze. Na świecie średnio ponad 80 tys. osób rocznie ginie na skutek klęsk żywiołowych, dodatkowo dochodzi ryzyko wypadków komunikacyjnych, chorób czy wojen. Jako gatunek jesteśmy narażeni każdego dnia na zdarzenia przypadkowe, mniej lub bardziej od nas zależne.
Kwestia wejścia Polski do strefy euro powraca regularnie. Temat na jakiś czas znika, po czym pojawia się ni z tego ni z owego. Czasami ma to związek z wypowiedziami polityków, wątek ten jest często poruszany przy okazji kampanii wyborczej. Innym razem publikowany jest jakiś sondaż pokazujący społeczne poparcie dla przyjęcia unijnej waluty. W ślad za tym pojawiają się opinie i komentarze o wadach oraz zaletach integracji monetarnej. Zarysowany powyżej schemat trwa nieprzerwanie w zasadzie od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej. Dlaczego zatem wątpliwości nie zostały rozwiane raz na zawsze, a pytania o euro wciąż są stałym elementem debaty publicznej w Polsce?
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Banki centralne w 2023 r. kontynuowały politykę zwiększania rezerw złota. Trend ten trwa nieprzerwanie od globalnego kryzysu finansowego, pod wpływem którego nastąpiła decydująca zmiana nastawienia banków do złota.
Unia Europejska od ponad 20 lat prowadzi z Mercosur rozmowy o umowie handlowej, która pozwoliłaby zbliżyć gospodarczo obydwa regiony. Kolejna kilkuletnia tura rozmów zakończyła się fiaskiem. Na przeszkodzie stoją przede wszystkim aspekty środowiskowo-klimatyczne i dotyczące konkurencyjności wybranych branż. Szanse na wznowienie rozmów jednak istnieją, szczególnie w obecnych uwarunkowaniach geopolitycznych.
