Autor: Mariusz Tomczak

Dziennikarz, politolog specjalizujący się w zagadnieniach europejskich

Znaczenie Krajowej Strategii Edukacji Finansowej

Dołączyliśmy do ponad 60 państw posiadających własną strategię na rzecz edukacji finansowej. To efekt starań osób, którym na sercu leży podniesienie kompetencji finansowych Polek i Polaków.
Znaczenie Krajowej Strategii Edukacji Finansowej

Getty Images

„Krajowa Strategia Edukacji Finansowej. Polityka na rzecz rozwijania kompetencji finansowych” (KSEF) liczy wraz z załącznikami 50 stron. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów pod koniec czerwca 2024 r. ma status polityki publicznej. Wytycza kierunki działań w obszarze edukacji finansowej w Polsce na lata 2024–2030. Zawiera także pierwszy plan ich wdrażania, który obejmuje najbliższe trzy lata.

„Wdrażamy dla Polski najlepsze światowe rozwiązania i dobre praktyki w zakresie edukacji finansowej. W obliczu rosnącej złożoności procesów gospodarczych oraz fali nadużyć finansowych efektywna edukacja finansowa jest kluczowa” – powiedział minister finansów Andrzej Domański. Kierowany przez niego resort dodaje, że przyjęcie strategii wpisuje się w działania związane z obchodami Roku Edukacji Ekonomicznej.

Znaczenie dla obywateli

Dzięki KSEF ma powstać jednolite i skoordynowane podejście do edukacji finansowej. Na potrzeby dokumentu przyjęto definicję opracowaną przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), zgodnie z którą stanowi ona „proces, w którym konsumenci i/lub inwestorzy finansowi zwiększają swoje kompetencje w zakresie rozumienia produktów i pojęć z zakresu finansów oraz zagrożeń finansowych, a także, poprzez informacje, wskazówki lub obiektywne porady, rozwijają swoje umiejętności i poczucie pewności siebie, aby stać się bardziej świadomymi zagrożeń i możliwości finansowych, dokonywać odpowiedzialnych wyborów, wiedzieć, gdzie zwrócić się o pomoc, a także podejmować inne skuteczne działania w celu poprawy swojej sytuacji finansowej”.

Edukacja finansowa ma duże znaczenie dla obywateli, choć nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę. W strategii wskazano na jej potrójną rolę:

  • prewencyjną – wspiera podejmowanie optymalnych decyzji i zapobiega powstawaniu problemów finansowych,
  • zaradczą – pomaga osobom borykającym się z problemami finansowymi w ich rozwiązywaniu,
  • naprawczą – jest to szczególnie ważne dla osób, które doświadczyły trudności finansowych, ale są na dobrej drodze do wyjścia na prostą.

Główny cel

Najważniejszym celem KSEF jest rozwijanie kompetencji finansowych mieszkańców Polski. W strategii zdefiniowano je – także za OECD – jako „połączenie świadomości finansowej, wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań niezbędnych do podejmowania racjonalnych decyzji finansowych w celu osiągnięcia dobrostanu finansowego”. Podniesienie poziomu tych kompetencji sprzyja osiąganiu korzyści indywidualnych, co przekłada się na całe społeczeństwo i przyczynia do rozwoju gospodarki.

W strategii wskazano na niski poziom oszczędności oraz brak nawyku oszczędzania u większości Polek i Polaków. Mimo że coraz więcej osób deklaruje posiadanie nadwyżek finansowych, na rynku kapitałowym inwestują jedynie nieliczni. Tylko co trzeci dorosły zdaje sobie sprawę z tego, czym jest procent składany, choć jego zrozumienie jest istotne przy korzystaniu z kredytu i oszczędzaniu w długim terminie.

Zobacz również:
Edukacja finansowa jest skuteczna i efektywna

Sektor finansowy w naszym kraju jest dobrze rozwinięty, dostęp do cyfrowych usług instytucji finansowych jest powszechny, a miliony obywateli korzystają z urządzeń elektronicznych i internetu, ale umiejętności mieszkańców Polski w tym zakresie często są na niższym poziomie niż wśród obywateli części państw Unii Europejskiej. I choć nadmiernym zadłużeniem obciążonych jest średnio mniej obywateli Polski niż w UE, to ta sytuacja może ulec zmianie. Przyszłość jest bowiem nieodgadniona.

Kluczowe priorytety

KSEF wskazuje siedem kluczowych priorytetów o charakterze długoterminowym, które wyznaczają kierunek działań na najbliższe lata. Cztery z nich odpowiadają na pytanie co strategia zamierza osiągnąć, odnosząc się do wiedzy, postaw i zachowań? Chodzi o:

  • zwiększenie i utrzymanie odporności finansowej i dobrostanu majątkowego poprzez odpowiedzialne planowanie osobistych środków pieniężnych, unikanie nadmiernego zadłużenia i doskonalenie zarządzania ryzykiem,
  • poprawę zdolności do podejmowania długoterminowych decyzji kapitałowych oraz zabezpieczenia dobrostanu finansowego w długim okresie i na starość,
  • wzrost zrozumienia i zdolności do korzystania z możliwości, jakie daje inwestowanie na rynku finansowym,
  • podniesienie świadomości w kwestii znaczenia edukacji finansowej oraz wiedzy o tym, gdzie znaleźć rzetelne i obiektywne informacje, edukację lub pomoc.

Kolejne trzy priorytety odpowiadają na pytanie, jak osiągnąć cele zawarte w KSEF? Określają zasady, którymi powinny kierować się programy edukacji finansowej:

  • skoncentrowanie na konsumencie i jego potrzebach,
  • oparcie na dowodach, w tym wynikach monitoringu i ewaluacji,
  • zapewnienie szerokiego i bezstronnego udziału interesariuszy.

Grupy docelowe

Mimo że realizacja strategii ma przynieść korzyści całemu społeczeństwu, niektóre grupy mogą potrzebować bardziej ukierunkowanego wsparcia, np. gospodarstwa domowe o niskich dochodach, osoby o niepewnej pozycji na rynku pracy (m.in. bezrobotne i pracujące na podstawie umów tymczasowych), osoby nadmiernie zadłużone, seniorzy, mieszkańcy obszarów wiejskich (m.in. rolnicy) i małych miast, migranci i uchodźcy, osoby w wieku produkcyjnym (w szczególności zbliżające się do wieku emerytalnego), dzieci i młodzież, rodzice i opiekunowie oraz nauczyciele. Wśród ważnych grup docelowych wymieniono też kobiety oraz mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa.

Zobacz również:
Co wyśpiewał porwany profesor ekonomii

Przykłady działań

W ramach pierwszego planu wdrażania KSEF zostaną podjęte działania obejmujące m.in.:

  • opracowanie programów edukacji finansowej dla priorytetowych grup docelowych,
  • nawiązanie współpracy z instytucjami publicznymi i organizacjami pracodawców w celu promowania programów edukacji finansowej w miejscu pracy,
  • przygotowanie inicjatyw podnoszących poziom cyfrowych kompetencji finansowych,
  • nawiązanie współpracy z instytucjami pomocy społecznej lub organizacjami udzielającymi porad w zakresie zadłużenia w celu zbadania możliwości dostarczania treści w czasie, gdy są one bardzo potrzebne osobom zagrożonym nadmiernym zadłużeniem lub borykającym się z tym problemem,
  • opracowanie i promowanie narzędzi cyfrowych (np. kalkulatorów), które można wykorzystać do obliczenia świadczeń emerytalnych m.in. w oparciu o zgromadzone oszczędności i okres opłacania składek,
  • przygotowanie kampanii podnoszącej świadomość emerytalną,
  • stworzenie godnego zaufania, rozpoznawalnego, łatwego w użyciu i regularnie aktualizowanego portalu internetowego poświęconego edukacji finansowej.

Realizacja i finansowanie

Nadzór nad wdrażaniem KSEF leży w gestii powołanej kilka lat temu Rady Edukacji Finansowej, która od niedawna działa przy szefie resortu finansów. W jej skład wchodzą przedstawiciele ministra finansów, ministra Edukacji Narodowej (MEN), prezesa Narodowego Banku Polskiego (NBP), przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), Rzecznika Finansowego (RF), Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG), Giełdy Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (KDPW) i Polskiego Funduszu Rozwoju.

Zobacz również:
Co warto wiedzieć o sztuce oszczędzania

Wprowadzeniem strategii w życie zajmie się Komitet Wdrażający utworzony przez szefa resortu finansów. W jego skład wejdą przedstawiciele instytucji reprezentowanych w Grupie roboczej ds. strategii edukacji finansowej, która powstała w 2020 r. z inicjatywy Rady Edukacji Finansowej w celu opracowania projektu KSEF. Komitet, pod nadzorem rady, będzie m.in. opracowywał plany wdrażania i plany działań oraz koordynował i monitorował ich wykonanie. Przewiduje się możliwość zaangażowania przedstawicieli środowisk akademickich i badawczych oraz specjalistów z różnych dziedzin nauki, w tym ekspertów z zakresu ekonomii, finansów, psychologii, socjologii, pedagogiki, prawa i informatyki.

Finansowanie KSEF ma pochodzić głównie z trzech źródeł:

  • Funduszu Edukacji Finansowej, którego dysponentem jest minister finansów (jego przychody pochodzą m.in. z kar nakładanych przez KNF, UOKiK i RF),
  • zasobów instytucji koordynujących wdrażanie strategii,
  • dobrowolnego wkładu (osobowego, rzeczowego, finansowego) organizacji i interesariuszy zaangażowanych w realizację różnych inicjatyw.

O powstanie ogólnokrajowej strategii na rzecz edukacji finansowej zabiegało wiele osób. Prace rozpoczęły się kilka lat temu i nie byłyby możliwe bez wsparcia eksperckiego OECD i finansowego ze strony Komisji Europejskiej. Ostateczna wersja KSEF jest efektem współpracy resortów finansów i edukacji, NBP, KNF, UOKiK, RF, BFG, GPW i KDPW. W opracowanie dokumentu byli zaangażowani reprezentanci podmiotów prywatnych działających na rynku finansowym, naukowcy i organizacje pozarządowe.

Efektem kilkuletnich wysiłków jest nie tylko powstanie KSEF, ale również przygotowanie raportu pt. „Znajomość zagadnień finansowych w Polsce: znaczenie, dane i oferta edukacyjna” (Financial Literacy in Poland: Relevance, evidence and provision, OECD 2022), w którym dokonano przeglądu istniejących inicjatyw w zakresie edukacji finansowej, w tym ich zasięgu i skuteczności.

Getty Images

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Przyszłość kształcenia a dominacja EdTechów na rynku edukacji

Kategoria: Trendy gospodarcze
Współcześnie tradycyjne podejście do nauczania może okazać się niewystarczające. Potencjalnie niedostatki dotychczasowych metod mogą eliminować nowe technologie. Czy zatem tzw. EdTechy staną się kluczem do skutecznej edukacji?
Przyszłość kształcenia a dominacja EdTechów na rynku edukacji

NBP strażnikiem stabilności systemu finansowego

Kategoria: Trendy gospodarcze
Narodowy Bank Polski pełni istotną rolę w zapewnieniu stabilności systemu finansowego, a szczególnie sektora bankowego. W zakresie nadzoru finansowego jego rola ulegała zmianom. W latach 1989-2007 NBP był bezpośrednio zaangażowany w nadzór nad bankami, a od 2015 r. pełni wiodącą funkcję w nadzorze makroostrożnościowym.
NBP strażnikiem stabilności systemu finansowego

Ewolucja międzynarodowej architektury finansowej

Kategoria: Trendy gospodarcze
Globalna architektura finansowa ewoluuje wraz ze zmieniającym się układem sił gospodarczych na świecie i kolejnymi kryzysami. Ale jej fundamenty pozostały jednak te same, na czele z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, którego członkami są niemal wszystkie państwa. Kolejne lata przyniosą nowe rozwiązania i wyzwania. W przyszłości światowy system finansowy musi lepiej odzwierciedlać interesy słabszych ekonomicznie krajów. Konieczne będzie również większe zaangażowanie w sprawy związane ze zmianami klimatycznymi.
Ewolucja międzynarodowej architektury finansowej