(CC0 pixabay)
MiFID (Markets in Financial Instruments Directive) to dyrektywa w sprawie rynków instrumentów finansowych, która ma zastosowanie w Unii Europejskiej od listopada 2007 roku. Jest ona podstawą unijnego rozporządzenia mającego na celu poprawę konkurencyjności unijnych rynków finansowych i ochronę inwestorów przez stworzenie jednolitego rynku usług i działalności inwestycyjnej oraz zapewnienie wysokiego stopnia ich zharmonizowania.
Po wdrożeniu w życie regulacji oraz na skutek zmian na rynku okazało się jednak, że w niektórych aspektach dyrektywa MiFID ma znaczące luki i braki. Z tego powodu w kwietniu 2014 roku Parlament Europejski wprowadził zmiany w regulacjach dotyczących oferowania instrumentów finansowych – dyrektywę MiFID 2 (Markets in Financial Instruments Directive) oraz rozporządzenie MiFIR (Markets in Financial Instruments Regulation). Od 3 stycznia 2018 roku obie te regulacje staną się obowiązującym prawem w Unii Europejskiej.
Dyrektywa MiFID dotyczyła głównie akcji i spowodowała rozpowszechnienie się nowych platform tradingowych – zarówno elektronicznych, jak i tzw. dark pools prowadzonych przez banki inwestycyjne. Wpłynęło to na zwiększenie konkurencji na rynku, na którym prym wiodły wcześniej głównie krajowe giełdy papierów wartościowych.
Obecnie nowe wymogi będą dotyczyć szerszego zestawu aktywów, tj. obligacji i instrumentów pochodnych.
Dyrektywa MiFID 2 wraz ze wspierającym ją rozporządzeniem MiFIR oraz aktami wykonawczymi ma zapewniać większą ochronę inwestorów na rynkach kapitałowych. Na firmy inwestycyjne zostały bowiem nałożone dodatkowe obowiązki informacyjne – zarówno na etapie przedkontraktowym, jak i po zawarciu transakcji.
Skutki dyrektywy MiFID 2 będą największe dla rynku instrumentów pochodnych i obligacji. Obecnie te aktywa są przedmiotem obrotu głównie na platformach nieregulowanych (OTC – over the counter). Po wejściu w życie nowych przepisów obrót instrumentami pochodnymi i obligacjami ma stać się bardziej dostępny dla uczestników rynku, co oznacza, że zwiększy się rola platform elektronicznych kosztem banków. Dodatkowo w przypadku najbardziej płynnych instrumentów pochodnych, tj. swapów na stopę procentową, obowiązkowy stanie się obrót nimi na platformach publicznych.
Głównym celem nowych przepisów jest większa przejrzystość cen na rynkach. Ceny instrumentów, które ESMA (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych, European Securities and Markets Authority) uzna za płynne, muszą być publikowane zarówno z wyprzedzeniem, jak i zaraz po zakończeniu transakcji (tzw. pre- and post-trade transparency). Ceny mniej płynnych instrumentów również muszą być publikowane, ale z opóźnieniem. Próg wskazujący na płynność instrumentu opiera się jednak na wolumenach transakcyjnych uwzględniających Wielką Brytanię. W przypadku tzw. twardego brexitu większość obligacji i instrumentów pochodnych może nie przekroczyć progu, a zatem nie będzie podlegać wymogom przejrzystości określonym w nowych przepisach.
Regulatorzy będą również wymagać pełnego raportowania każdej transakcji w celu uniknięcia nadużyć rynkowych. Zarządzający aktywami będą musieli posiadać tzw. best execution policies, aby udowodnić, że handlują aktywami po możliwie najlepszych cenach. Ważnym aspektem nowych przepisów jest także konieczność uwzględniania bardzo szczegółowych danych klientów, co – w opinii środowiska finansowego – może odstraszyć klientów spoza Europy.
Niewyjaśnioną kwestią pozostaje m.in. niezgodność między amerykańskimi a unijnymi przepisami w zakresie ochrony inwestorów. Ponadto obecnie nie wiadomo, w jakim stopniu przedsiębiorstwa wykorzystujące instrumenty pochodne (np. producenci masła kakaowego) powinny podlegać regulacji jako firmy finansowe.
Regulacje MiFID 2/MiFIR zmienią strukturę rynku finansowego oraz model dystrybucji funduszy inwestycyjnych. Dyrektywa ta ogranicza bowiem możliwości przyjmowania korzyści (inducements) od podmiotów trzecich (w tym TFI) oraz wprowadza nowe wymogi w zakresie wynagradzania sprzedawców i doradców. Nowe wymogi spowodują także wprowadzenie nowego modelu doradztwa inwestycyjnego wymagającego wykorzystania dodatkowych rozwiązań dotyczących m.in. zapobiegania konfliktom interesów oraz oferowania szerokiego wachlarza produktów ściśle dopasowanych do potrzeb inwestycyjnych klienta. Firmy inwestycyjne będą musiały przygotować się do nowych wymogów, w tym wdrożenia odpowiednich procedur, polityk i wprowadzenia zmian w systemach informatycznych.
MiFID 2 będzie mieć zatem istotny wpływ na funkcjonowanie instytucji finansowych w Unii Europejskiej, a zwłaszcza bankowych grup kapitałowych oferujących produkty i instrumenty finansowe, takie jak jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, instrumenty pochodne, produkty strukturyzowane czy też doradztwo inwestycyjne.
Jedna z najbardziej komentowanych przez środowisko finansowe zmian dotyczy przeprowadzania badań (research). Dotychczas koszty związane z opracowywaniem analiz (np. analizy poszczególnych spółek i sektorów, rekomendacje) ponoszone przez banki inwestycyjne zawierały się w opłatach i prowizjach maklerskich. Nowe przepisy wskazują na konieczność pobierania opłat za te analizy osobno. Może to sprawić, że duże banki inwestycyjne będą zmniejszać swoje działy zajmujące się badaniami rynkowymi, a na rynku powstaną firmy specjalizujące się wyłącznie w prowadzeniu badań rynkowych. Jednocześnie dzięki temu może wykształcić się mechanizm rynkowy pozwalający na wycenę raportów analitycznych, a zarządzający aktywami będą mieli możliwość lepszego wydawania środków na badania i analizy, kupując raporty najwyższej jakości i lepiej dopasowane do ich potrzeb.
Na potencjalne niekorzystne konsekwencje wynikające z wprowadzenia pakietu MiFID 2/MIFIR w największym stopniu są narażone niezależne towarzystwa inwestycyjne niepowiązane z grupą kapitałową (np. bankiem). Instytucje te nie posiadają bowiem własnej sieci dystrybucji i korzystają z usług banków, ubezpieczycieli i biur maklerskich. Od 2018 roku takie instytucje będą musiały znaleźć inny model dystrybucji, bo w przeciwnym razie są zagrożone zniknięciem z rynku.
Nowe regulacje mogą przyczynić się do zwiększenia roli platform internetowych jako kanału sprzedaży produktów inwestycyjnych. Rozwój internetowych platform inwestycyjnych – które przejmą rolę dotychczasowych sieci sprzedaży i zaoferują klientom detalicznym różne produkty i instrumenty inwestycyjne – może także doprowadzić do obniżenia kosztów dla klientów. W tym kontekście MiFID 2 stanowi szansę dla rozwoju przedsiębiorstw z sektora fintech.
Z punktu widzenia klienta nowe regulacje MIFID 2/MiFIR i związane z nimi przemiany rynkowe dotyczące większej transparentności, zmiany modelu wynagradzania dystrybutorów, dodatkowych restrykcji w zakresie doradztwa inwestycyjnego są raczej korzystne. Mogą bowiem sprawić, że będzie on otrzymywał bardziej klarowną ofertę produktów inwestycyjnych dopasowaną do swoich celów inwestycyjnych i apetytu na ryzyko. W dłuższym horyzoncie mogą też spaść opłaty za zarządzanie ponoszone przez klienta.
Biorąc jednak pod uwagę skalę i złożoność regulacji MiFID 2/MiFIR, wyzwaniem będzie sprostanie wszystkim oczekiwanym i pozytywnym skutkom tych regulacji.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
