Dyskusja panelowa na temat doświadczeń banków centralnych w zakresie publikowania ścieżki stopy procentowej
Starawieś, 18-19 marca 2010 rok
Doświadczeniami swoich banków dzielili się: Zdenek Tuma, prezes Ceska Narodni Banka (bank publikuje ścieżkę stóp procentowych od 2008 roku); Svein Gjedrem, prezes Norges Bank (robi to od 2005 roku); Barbro Wickman-Parak; zastępca prezesa Sveriges Riksbank oraz Marianne Nessen, zastępca dyrektora departamentu polityki pieniężnej tego banku; szwedzki bank centralny zaczął publikować ścieżkę stóp procentowych w 2007 roku.
Rys. 1 Przykład projekcji stóp procentowych – Norges Bank
Poza tymi trzema bankami prognozę stóp procentowych od 1997 roku publikuje Bank Rezerwy Federalnej Nowej Zelandii oraz Bank Izraela od 2008 roku.
W ożywionej dyskusji panelowej po prezentacjach uczestniczyło pięcioro członków Rady Polityki Pieniężnej oraz wybitni przedstawiciele polskiego świata nauki. W seminarium aktywny udział brali członkowie zarządu NBP, liczni przedstawiciele Instytutu Ekonomicznego, Rady Naukowej oraz ekonomiści w randze doradców prezesa. Seminarium prowadził prezes NBP Sławomir Skrzypek, który już pod koniec 2008 roku zapowiedział rozpoczęcie prac studyjnych nad publikacją ścieżki stóp procentowych.
Prezes Skrzypek zaczął od przypomnienia, że Narodowy Bank Polski konsekwentnie wzbogaca swoją strategię komunikacji z rynkami. Dominująca dziś wśród banków centralnych strategia bezpośredniego celu inflacyjnego została wprowadzona w Polsce w roku 1998. RPP zgodnie z ustawą o NBP corocznie publikuje założenia polityki pieniężnej na przyszły rok i sprawozdania z wykonania założeń w roku minionym. Trzy razy do roku polski bank centralny publikuje raporty o inflacji, od 2004 roku projekcję inflacji, a od pięciu lat również projekcję Produktu Krajowego Brutto. Te projekcje są jednymi z przesłanek podejmowania decyzji monetarnych przez RPP. Od 2007 r. do informacji przekazywanych publicznie NBP dołączył publikacje opisów dyskusji w trakcie posiedzeń RPP.
Publikowanie prognozy krótkookresowych stóp procentowych mogłoby stać się kolejnym elementem wzbogacania komunikacji NBP z rynkiem. Ta zmiana w założeniu prowadziłaby do wzrostu przewidywalności polityki pieniężnej oraz lepszego kształtowania oczekiwań sektora prywatnego przez bank centralny. W zeszłym roku NBP zorganizował już międzynarodową konferencję poświęconą analizie korzyści i kosztów takiej praktyki („Publishing Central Bank Forecasts in Theory and Practice”).
Trzy prezentacje, przedstawione w Starejwsi przez przedstawicieli banków, które wdrożyły już taki instrument komunikacji z rynkami, sugerowały, że niesie on wiele korzyści. Najistotniejszą jest wzmocnienie mechanizmu transmisji polityki pieniężnej: informacje zawarte w prognozie krótkoterminowych stóp procentowych są pokazywane w korelacji z prognozami makroekonomicznymi, tym samym przesłanki, którymi kieruje się bank centralny, stają się bardziej czytelne dla rynków, a jego działania – bardziej przewidywalne. Gdy margines niepewności zmniejsza się, poprawia się efektywność gospodarowania i skuteczność polityki pieniężnej banku centralnego. Gdy warunki makro zmieniają się, rynek może lepiej przewidywać reakcje banku, w tym ruch stóp procentowych. Gdy zaś sytuacja gospodarcza pozostaje zgodna z prognozą, osoby decydujące np. o inwestycjach w firmach mogą liczyć, że koszt pieniądza będzie kształtował się zgodnie z projekcją. W rezultacie, twierdzili szefowie banków czeskiego, norweskiego i szwedzkiego, bank centralny publikując ścieżkę stopy procentowej może skuteczniej wpływać na oczekiwania sektora prywatnego i konsumentów.
Inną korzyścią, wskazywali goście, jest dalsze zdyscyplinowanie i zwiększenie transparentności procesu decyzyjnego ciał, które podejmują decyzje w sprawie stopy procentowej. Lepsza przejrzystość polityki pieniężnej pozwala na skuteczniejsze monitorowanie działań banku centralnego w szerszym kontekście demokratycznym (ang. democratic accountability), co buduje wiarygodność instytucji publicznych w oczach obywateli.
W trakcie dyskusji, jaka wywiązała się po prezentacjach, pojawiła się kwestia, czy taki wzrost transparentności banku centralnego faktycznie przekłada się na zysk dla gospodarki. Niektórzy z dyskutantów wyrażali wątpliwość, czy bilans korzyści i kosztów nowej polityki informacyjnej okazałby się korzystny w kluczowej dla banku centralnego kwestii stabilizacji cen; dotychczasowe badania nie pozwalają wyciągnąć jednoznacznych wniosków w tej sprawie. Goście zgodnie odpowiadali, że praktyka publikacji ścieżki funkcjonuje zbyt krótko, by uzyskać twarde dane. Jednak system, który poprawia jakość procesu decyzyjnego w tak kluczowej sprawie jak polityka pieniężna i jednocześnie daje więcej informacji rynkom, powinien okazać się korzystny dla gospodarki, dowodzili.
W kwestii, co konkretnie rynki finansowe zyskują po poznaniu „prognoz, które nie są obietnicami”, odpowiedź też była jednoznaczna: rynek zyskuje cenne informacje z banku centralnego. Analitycy poznają rezultaty ekonomicznych analiz banku oraz pogląd na przyszłość ciała odpowiedzialnego za politykę stóp procentowych. Goście wskazywali, że kiedy rynki w ich krajach tworzą swoje własne prognozy ceny pieniądza, obecnie odwołują się do ścieżek stopy publikowanych przez banki centralne. Szefowie banków centralnych Szwecji, Norwegii i Czech nie obawiają się też o wiarygodność swoich instytucji. Gdy faktyczna stopa oddala się od prognozy, mówili, po prostu wyjaśniają, dlaczego. Publikując ścieżkę, bank centralny ich zdaniem tylko zyskuje na wiarygodności, bo pokazuje, że inflacja faktycznie znajduje się w samym centrum jego uwagi.
Inny wątek, który wracał w pytaniach uczestników seminarium, dotyczył wpływu publikacji ścieżki na swobodę podejmowania decyzji przez bank centralny i Radę Polityki Pieniężnej. W trakcie dyskusji wyrażano obawę, że taka zmiana „ograniczałaby elastyczność” banku przy prowadzeniu polityki pieniężnej.
Goście potwierdzili, że system publikowania prognozy stopy procentowej wprowadza pewne restrykcje. Uważają to jednak za zaletę, gdyż dla banku centralnego ważne jest być przewidywalnym. Jeśli ciało wyznaczające stopy postępuje niekonsekwentnie, powstaje problem dla rynków, wzrasta niepewność. A w długim czasie, dowodzili, najłatwiej być konsekwentnym, mając dyscyplinujący system wbudowany w tle. Z drugiej strony, jak wskazał jeden z panelistów, prognoza stopy stanowi tylko benchmark. Na etapie podejmowania decyzji reguły nie są najważniejsze; zawsze w ostatniej instancji decyduje ludzki osąd – podkreślił.
Jak istotną zmianą byłaby więc publikacja ścieżki stopy, z punktu widzenia rozwoju systemu bankowego? W odpowiedzi, jeden z gości posłużył się analogiami historycznymi. Wprowadzenie zasady niezależności banków centralnych było milowym krokiem w rozwoju bankowości; strategia bezpośredniego celu inflacyjnego była też historycznym ulepszeniem. Publikacja ścieżki stopy procentowej to, w porównaniu do tych dwóch, umiarkowana reforma. Ale 99 procent zmian na lepsze na świecie, wskazał, jest rezultatem takich właśnie, niewielkich, praktycznych kroków.
Narodowy Bank Polski przygotowuje dalsze dyskusje, badania i konsultacje w kwestii publikacji ścieżki krótkoterminowej stopy procentowej.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
