Pracownicze programy to ratunek przed wtórnym ubóstwem emerytów

Dla pracownika PPK oznacza poprawę bezpieczeństwa socjalnego. Jeśli wpływy z dodatkowych oszczędności wynosiłyby 15 - 20 mld zł rocznie pozytywnie wpłynie to także na ogólną sytuację gospodarczą, np. zmniejszy się znaczenie inwestorów zagranicznych na rynku obligacji. Konieczna jest decyzja, co stanie się z pieniędzmi zarządzanymi przez OFE.
Pracownicze programy to ratunek przed wtórnym ubóstwem emerytów

Aby Polska mogła uniknąć pułapki średniego rozwoju konieczne jest podniesienie stopy oszczędności i inwestycji. Z tą diagnozą zgadzają się wszyscy: przedsiębiorcy, ekonomiści, politycy, a nawet konsumenci. Potrzebnych jest więc wiele impulsów i działań (lub zaniechań, jak w przypadku ustabilizowania prawa) dotyczących różnych sfer życia społecznego i gospodarczego.

Resort finansów i rozwoju upublicznił szczegółową koncepcję powstanie pracowniczych programów kapitałowych (PPK), rozwiązań emerytalnych opartych na dobrowolnych oszczędnościach. Mają one zapewnić odpowiedni poziom świadczeń emerytalnych, pomimo niekorzystnych procesów demograficznych.

W przygotowanym raporcie eksperci Warsaw Enterprise Institute, fundacji Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, analizują proponowane rozwiązania PPK w odniesieniu do całego systemu emerytalnego w Polsce.

Koncepcja Pracowniczych Programów Kapitałowych to projekt, który nie burzy konstrukcji ubezpieczeń emerytalnych, a może ją rozwinąć. Wpisuje się w trójfilarową klasyfikację systemów emerytalnych zaproponowaną między innymi przez Bank Światowy.

Zgodnie z rządową Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju mobilizacja krajowego kapitału jest właściwym działaniem zwiększającym możliwości inwestycyjne kraju. Oszczędności są także istotne, bo pozwalają na zapewnienie bezpieczeństwa i dobrobytu gospodarstw domowych. Częścią tego planu jest Program Budowy Kapitału i zapisana w nim koncepcja pracowniczych programów kapitałowych, jako upowszechnienie dodatkowego, quasi-obowiązkowego oszczędzania długoterminowego. Ma być to przede wszystkim  – jak tłumaczą autorzy koncepcji – inwestycja emerytalna, ale z możliwością wykorzystania oszczędności na cele mieszkaniowe i zdrowotne.

Potrzebny jest impuls do zwiększenia długoterminowych oszczędności. Na koniec 2016 r. wartość oszczędności prywatnych i publicznych sięgnęła 20,9 proc. PKB. Stopa inwestycji wyniosła 18,1 proc. PKB. Dla porównania, jeszcze w 2010 r. oszczędności sięgały 16,5 proc. PKB, a inwestycje 20,3 proc. PKB. Zmiana proporcji wynika ze spadku stopy inwestycji, a nie z szybkiego wzrostu stopy oszczędności.

W holenderskich emeryturach ważną rolę grają programy pracownicze

Koncepcja Pracowniczych Programów Kapitałowych to projekt, który nie burzy konstrukcji ubezpieczeń emerytalnych, a może ją rozwinąć. Wpisuje się w trójfilarową klasyfikację systemów emerytalnych zaproponowaną między innymi przez Bank Światowy. Wprowadzenie PPK zmniejszy wynagrodzenie netto pracowników i zwiększa obciążenie pozapłacowymi kosztami, to jednak może dać wymierne (finansowe i niematerialne) korzyści. Według Pawła Borysa, prezesa Polskiego Funduszu Rozwoju, gotowy projekt w zakresie PPK ma zostać opublikowany prawdopodobnie jeszcze w grudniu.

Dla pracownika PPK oznacza poprawę bezpieczeństwa socjalnego w czasie, gdy nie będzie mógł pracować. Zapowiadane rozwiązania mają się charakteryzować niskimi kosztami obsługi, co jest ważne szczególnie przy oszczędzaniu długoterminowym. W projekt wkomponowano elementy, które mogą dodatkowo zachęcić pracowników do oszczędzania: możliwość pożyczki na cele mieszkaniowe czy pomoc w trudnych sytuacjach związanych z nieprzewidziana chorobą.

Jeśli w ramach PPK wpływy z dodatkowych oszczędności wynosiłyby między 15 a 20 mld zł rocznie, to znajdzie to również przełożenie na ogólną sytuację gospodarczą: wzmocnienie Giełdy Papierów Wartościowych, zmniejszenie znaczenia inwestorów zagranicznych na polskim rynku obligacji, wykreowanie dodatkowego kapitału dla inwestycji publicznych i prywatnych.

Z upublicznionych ostatnio szacunków Ministerstwa Finansów wynika, że wzrost gospodarczy mógłby rosnąć o 0,3 – 0,4 proc. PKB szybciej w długiej perspektywie.

PPK są pomysłem, który na pewno wpłynie na wzmocnienie niskiej kultury oszczędzania w Polsce. Chociaż powstanie PPK będzie się wiązało z pewnym ubytkiem wynagrodzenia netto, a może także z wolniejszym wzrostem płac (przynajmniej w części przedsiębiorstw),to wydaje się, że idea programów emerytalnych inspirowanych przez państwo coraz powszechniej dociera do opinii publicznej.

Z założeń programu wynika, iż pracownik będzie mógł z niego zrezygnować, pracodawca zaś nie będzie mógł zawiesić płacenia składek bez względu na kondycję finansową i nieprzewidziane sytuacje.

Dla bezpieczeństwa systemu oszczędzania, ale też ze względu na możliwość wystąpienia różnych turbulencji w gospodarce, regionie czy branży, warto się zastanowić nad mechanizmem czasowego wsparcia firm w kiepskiej kondycji (niezawinionej błędami w zarządzaniu) pieniędzmi z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Wprowadzenie PPK oznacza dla firm nie tylko zwiększenie (nieznaczne) pozapłacowych kosztów pracy, ale także nowe obowiązki administracyjne oraz informacyjne. To pracodawca będzie zobowiązany do zorganizowania oraz administrowania PPK:

  • zawarcie umowy z TFI,
  • opiekowanie się dokumentacją programu,
  • potrącanie wszystkich składek opłacanych do PPK – finansowanych przez pracodawcę i pracownika: podstawowych i dodatkowych,
  • obliczanie w nowy sposób składek obowiązkowych wpłacanych do ZUS.

Wprowadzenie PPK nie może przesłonić konieczności traktowania rożnych części systemu emerytalnego jako spójnej całości. PPK są potrzebnym rozwiązaniem, ale nie są remedium na wszystkie problemy systemu emerytalnego.

Oko na gospodarkę: Mobilizowanie przyszłych emerytów

Rekomendacje

WEI rekomenduje rozpoczęcie debaty na temat kształtu obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych, która powinna zakończyć się implementacją rozwiązań zwiększających wydolność finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Niezbędne jest także uproszczenie instrumentów oferowanych w ramach III filaru oraz zmniejszenie ubezpieczeniowych i zaopatrzeniowych uprawnień dla określonych grup pracowników.

Kolejny ważny postulat to przywrócenie realnej wartości Funduszowi Rezerwy Demograficznej, zastanowienie się, w jaki sposób może być zasilony, jeśli zgodnie z przepisami są to składki i 40 proc. wpływów z prywatyzacji.

Konieczna jest też decyzja, co stanie się z pieniędzmi, jakimi obecnie zarządzają OFE. Jeśli PPK mają spełnić rolę pomocniczą przy budowaniu rodzimego kapitału służącego rozwojowi polskich firm i wzmocnieniu inwestycji, to błędem byłoby powtórzenie mechanizmu z 2014 r., kiedy to 51 proc. oszczędności w OFE zostało przejętych przez państwo.

Upowszechnienie dodatkowego oszczędzania na emeryturę podwyższy wysokość przyszłych emerytur, zwiększy dostępność kapitału finansującego rozwój przedsiębiorstw i długoterminowych inwestycji oraz ograniczy zależność rodzimej gospodarki od kapitału z zagranicy. Ma być to sposób zapobieżenia wtórnemu ubóstwu emerytów oraz zapewnienia Polsce stabilności makroekonomicznej.

>>Pełny raport Warsaw Enterprise Institute

(Autorką raportu jest Aleksandra Fandrejewska – Tomczyk, źródło: WEI, oprac. km)

 

 


Tagi


Artykuły powiązane

Ewolucja w podejściu MFW do kontroli przepływów kapitału

Kategoria: VoxEU
Po kryzysie azjatyckim MFW rewiduje swoje poglądy na temat polityki zarządzania zmiennymi przepływami kapitału. Fundusz uznaje obecnie, że może istnieć potrzeba prewencyjnego wykorzystania kontroli przepływu kapitału.
Ewolucja w podejściu MFW do kontroli przepływów kapitału