Wyższe kary za naruszenie informacji poufnych

Na wejście w życie czekają nowe przepisy, które wprowadzają sankcje karne nie tylko za naruszenie informacji poufnych na rynku finansowym, ale również za brak procedur chroniących przed ich nieuprawnionym użyciem.
Wyższe kary za naruszenie informacji poufnych

(CC0 pixabay)

Pod koniec marca Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw, wprowadzającą do polskiego systemu prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/57/UE z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku – roboczo nazywaną dyrektywą MAD (ang. Market Abuse Directive). Ustawa służy również ugruntowaniu stosowania rozporządzenia MAR (ang. Market Abuse Regulation) w sprawie nadużyć na rynku, które obowiązuje od lipca 2016 roku. Prawie wszystkie zmiany wejdą w życie 30 dni od ich publikacji w Dzienniku Ustaw.

Cel ustawy i kary

Asumptem do prac nad zapewnieniem prawidłowego funkcjonowania rynków kapitałowych był kryzys finansowy z 2008 roku. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, zmierza ona do zwiększenia ochrony inwestorów przy zapewnieniu integralności rynku. Ma temu służyć m.in. wzmocnienie uprawnień organów nadzoru niezbędnych do przeprowadzania postępowań dotyczących nadużyć na rynku oraz zaostrzenie kar za takie nadużycia.

Jedną z ważniejszych wprowadzanych zmian jest nowelizacja artykułu 173 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, który ustanawia sankcje karne za nadużycia informacji poufnych (ang. insider trading). Do tej pory penalizował on czyny, które doprowadziły do nadużycia. Po zmianach penalizuje również brak ustanowienia i utrzymywania skutecznych procedur, rozwiązań i systemów przeciwdziałających tym nadużyciom – nawet gdy do nich nie doszło.

Za naruszenia Komisja Nadzoru Finansowego może nałożyć w drodze decyzji karę pieniężną:

  • w przypadku osób fizycznych – do 4 145 600 zł,
  • w przypadku innych podmiotów – do 10 364 000 zł lub do kwoty stanowiącej równowartość 2 proc. całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, jeżeli przekracza ona 10 364 000 zł.

Dotychczas maksymalna kara finansowa przewidziana w tym przepisie wynosiła 1  mln zł, niezależnie od podmiotu, który dokonał naruszenia.

Definicja informacji poufnej

Kluczowe znaczenie dla skuteczności tych regulacji ma definicja informacji poufnej. Z jednej strony powinna być ona stosunkowo szeroka, by sankcja karna obejmowała wszystkie przypadki nadużyć. Z drugiej strony przepisy karne muszą być precyzyjne, tak aby każdy podmiot, którego dotyczą, mógł ustalić, jakie zachowania są dozwolone, a jakie podlegają penalizacji. Penalizacji, dodajmy, wielokrotnie wyższej niż do tej pory.

Definicja ta znajduje się w artykule 7 rozporządzenia MAR. Skatalogowano ją wedle rynków, których dotyczą informacje. Wyróżniono informacje poufne dotyczące instrumentów finansowych, towarowych instrumentów pochodnych oraz uprawnień do emisji lub opartych na nich produktów sprzedawanych na aukcjach. Dodatkową kategorią są informacje przekazywane przez klientów osobom odpowiedzialnym za realizację zleceń dotyczących instrumentów finansowych będących w trakcie realizacji, niezależnie od tego czego dotyczą te zlecenia.

Niezależnie od kategorii można wskazać cztery kryteria definiujące informację poufną.

Po pierwsze – jest to informacja, która nie została podana do publicznej wiadomości. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez KNF dotyczącym obowiązków informacyjnych w przypadku emitentów oraz instrumentów finansowych z nimi powiązanych (na przykład akcji spółek publicznych) istnieje podział na obowiązki związane z powstaniem informacji poufnej oraz obowiązki stanowiące informacje bieżące niebędące informacją poufną. Wynika z tego, że informacja każdorazowo przestaje mieć charakter poufny w chwili podania jej do publicznej wiadomości w formie raportów bieżących, co powinno następować bez zbędnej zwłoki. Newralgiczny okres istnienia informacji poufnej jest tym krótszy, im szybciej spółki raportują swoją działalność.

Po drugie – musi istnieć prawdopodobieństwo wywołania przez informację poufną znaczącego wpływu na ceny instrumentów finansowych lub powiązanych z nimi derywatów. Informacja może być uznana za cenotwórczą, gdy prawdziwa jest hipoteza, że racjonalny inwestor (czyli taki, który ma przeciętną wiedzę na temat funkcjonowania rynku, działa w sposób rozsądny i przewidywalny), opierając się na niej w całości lub części, podjąłby decyzję inwestycyjną.

Po trzecie – dla oceny, czy racjonalny inwestor wziąłby daną informację pod uwagę, znaczenie ma jej ważkość w świetle całokształtu działalności inwestora, niezawodność źródła informacji oraz zmienne rynkowe, które w danych okolicznościach mogą wpływać na cenę instrumentów.

Po czwarte – informacja musi być precyzyjna, czyli taka, z której można odczytać prawdopodobieństwo zaistnienia zdarzenia, które będzie miało charakter cenotwórczy.

Konkludując powyższe, dla zakwalifikowania danej informacji jako informacji poufnej konieczne jest przeprowadzenie wielu zabiegów interpretacyjnych, które mogą przysparzać trudności, gdyż wymagają wiedzy interdyscyplinarnej z zakresu prawa i finansów.

W środowisku prawniczym postuluje się stworzenie abstrakcyjnego modelu informacji poufnej, którym mogliby posługiwać się uczestnicy rynku finansowego. Nie ulega wątpliwości, że wiodące znaczenie będzie miała tu działalność Komisji Nadzoru Finansowego, której uprawnienia wzrosną wraz z wejściem w życie noweli ustawy o instrumentach finansowych.

Podstawowym problemem w stworzeniu takiego modelu jest praktycznie nieograniczone zróżnicowanie stanów faktycznych, w których informacja może być uznana za poufną. Dlatego też optymalnym rozwiązaniem byłoby uznanie za bazę istniejącej definicji zawartej w art. 7 rozporządzenia MAR i nadbudowywanie na niej katalogu informacji, które na pewno są informacjami poufnymi. Dla emitentów giełdowych pomocne w tym zakresie są Ogólne Standardy Raportowania wydane przez Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych. Zgodnie ze stanowiskiem KNF stosowanie tych standardów co prawda nie zwalnia z odpowiedzialności, ale może mieć wpływ na wymiar kary.

Kary za zaniechanie

Kolejną kluczową zmianą wprowadzaną w artykule 173 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi jest dopuszczenie karania za naruszenie obowiązku posiadania rozwiązań, systemów i skutecznych procedur przeciwdziałających tym nadużyciom. Rozwiązanie to jest ostrzejsze od obowiązującego obecnie, bo otwiera możliwość karania nawet w przypadku, gdy nie doszło do nadużyć z zakresu insider trading. Regulacja ta ma więc charakter prewencyjny.

Powstaje pytanie, jak powinny wyglądać te procedury, rozwiązania i systemy, do których odwołuje się rozporządzenie MAR. Podmioty operujące informacjami poufnymi mają tutaj szeroką swobodę i są związane jedynie (lub aż) celem, który należy osiągnąć. W związku z tym, że rozporządzenie MAR zaczęło obowiązywać w lipcu 2016 roku, praktyka w tym zakresie została już wypracowana.

W podmiotach takich jak domy maklerskie lub spółki publiczne zostały wprowadzone lub zaktualizowane akty wewnątrzkorporacyjne służące zapobieganiu manipulacjom informacjami poufnymi. Osoby, które w działalności tych podmiotów mogą wejść w ich posiadanie, są zobowiązane do przestrzegania postanowień zapewniających zgodność z rozporządzeniem MAR. Oprócz zapobiegania manipulacjom znaczenie ma tu również obowiązek niezwłocznego notyfikowania o jakichkolwiek naruszeniach, a nawet podejrzeniu ich wystąpienia. Ciężar zidentyfikowania informacji jako informacji poufnej jest częstokroć przerzucany na osoby fizyczne – przez objęcie zobowiązaniami informacji, co do których osoba ta powinna wiedzieć, że mają charakter poufny. Stosowane są również ograniczenia udostępniania informacji poufnych wewnątrz organizacji i kontrola ich przepływu.

W środowisku giełdowym pojawiły się głosy, że otwartość pojęcia „informacja poufna”, karanie za brak procedur oraz ponad dziesięciokrotne zwiększenie progów kar mogą skutkować wśród przedsiębiorców zmniejszeniem zainteresowania wejściem na giełdę. Nie ulega wątpliwości, że powinni oni brać poprawkę na kary za brak zgodności z rozporządzeniem MAR i znowelizowanymi przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ale czas pokaże, czy będzie to skutkowało zmniejszonym popytem na pozyskiwanie kapitału na giełdzie. W mojej ocenie z perspektywy rynku będzie to zmiana niezauważalna, o ile w ogóle nastąpi.

(CC0 pixabay)

Otwarta licencja


Tagi