Wyjaśnijmy od razu subtelności językowe. „Disruption” to nie „destruction”, choć często do niej prowadzi. Jak ją określił profesor Clayton Christensen z Harvardu, „disruptive innovation” jest równocześnie destruktywna i kreatywna. Niszczy stary model, na przykład model prowadzenia biznesu, ale oferuje na jego miejsce przynajmniej zręby nowego.
Przetłumaczmy więc słowo „disruption” na użytek tego omówienia raportu EY jako „wichrzenie”, a tych, którzy wprowadzają takie innowacje, nazwijmy „wichrzycielami”, mając na uwadze także konteksty, w jakich w naszej tradycji piśmienniczej słowo to było używane w przeszłości.
EY na użytek raportu przepytał 2673 przedsiębiorców z dwunastu wiodących gospodarek, najwięcej z USA, Wielkiej Brytanii, Chin i Indii. W ankiecie wzięło udział najwięcej przedstawicieli sektora przemysłowego i technologicznego. 30 proc. stanowili przedsiębiorcy młodzi, poniżej 35 roku życia, a 6 proc. – korporacje o sprzedaży przekraczającej miliard dolarów.
Pierwszy wniosek jest taki, że aż 59 proc. respondentów zadeklarowało zwiększenie zatrudnienia w ciągu kolejnego roku. To znacząco więcej niż w poprzednim badaniu, gdy odsetek ten wyniósł 47 proc. Równocześnie wzrost zatrudnienia w tym roku deklaruje dwa razy więcej dużych przedsiębiorstw niż rok wcześniej.
Do tego dochodzi jeszcze drugi, bardzo ważny wniosek. W badaniu zadano wiele pytań, żeby odróżnić – zgodnie z teorią Josepha Aloisa Schumpetera – przedsiębiorców „naśladowczych” od „innowacyjnych”. Okazuje się, ze właśnie ci ostatni, czyli wichrzyciele, zamierzają zarówno najsilniej rozwijać swój biznes i rosnąć, jak też zatrudniać pracowników w znacznie szybszym tempie niż pozostali.
Wśród badanych przedsiębiorców 52 proc. zostało zidentyfikowanych jako wichrzyciele, którzy zmienili przynajmniej jedną z reguł gry w ich sektorze, a kolejnych 13 proc. – jako innowatorzy, którzy w ciągu ostatnich lat wprowadzili nowe produkty, usługi bądź modele biznesowe. 17 proc. badanych stanowili superwichrzyciele, łamiący liczne reguły gry w swoich sektorach.
Spośród wichrzycieli 78 proc. zamierza zatrudniać nowych pracowników, a prognozowany przez nich wzrost miejsc pracy na kolejny rok to 18 proc. To dwa razy tyle, ile zamierzają zatrudniać wszystkie przedsiębiorstwa z badanej próby.
Wichrzyciele deklarują ponadto, że 12 proc. z tworzonych przez nich miejsc pracy będzie przeznaczone dla młodych ludzi, szukających pierwszej pracy. Równocześnie myślą oni bardziej globalnie – niemal jedna trzecia planów zatrudnienia obejmuje miejsca pracy tworzone za granicą. Spośród przedsiębiorców „naśladowczych” tylko 40 proc. planuje zwiększać zatrudnienie i to w znacznie wolniejszym tempie.
EY nie poprzestał na wysłuchaniu deklaracji, ale zweryfikował też realizację ubiegłorocznych planów. Okazuje się, że 85 proc. respondentów wywiązało się z planów, 45 proc. w 100 proc., a 40 proc. je nawet przekroczyło. Spośród wichrzycieli natomiast 42 proc. zwiększyło zatrudnienie o ponad 20 proc., podczas gdy „zwykli” przedsiębiorcy zwiększyli je o 1,2 proc. To kolejne potwierdzenie trendu.
Wichrzyciele zatrudniają dlatego, że rosną i planują jeszcze szybszy wzrost. Co jest jego motorem? Nowe modele biznesowe, lepsze niż te, którymi posługuje się konkurencja, nowe produkty i usługi. Wszystko to dzieje się przy zapewnieniu odpowiedniego finansowania. 46 proc. badanych twierdzi, że warunki rynkowe im sprzyjają, 38 proc. swój wzrost zawdzięcza zwiększeniu udziału w rynku, a 37 proc. – wejściu na nowe rynki.
Bardzo charakterystyczne jest również to, że fuzje i przejęcia mają znaczenie dla rozwoju w zasadzie jedynie dużych firm. Z tej grupy planuje je 40 proc. Mniejsze firmy natomiast skupiają się na rozwoju organicznym. Nie bez znaczenia jest również fakt, że zachęty rządowe jako motor wzrostu wymieniło zaledwie 9 proc. badanych.
Wichrzyciele wydają się być ponadto odporni na niekorzystne warunki gospodarcze w pokryzysowym świecie. Jako zagrożenie dla wzrostu swojej firmy 17 proc. przedsiębiorców wymienia niestabilność gospodarki wewnętrznej, a 15 proc. – globalnej. Polityczną niestabilność we własnym kraju jako zagrożenie postrzega 11 proc., a w skali globalnej – 10 proc. badanych. Dla 7 proc. największym zagrożeniem jest niestabilność kursów walut. Firmy liczą na wzrost we wszystkich regionach, nawet w tych, gdzie gospodarka nie wyszła jeszcze z pokryzysowej zapaści.
Autorzy raportu porównują obecną epokę twórczej destrukcji do pierwszej rewolucji przemysłowej XVIII-wiecznej Anglii, o czym piszą zresztą z entuzjazmem godnym pensjonarki, która szerokim łukiem ominęła szatańskie wersety Karola Marksa, a dobre wychowanie nie pozwoliło jej nawet uchylić okładki żadnego z tomów Karola Dickensa.
Pisząc o nowotworzonych przez wichrzycieli miejscach pracy, nie zastanawiają się nad ich jakością, choć dostrzegają, że w innowacyjnej gospodarce miejsca pracy powstają przeważnie na zasadach zleceń i tym podobnych, a nie kontraktów równoważących prawa obu stron. Niepogłębienie badań w tym obszarze to niewątpliwa słabość raportu.
Autorzy zauważają natomiast, że będące efektem twórczej destrukcji automatyzacja, robotyzacja, wykorzystanie algorytmów oraz sztucznej inteligencji będzie powodować cięcie „tradycyjnych” miejsc pracy. Nie mają też złudzeń, że pomimo prezentowanej dynamiki w kreacji nowych miejsc, wichrzyciele nie będą w stanie wypełnić tej luki.
>>Raport dostępny jest tutaj
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
