Olbrzymie zadłużenie znów zaczyna ciążyć europejskim telekomom. Niektóre z nich starają się sprzedać część aktywów by znaleźć pieniądze na zmniejszenie długu. Zdaniem agencji Fitch, niektórzy operatorzy powinni pójść śladem holenderskiego KPN i hiszpańskiej Telefonica i na jakiś czas zmniejszyć lub wręcz zawiesić wypłaty dywidendy.
(Opr. DG)
Na koniec 2011 roku Deutsche Telekom miał 38,1 mld euro skonsolidowanego długoterminowego długu, France Telecom – 33,9 mld euro, Telefonica – 55,6 mld euro, a Telecom Italia – 35,9 mld euro. Zadłużenie krótkoterminowe, czyli takie, które musi zostać spłacone lub zrefinansowane w ciągu najbliższych 12 miesięcy wynosiło odpowiednio 10,2 mld euro, 7,4 mld euro, 10,7 mld euro i 6,1 mld euro.
Skąd te długi
Olbrzymie zadłużenie europejskich telekomów powstało głównie za sprawą finansowania przejęć dokonywanych w ostatnich kilkunastu latach. Przyczyniły się do niego także bardzo wysokie kwoty zapłacone na początku XXI wieku w kilku krajach – m.in. Niemcy i Wielka Brytania – za częstotliwości wykorzystywane do świadczenia usług telefonii komórkowej w technologii 3G.
Pierwsza fala długu związanego z przejęciami pochodzi z przełomu wieków i związana była z wchodzeniem operatorów na nowe rynki w Europie oraz na rynek amerykański. France Telecom w początku XXI wieku kupował operatorów telekomunikacyjnych m.in. w Polsce i Wielkiej Brytanii. Deutsche Telekom przejmował m.in. w Wielkiej Brytanii i USA. Druga fala zadłużenia powstała w wyniku przejęć w ostatnich kilku latach. Włoski i hiszpański telekom silnie inwestowały w Ameryce Południowej. France Telecom głównie w Afryce.
Pierwsza fala przejęć odbywała się w czasach, gdy europejski rynek telekomunikacyjny – głównie za sprawą telefonii komórkowej – był wzrostowy. Liczba klientów sieci komórkowych szybko rosła, zwiększały się też przychody, a ceny usług i marże były wysokie. To sprawiało, ze płacone w transakcjach przejęć ceny były wyśrubowane. Przejmujący liczyli, że przyszłe zyski pozwolą szybko spłacić długi.
Te nadzieje nie sprawdziły się. Rynek mobilny w Europie Zachodniej szybko zaczął się nasycać, a na dodatek Komisja Europejska zaczęła wywierać presję na ceny usług. W kilku krajach – m.in. w Wielkiej Brytanii – nie doceniono roli konkurencji. Od kilku lat przychody europejskich operatorów z roku na rok są co raz niższe. W efekcie kurczą się też zyski.
W połowie ubiegłej dekady operatorzy ruszyli – w poszukiwaniu wzrostu przychodów i zysków – na rynki, na których penetracja była jeszcze stosunkowo niska, czyli do Afryki, Azji i Ameryki Południowej. I tu do przejęć wykorzystywano dług, którego pozyskanie nim doszło do kryzysu finansowego z 2008 roku było stosunkowo łatwe.
Na pokrycie
Wzrostu kosztów obsługi długu doświadczył w 2011 roku Telecom Italia, który refinansując zapadający dług zmuszony był wyemitować pięcioletnie obligacje warte 1 mld w bardzo niekorzystnym momencie i w efekcie ich oprocentowanie wyniosło 7 proc. Kilka miesięczny wcześniej, gdy sentyment rynku do Włoch był lepszy, TI sprzedał warte 750 mln euro sześcioletnie obligacje z kuponem 4,75 proc.
W 2011 roku koszty finansowe związane z obsługą zadłużenia TI były wyraźnie wyższe niż np. we France Telecom, czy Deutsche Telekom, w których wyniosły one 2,1 mld euro i 2,6 mld euro.
Czując ciężar długu telekomy starają się go ograniczyć. FT w latach 2007 – 2011 ograniczyło to zadłużenie netto (suma zobowiązań pomniejszona o środki pieniężne i ich ekwiwalent) o 7 mld euro. Z kolei Telecom Italia w latach 2009-2011 roku ściął zadłużenie o blisko 2,5 mld euro. Agencja ratingowa Moodys jest zdania, że do końca 2013 roku zadłużenie włoskiego telekomu spadnie nawet o 5 mld euro. Do zmniejszania długu przystąpił też Deutsche Telekom. W ubiegłym roku jego zadłużenie netto zmniejszyło się o 2,2 mld euro z rekordowego poziomu 42,3 mld euro na koniec 2010 roku. W latach 2007-2010 zadłużenie netto DT wzrosło o 5,1 mld euro.
Ograniczanie długu odbywa się głównie przez redukowanie inwestycji (jest to o tyle łatwe, że co roku koszty sprzętu instalowanego w sieciach spadają o ok. 10 proc., poza tym operatorzy zaczęli współpracować ze sobą przy budowie sieci, czego przykładem jest np. polska spółka NetWorks! powołane przez polskie spółki z grup France Telecom i Deutsche Telekom), a także przez sprzedaż aktywów. France Telecom w ostatnich miesiącach sprzedał za 2,1 mld euro sieć komórkową w Szwajcarii, a za 455 mln euro pakiet akcji austriackiego operatora komórkowego Orange Austria. Telecom Italia w ubiegłym roku za 411 mln euro sprzedał pakiet akcji kubańskiego operatora Etec i szuka nabywców na swoje aktywa medialne. Deutsche Telekom usiłował sprzedać AT&T – za 39 mld dolarów, w tym 25 mld dolarów w gotówce – swą amerykańską sieć komórkową. Transakcje zablokowały agencje rządowe USA, a DT dostał od AT&T 3 mld dolarów odszkodowania.
Wielką wyprzedaż prowadzi Telefonica. W tym roku za 1,4 mld euro sprzedała pakiet akcji chińskiej sieci komórkowej China Unicom. Hiszpanie na sprzedaż wystawili też firmę Atento (operator telefonicznych centrów obsługi klientów) i liczą, że uzyskają za nią 1 mld euro. Telefonica chce też sprzedać w publicznej ofercie 20 proc. akcji swej niemieckiej sieci komórkowej. Liczy, że da to jej 1,5 mld euro.
Inwestorzy chcą dywidendy
Mimo olbrzymiego długu operatorzy przez cały czas płacą sowite dywidendy, a niektórzy także skupują swoje akcje. Hojne dzielenie się zyskiem jest bowiem tym, czego oczekują inwestorzy, którzy już dawno skreślili europejskich operatorów z list spółek wzrostowych, czyli takich na których można zarabiać dzięki wzrostom kursów akcji wynikającym z poprawy wyników finansowych i wpisali je na listę dojnych krów (cash cow), czyli firm wartych zainteresowania, bo dzięki stabilnym przychodom i zyskom płaca dywidendy. Z tego też powodu telekomy uznawane są za spółki defensywne, a więc takie, których akcje warto mieć podczas bessy.
W 2011 roku z kasy Deutsche Telekom na dywidendę wypłynęło 3,5 mld euro (18 proc. ubiegłorocznego zysku operacyjnego powiększonego o amortyzację, czyli EBITDA). France Telecom w ubiegłym roku wydał na ten cel 4,4 mld euro (29 proc. EBITDA), Telefonica aż 7,6 mld euro (38 proc. EBITDA), a Telecom Italia nieco ponad 900 mln euro (18 proc. EBITDA). Z tej czwórki jedynie DT i TI w 2011 roku zmniejszyło wydatki na dywidendę w porównaniu z 2010 rokiem.
Jak zauważa Boston Consulting Group, w ostatnim czasie zarządy kilku wielkich europejskich telekomów, w tym France Telecom i Telecom Italia zasygnalizowały akcjonariuszom, ze polityka dywidendowa się zmieni, co w praktyce oznacza zmniejszenie dywidendy.
Jako powody podawano narastająca konkurencję wymuszającą ograniczanie marż, utratę przychodów z takich usług jak połączenia głosowe i SMS związaną z co raz częstszym korzystaniem przez klientów z usług świadczonych z wykorzystaniem transmisji danych przez firmy trzecie za pomocą komunikatorów takich jak Skype, czy Viber, a także w związku z koniecznością inwestycji w sieci nowej generacji. Niektóre telekomy – jak na przykład Telekom Italia – sygnalizują też, że europejski kryzys zadłużenia odczuwają nie tylko w postaci słabszych przychodów, ale także w postaci wyższych kosztów obsługi długu.
Dwa telekomy – holenderski KPN i hiszpańska Telefonica – w końcu lipca poinformowały, że zmieniają politykę dywidendową. KPN ściął dywidendę o ponad 60 proc., a Telefonica zawiesiła jej wypłatę w II połowie 2012 roku i I połowie 2013 roku, co pozwoli jej zaoszczędzić 6,8 mld euro.
Analitycy agencji ratingowej Fitch sugerują wręcz, że także niektórzy inni operatorzy powinni rozważyć zawieszenie na jakiś czas wypłaty dywidendy. W tym gronie widzą m.in. Telecom Italia i Portugal Telecom, a więc operatorów z krajów najsilniej dotkniętych obecną falą kryzysu. Zdaniem Fitch pozwoli to operatorom – wraz z pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedażą aktywów – utrzymać krótkoterminową płynność finansową, która może być zagrożona w związku z możliwym ewentualnym spadkiem zysków, jak i wzrostem kosztów obsługi długu.
Gromadzone od 1893 r. przez włoski bank centralny (Banca d’Italia) rezerwy złota stanowią trzeci pod względem wielkości zasób tego kruszcu spośród wszystkich posiadanych przez banki centralne na świecie. Na przestrzeni ostatnich 10 lat wartość złota Banca d’Italia wzrosła ponad dwukrotnie (o około 80 mld euro), zaś od początku XXI w. ponad sześciokrotnie (o ponad 120 mld euro). W latach 2009 i 2019 podjęto próby przejęcia (w różnej formie i skali) kontroli nad zasobem złota zarządzanym przez Banca d’Italia w celu ratowania stanu włoskich finansów publicznych. Inicjatywy te nie doszły ostatecznie do skutku. Ich analiza pozwala jednak spojrzeć, w praktycznym kontekście, na niezmiennie aktualne zagadnienie niezależności banku centralnego oraz przybliżyć jego prawne uwarunkowania oraz ekonomiczne uzasadnienie.
Wartość relacji długu publicznego do PKB we Włoszech nie zawsze była tak wysoka jak obecnie. Dług zjednoczonego państwa włoskiego w 1861 r. stanowił mniej niż 40 proc. jego PKB, zaś jeszcze w latach 60. XX w. zaledwie 25 proc. PKB. W historii tego kraju zdarzały się także okresy, w których relacja długu publicznego do PKB była jeszcze wyższa niż obecnie i sięgała 160 proc. PKB, by następnie spaść. Skąd zatem wziął się dług publiczny Włoch, notujący dziś jedne z wyższych poziomów w ponad stusześćdziesięcioletniej historii tego państwa?
Jesteśmy świadkami dużych zmian w inwestycjach chińskich przedsiębiorstw na rynku europejskim, nie tylko w ich skali, ale przede wszystkim w strukturze. Prowadzenie działalności gospodarczej na rynku europejskim stało się dla chińskich inwestorów trudniejsze, ale rynek ten jest dla nich wciąż atrakcyjny i perspektywiczny.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
