Polityka emerytalna w Chinach a nastroje społeczne

(@Getty Images)

Kwestia dobrobytu jest dla chińskich obywateli bardzo ważna, natomiast dla rządzących rozbudzone aspiracje stanowią zagrożenie. Użytkownicy mediów społecznościowych, mimo cenzury, wyrażają swoje obawy dotyczące polityki emerytalnej, podkreślając brak transparentności wprowadzanych reform, które są nieuchronne.

Populacja Chin

Żyjący coraz dłużej Chińczycy muszą pracować dłużej. Dlatego Pekin zapowiedział rewolucję w systemie emerytalnym, który obowiązuje od lat 70. XX w. W starzejącej się populacji Chin odsetek osób powyżej 60. roku życia ma osiągnąć 28 proc. do 2040 r. (WHO 2019), co wywiera silną presję na system emerytalny i wymaga pilnych reform zapewniających jego długoterminową stabilność. Obecne badania dotyczące chińskiej polityki emerytalnej koncentrują się na trendach demograficznych oraz ramach regulacyjnych i pomijają analizę bieżących nastrojów społecznych. Jest to jednak możliwe dzięki technikom przetwarzania języka naturalnego (NLP). Podczas, gdy techniki te znalazły już zastosowanie w wielu obszarach, takich jak zdrowie publiczne czy polityka środowiskowa (Abiola i in. 2023; Yang i in. 2023), w niewielu badaniach wykorzystano NLP do eksploracji opinii publicznej na temat polityki gospodarczej, w szczególności w Chinach.

Analiza nastrojów społecznych

Analiza ponad 260 tys. postów z platformy Sina Weibo (styczeń 2018 r. – sierpień 2023 r.) pozwoliła na prześledzenie nastrojów społecznych w reakcji na chińską politykę emerytalną. Zastosowanie zaawansowanych technik NLP (m.in. analizy sentymentu oraz algorytmu ukrytego przydziału tematów Latent Dirichlet Allocation, LDA), pozwoliło zidentyfikować kluczowe wątki, monitorować zmiany nastrojów w czasie oraz zbadać zróżnicowanie demograficzne i regionalne opinii publicznej.

Od 2018 r. miał miejsce systematyczny wzrost negatywnych nastrojów, przy czym kwestie insty­tucjonalne, takie jak ogłoszenia w sprawie polityki rządowej i reform, często powodowały nasilenie tendencji negatywnych. Istotne wydarzenia, na przykład stopniowe podnoszenie ustawowego wieku emerytalnego oraz wprowadzenie systemu Indywidualnych Kont Emerytalnych, spowodowały wyraź­ny wzrost negatywnego sentymentu. Trendy demograficzne wskazują, że wśród użytkowników zbliża­jących się do wieku emerytalnego nastroje negatywne występują częściej niż w grupach osób młodszych. Niektóre prowincje, np. Heilongjiang, charakteryzują się wyższym poziomem niezadowolenia, podczas gdy np. w Tybecie nastawienie jest mniej negatywne, co potwierdza, że warunki ekonomiczne oraz trwałość funduszy emerytalnych istotnie wpływają na nastroje społeczne. Wyniki te podkreślają złożoność czynników kształtujących opinie na temat polityki emerytalnej i  powiązane są ze zróżnicowaną strukturą demograficzną i regionalną Chin.

Co trapi Chińczyków?

Analiza tematyczna ujawniła sześć głównych tematów, podejmowanych w postach:

• presja finansowa, tj. obciążenie osób w wieku produkcyjnym, zmuszonych do wspierania zarówno dzieci, jak i starszych członków rodziny. Powszechnie występujące w postach wyrazy, takie jak „wynagrodzenie”, „pieniądze” czy „dziecko” pokazują finansowe niepokoje młodych ludzi;
• decyzje życiowe związane z rolami rodzinnymi oraz stabilnością finansową (używane były m.in. takie wyrazy, jak „małżeństwo”, „emerytura” i „rodzice”);
• instytucjonalne aspekty polityki emerytalnej, m.in. systemu opieki społecznej, regulacji oraz reform napędzanych mechanizmami rynkowymi;
• system zabezpieczenia społecznego oparty na zatrudnieniu (pojawiają się tu takie sformułowania jak „wiek emerytalny”, „ubezpieczenie zdrowotne” oraz „bezrobocie”);
• szersze strategie finansowe, które obejmują takie pojęcia jak „fundusz”, „rynek” oraz „odwrócona hipoteka dla seniorów”;
• systemowa podatność, szczególnie w kontekście bezpieczeństwa oraz zgodności z prawem. Wyrazy takie jak „oszustwo”, „przestępcy”, „nielegalność” oraz „fraud” odzwierciedlają obawy społeczne przed oszustwami związanymi z emeryturami i podkreślają istotne zastrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa inwestycji osobistych oraz wiarygodności ram instytucjonalnych. Wysoki negatywny sentyment związany z tym tematem (ponad 54 proc.) wskazuje na powszechne obawy dotyczące oszustw oraz integralności systemu emerytalnego.

Wyniki badania podkreślają konieczność włączenia do reform emerytalnych skutecznej komunikacji publicznej oraz inicjatyw edukacyjnych, szczególnie dotyczących zapewnienia przejrzystości i bezpieczeństwa. Tematy związane z obowiązkami społecznymi i rodzinnymi cechują się niższym odsetkiem negatywnych wypowiedzi, co sugeruje, że kwestie związane z odpowiedzialnością osobistą spotykają się z większym zrozumieniem. Ma to zresztą podstawy w silnych więzach rodzinnych i uwarunkowaniach kulturowych. Bardziej negatywne nastawienie w dyskusjach dotyczących rozwiązań instytucjonalnych świadczy o rozbieżności między oczekiwaniami społecznymi a komunikacją rządu. Chociaż reformy są niepopularne, Pekin zdecydował się na ich stopniowe wprowadzanie, planując zakończenie procesu do 2040 r.

Wyniki badania wnoszą istotny wkład w obszar finansów behawioralnych oraz oferują nowatorskie podejście do oceny dyskursu publicznego na temat polityki społeczno-ekonomicznej. Dostarczają również praktycznych wskazówek dla decydentów wprowadzających reformę systemu emerytalnego w starzejącym się społeczeństwie.

Tekst powstał na podstawie artykułu Xiaohong Xie i Magdaleny Osińskiej „Decoding public sentiment on pension policies in China through natural language processing”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.56, No. 5, (2025). Całość w BIK_05_2025_05.pdf.

Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)

(@Getty Images)

Zamknij pokaz zdjęć