Zmiana sposobu liczenia długu i deficytu wymagałaby co najmniej decyzji Rady Europy, a być może nowego traktatu. Unia Europejska to jednak wspólnota polityczna, gdzie zawierane są kompromisy, pozwalające łagodniej traktować ogólne zasady. Wygląda na to, że tego rodzaju kompromis zawarł polski rząd z Komisją Europejską.
Manuel Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej (CC By-SA WEF)
W ubiegły piątek, 10 grudnia, w mediach pojawiła się sensacyjna wiadomość: „Premier Donald Tusk uzgodnił w piątek z szefem Komisji Europejskiej Manuelem Barroso, że koszty reformy emerytalnej nie będą wliczane do długu i deficytu publicznego” – podała PAP. „Mamy twarde przyrzeczenie ze strony Komisji Europejskiej, że w przypadku zarówno deficytu, jak i długu publicznego koszty reformy emerytalnej będą brane pod uwagę” – mówił tajemniczy informator, na którego powoływała się PAP. Zgoda została osiągnięta po ofensywie dyplomatycznej, przeprowadzonej przez stronę polską w Brukseli. Zadecydowała rozmowa telefoniczna Donalda Tuska z przewodniczącym Komisji Europejskiej.
Z informacji wynikało, że Unia Europejska zaakceptowała polskie postulaty wyłączenia z sumy długu publicznego (General Government Debt) części długu, wynikającej z przekazywania pieniędzy z budżetu do OFE i konsekwentnie, zmniejszenie deficytu o sumy, przekazywane OFE. Informacja z jednej strony wydawała się nieprawdopodobna, z drugiej jednak była nieoficjalnie potwierdzana przez kolejnych polityków obozu rządowego.
Sposób liczenia długu i deficytu państw członkowskich został określony w metodologii, zwanej ESA 95 (European System of National and Regional Accounts). Aby sposób liczenia długu, deficytu i innych agregatów makroekonomicznych był jednolity i nie podlegał rozmaitym interpretacjom system ESA 95 został przyjęty w postaci regulacji Rady Europejskiej 25 czerwca 1996 roku. Zgodnie z definicją „Deficyt sektora publicznego” jest pozycją bilansującą „kredyty netto zaciągnięte/udzielone” sektora publicznego, włączając strumienie płatności z tytułu odsetek wynikające z umów swapowych i kontraktów terminowych na stopę procentową”. ESA 95 określa podział sektora General Government na trzy podsektory oraz kryteria zaliczania do poszczególnych podsektorów, a także szczegółowe zasady klasyfikacji tytułów dłużnych. Dodatkowo podstawy prawne długu publicznego zostały w Unii Europejskiej uregulowane w następujących aktach prawnych:
1) Traktat z Maastricht
2) Protokół w sprawie procedury stosowanej w wypadku nadmiernego deficytu, stanowiący załącznik do traktatu z Maastricht
3) Rozporządzenie dotyczące stosowania Protokołu w sprawie procedury stosowanej w przypadku nadmiernego deficytu, stanowiącego załącznik do Traktatu z Maastricht.
A zatem, zmiana sposobu liczenia długu i deficytu wymagałaby co najmniej decyzji Rady Europejskiej, a być może nowego traktatu. Ale Unia Europejska to wspólnota polityczna, gdzie zawierane są kompromisy, pozwalające łagodniej traktować ogólne zasady. Wygląda na to, że tego rodzaju kompromis zawarł polski rząd z Komisją Europejską.
Ministerstwo Finansów wydało oficjalny komunikat, z którego dowiedzieliśmy się, że piątkowe porozumienie oznacza, że Komisja Europejska i Rada ECOFIN będą w ocenie naszego długu i deficytu brały pod uwagę odmienny charakter wydatków związanych z reformą emerytalną. Porozumienie nie dotyczy jednak zmian statystycznych, a więc nie oznacza zmniejszenia wysokości długu publicznego, potrzeb pożyczkowych państwa i wielkości deficytu. Nie zmieni się też nic w polskiej definicji długu. Ministerstwo szacuje jednak, że w tym roku dług nie przekroczy granicy 55 proc. Minister finansów w kilku wywiadach wyjaśniał, że tak naprawdę, chodzi o to, że Polska nie będzie karana za zbyt wysoki deficyt, o ile zejdzie z nim poniżej granicy 4 – 4,5 proc. Taką arbitralną decyzję może podjąć Komisja Europejska.
Jest mało prawdopodobne, by było to możliwe bez zgody co najmniej Niemiec, a być może także innych krajów unijnych. Nasz rząd nie chwali się tym co obiecał zachodnim partnerom w zamian za łagodniejsze traktowanie naszego deficytu, ale można się domyślić.
Tego samego dnia, kiedy pojawiła się informacja o zgodzie Komisji Europejskiej na polskie postulaty odnośnie długu OFE, kanclerz Niemiec Angela Merkel i prezydent Francji Nicolas Sarkozy uzgadniali we Fryburgu wspólne stanowisko przed szczytem europejskim, który odbędzie się w tym tygodniu. Oboje politycy odrzucili propozycję premiera Luksemburga Jean-Claude’a Junckera, dotyczącą emitowania wspólnych euroobligacji państw strefy euro, o jednolitym oprocentowaniu oraz pomysł powiększenia Europejskiego Funduszu Stabilizacyjnego. Za to opowiedzieli się za większą koordynacją polityk gospodarczych w Unii Europejskiej, w tym za „harmonizacją polityki podatkowej”. Niskie podatki dochodowe w nowych krajach unijnych, ale także w Irlandii od dawna są solą w oku przywódców Niemiec i Francji. Padały oskarżenia o „dumping podatkowy”, a nawet „dumping socjalny.” Ale teraz Niemcy i Francja mają w ręku silniejszy argument – dlaczego mamy płacić na Irlandię, która obciąża swoje firmy zaledwie 12,5-procentowym podatkiem dochodowym? Dotychczas Polska ostro sprzeciwiała się pomysłom harmonizacji polityki podatkowej. Ciekawe, czy zmienimy zdanie?
Manuel Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej (CC By-SA WEF)
Wartość relacji długu publicznego do PKB we Włoszech nie zawsze była tak wysoka jak obecnie. Dług zjednoczonego państwa włoskiego w 1861 r. stanowił mniej niż 40 proc. jego PKB, zaś jeszcze w latach 60. XX w. zaledwie 25 proc. PKB. W historii tego kraju zdarzały się także okresy, w których relacja długu publicznego do PKB była jeszcze wyższa niż obecnie i sięgała 160 proc. PKB, by następnie spaść. Skąd zatem wziął się dług publiczny Włoch, notujący dziś jedne z wyższych poziomów w ponad stusześćdziesięcioletniej historii tego państwa?
Medialne dyskusje dotyczące projektu ustawy budżetowej na ogół koncentrują się na przyziemnych kwestiach: kto i ile otrzyma pieniędzy oraz komu i ile pieniędzy zostanie zabrane. Najważniejszym jednak problemem jest zdolność do finansowania potrzeb pożyczkowych państwa zarówno w krótkiej, jak i w dłuższej perspektywie.
Rok 2024 był drugim z kolei rokiem recesji niemieckiej gospodarki. Wyrównany sezonowo PKB Niemiec zmniejszył się w ubiegłym roku o 0,2 proc., wobec spadku o 0,3 proc. w 2023 r. Jednocześnie Niemcy są największym odbiorcą polskich produktów rolno-spożywczych. Słabe wyniki gospodarcze naszego zachodniego sąsiada rodzą pytania o możliwe negatywne konsekwencje dla polskiego eksportu żywności, który w ostatnich dwóch dekadach systematycznie rósł.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
Polski przemysł bateryjny powinien iść w kierunku recyklingu, bo to daje przewidywalny dostęp do surowców, uniezależnia nas od ich producentów, a koszty – co do zasady – są niższe niż w przypadku importu surowców – twierdzi Aleksandra Sojka, starszy analityk Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
