(@Getty Images)
Jakie działania podejmowano w ostatnich trzech latach w celu ograniczenia zużycia ciepła i redukcji jego strat? Ile wyniosły dotychczasowe oszczędności i jakie będą potencjalne korzyści? Z takimi pytaniami zwróciłem się do 25 urzędów miast o największej liczbie ludności, prosząc o wskazanie przykładów. Większość udzieliła szczegółowych odpowiedzi. Okazało się, że starania samorządów są zróżnicowane, choć nie brakuje podobnych inicjatyw.
Warszawa, Kraków
W stolicy Polski wśród działań przeprowadzonych w 2024 r. warto wymienić analizę zamówionej mocy cieplnej do 238 węzłów zlokalizowanych w 215 placówkach miejskich. Jej wyniki rekomendowały ograniczenia aż w 236 węzłach. „160 placówek złożyło w wymaganym terminie wnioski o zmianę mocy dla 181 węzłów. Łącznie zmniejszono zamówioną moc o ponad 18 MW, co powoduje redukcję opłat stałych za ciepło o ponad 2,5 mln zł rocznie (według aktualnie obowiązujących taryf)” – poinformował Wydział Prasowy Urzędu m.st. Warszawy. Obecnie przygotowywane jest zapytanie ofertowe na optymalizację zamówionej mocy dla 217 placówek oświatowych.
Urząd Miasta Krakowa dąży do racjonalnego wykorzystania ciepła i optymalizacji kosztów jego zużycia m.in. poprzez sprawdzanie szczelności okien i drzwi, regulację domykania sezonowego, kontrole skuteczności działania kurtyn powietrznych blokujących nawiewy zimnego powietrza oraz weryfikację poprawności działania instalacji, w szczególności zaworów grzejnikowych. Ograniczono też korzystanie z nagrzewnic powietrza, a w pomieszczeniach technicznych, na korytarzach i klatkach schodowych sprawdzano, czy da się obniżyć temperaturę. Do pracowników urzędu kierowano informacje o konieczności oszczędzania energii cieplnej, a personel techniczny i sprzątający, także z firm zewnętrznych, przeszedł specjalny instruktaż.
Górny Śląsk
W obiektach użyteczności publicznej, wykorzystywanych przez katowicki samorząd, już cztery lata temu rozpoczęto wdrażanie systemu monitoringu obejmującego m.in. liczniki energii cieplnej, regulatory węzłów cieplnych i central wentylacyjnych oraz dodatkowe czujniki parametrów powietrza. Jak poinformowała Sandra Hajduk, rzeczniczka prasowa Urzędu Miasta Katowice, do końca 2024 r. monitoringiem objęto 71 budynków, a dzięki nowemu systemowi zużycie ciepła zmniejszyło się o 20 tys. GJ rocznie.
Zobacz również:
Gospodarka odpadami a finanse samorządów
Rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Bytomiu Łukasz Respondek przekazał, że tamtejsze Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej podejmuje takie przedsięwzięcia, jak np. wymiana izolacji na napowietrznych sieciach ciepłowniczych, wymiana sieci kanałowych na preizolowane, tworzenie „spinek” umożliwiających pracę sieci w układach pierścieniowych (tj. przesyłanie ciepła w dwóch kierunkach) oraz likwidacja zbędnych odcinków i węzłów grupowych. Dzięki realizacji jednej z inwestycji w rejonie ul. Chorzowskiej ograniczono straty ciepła o 10 538 GJ/rok – to efekt wymiany odcinków starej sieci na rury preizolowane, zmiany trasy jej przebiegu i budowy odcinka, który pozwolił na wyłączenie z eksploatacji około 4 km sieci w okresie letnim.
Poznań, Szczecin
Stolica Wielkopolski w celu ograniczenia zużycia ciepła stawia m.in. na poprawę efektywności energetycznej budynków dzięki ocieplaniu ścian czy wymianie okien. Dużą rolę odgrywa też modernizacja systemów grzewczych. Na początku 2024 r. w budynkach należących do miasta, przede wszystkim w placówkach oświatowych, została wdrożona usługa zarządzania i optymalizacji dostaw energii cieplnej z ukierunkowaniem na węzły. Z informacji przekazanych przez Łukasza Musielińskiego, zastępcę dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miasta Poznania, wynika, że dzięki temu zużycie w 139 obiektach spadło łącznie o około 6 proc. w stosunku do 2023 r.
Biuro Prezydenta Miasta Szczecina podało, że w ostatnim czasie największe oszczędności przyniosła termomodernizacja budynków oraz wprowadzanie systemów zarządzania energią, a w niektórych obiektach dodatkowo zamontowano regulatory temperatury. Prowadzone są także działania edukacyjne m.in. pod kątem właściwego wietrzenia pomieszczeń. Część osób nie zdaje sobie sprawy, że doprowadzenie do zbytniego wychłodzenia wnętrz pociąga za sobą większy pobór ciepła, ponieważ bezpowrotnie ulatuje to, co wcześniej zostało skumulowane w ścianach, meblach czy podłodze.
Łódź, Toruń
W Łodzi termomodernizacja często była połączona z montażem instalacji fotowoltaicznych. Analiza dostaw ciepła dla 250 placówek doprowadziła do podjęcia decyzji, których skutkiem było zmniejszenie mocy w około 170 lokalizacjach, a to ograniczyło koszty stałe. Na szczególną uwagę zasługuje zamiar przeprowadzenia projektu termomodernizacji budynku lub nawet kilku w mało znanej w Polsce formule ESCO (ang. Energy Service Company), co oznacza, że wynagrodzenie firmy zewnętrznej w części ma pochodzić z oszczędności wygenerowanych przez inwestycję.
Zobacz również:
Jak samorządy ograniczają zużycie energii elektrycznej
W 2022 r. w Toruniu w obiektach należących do miasta przeprowadzono analizę funkcjonowania węzłów cieplnych, co niejednokrotnie prowadziło do zmiany parametrów pracy instalacji. Rok później dokonano oceny stanu technicznego wszystkich węzłów, a w 2024 r. – jeszcze przed rozpoczęciem sezonu grzewczego – zmodernizowano te, które znajdowały się w najgorszym stanie technicznym. Ponadto w budynku urzędu miasta przy ul. Młodzieżowej 31 i jednym z liceów wdrożono pilotażowo inteligentny system sterowania ogrzewaniem. „Szacunkowe oszczędności w zużyciu energii cieplnej po wprowadzeniu zmian nastaw regulatorów w węzłach wynoszą około 5 proc., a deklarowane oszczędności związane z wymianą węzłów to blisko 10 proc. dla każdego z obiektów i prawie 18–20 proc. w budynkach po wdrożeniu systemu sterowania ogrzewaniem” – poinformował Marcin Centkowski, rzecznik prasowy prezydenta Torunia.
Trójmiasto
W Gdańsku m.in. zoptymalizowano parametry dystrybucji ciepła, zmodernizowano węzły ciepłownicze, a także poddano termomodernizacji obiekty użyteczności publicznej i budynki mieszkalne należące do miasta. Obecnie do niektórych placówek, w formie pilotażowego projektu, wprowadzany jest system zarządzania BEMS (ang. Building Energy Management System). Planowana jest także dalsza modernizacja węzłów ciepłowniczych na bardziej efektywne.
Podobne działania podejmowane są w Gdyni. Z informacji przekazanych przez Joannę Śliwińską, naczelnika Wydziału Komunikacji Społecznej i Informacji tamtejszego urzędu miasta, wynika, że kompleksowa modernizacja energetyczna 17 budynków użyteczności publicznej pozwoliła zredukować zużycie energii pierwotnej o ponad 13 644 894 kWh/rok, a w przypadku 14 komunalnych budynków mieszkalnych – o ponad 4 421 709 kWh/rok. Zmniejszenie zamówionej mocy ciepła sieciowego w budynkach oświatowych i należących do Gdyńskiego Centrum Sportu pozwala zaoszczędzić około 1,8 mln zł rocznie. Poza tym Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej z siedzibą w Gdyni, którego to miasto jest współwłaścicielem, systematycznie wymienia fragmenty starej sieci na preizolowaną, co niewątpliwie przyczynia się do ograniczenia strat.
Olsztyn, Lublin
Urzędnicy w Olsztynie w porozumieniu z Miejskim Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej realizują program „Zrównoważone wykorzystanie energii”. W ramach programu w pierwszej kolejności analizowane jest zużycie ciepła w obiekcie i sprawdzany jest jego stan techniczny, a następnie dostosowywane są parametry instalacji i podejmowane czynności naprawcze. „W 2024 r. umowę, w ramach programu, zawarło 61 miejskich jednostek oświatowych. Szacowane oszczędności z tytułu ograniczenia mocy zamówionej dla 22 z nich wyniosą 276 663 zł/rok” – poinformował Patryk Pulikowski, rzecznik prasowy tamtejszego urzędu miasta.
Zobacz również:
Redukcja strat ciepła – wyzwań nie brakuje
W Lublinie w ciągu ostatnich trzech lat termomodernizacja objęła siedem miejskich obiektów użyteczności publicznej, a aktualnie takie prace trwają w dwóch liceach. „Termomodernizacje prowadzone od 2021 r. pozwoliły na redukcję zużycia energii o około 3 tys. MWh rocznie” – powiedziała Joanna Stryczewska z Kancelarii Prezydenta Miasta. Dzięki współpracy z Politechniką Lubelską i jedną z firm zainstalowano innowacyjny system sterowania, co zmniejszyło pobór energii cieplnej w czterech budynkach urzędu miasta. „Z wyprzedzeniem uwzględnia on potrzeby cieplne, wpływ korzystnych warunków atmosferycznych (np. temperatura powietrza, prędkość wiatru, promieniowanie słoneczne) oraz profil zachowania użytkowników i w ten sposób zwiększa efektywność działania całej instalacji centralnego ogrzewania, generując oszczędności zużycia ciepła od 5 proc. do ponad 30 proc. rocznie” – dodała.
Bielsko-Biała, Zielona Góra
W stolicy Podbeskidzia chęć zmniejszenia rachunków za ogrzewanie była jedną z przyczyn termomodernizacji obiektów, w których znajdują się m.in. przedszkola, basen, Centrum Edukacji Ekologicznej czy Miejski Zarząd Oświaty. „W przypadku Przedszkola nr 23 działania te umożliwiły ograniczenie zużycia energii cieplnej o około 65 proc. Dla obiektów, dla których zakres podjętych działań termomodernizacyjnych był znaczący, oszczędności szacowane są na podobnym poziomie” – poinformował Wydział Ochrony Środowiska i Energii Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej.
Nie zawsze da się precyzyjnie określić rzeczywiste korzyści z podjętych działań, które miały ograniczyć zużycia ciepła. Z taką sytuacją mamy do czynienia m.in. w Zielonej Górze, gdzie – jak wynika z pisma Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej udostępnionego przez urząd miasta – w latach 2022–2024 ocieplono ściany w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. Lokale są ogrzewane piecami kaflowymi lub indywidualną instalacją grzewczą zasilaną za pomocą kotła gazowego, a zatem to najemcy ponoszą bezpośrednie koszty zakupu paliwa do źródeł ciepła. I to mieszkańców, a nie urzędników, należałoby zapytać w jaki sposób zakończenie prac remontowych wpłynęło na ich portfele.
