Wśród przedwyborczych zapowiedzi bez większego echa przemknęła sugestia ministra finansów Jacka Rostowskiego, że w niedalekiej przyszłości możliwe będzie obniżenie stawek podatkowych. Można zadać pytanie – czy to możliwe w kontekście stanu długu publicznego i niepewnej sytuacji całych europejskich finansów publicznych? Zostawmy na boku intencje, zastanówmy się czy to w ogóle realne.
(CC BY Enter The Story)
Finanse publiczne
Pulpit
Analizy
Czy podatki mogą być obniżone
Wśród przedwyborczych zapowiedzi bez większego echa przemknęła sugestia ministra finansów Jacka Rostowskiego, że w niedalekiej przyszłości możliwe będzie obniżenie stawek podatkowych. Można zadać pytanie – czy to możliwe w kontekście stanu długu publicznego i niepewnej sytuacji całych europejskich finansów publicznych? Zostawmy na boku intencje, zastanówmy się czy to w ogóle realne.
Po zakończeniu kryzysu – termin trochę mało precyzyjny – minister finansów Jacek Rostowski chciałby wrócić do składanej na początku swojego urzędowania obietnicy kolejnego obniżenia PIT. Sam wzrost gospodarczy, nawet najwyższy nie będzie w stanie zapewnić podatkowej obniżki. Skąd wobec tego wziąć na nią pieniądze? Źródłem mogłyby być zmiany w VAT.
Z wyliczeń resortu finansów wynika, że koszt wszystkich ulg, zwolnień, obniżonych stawek i innych preferencji podatkowych w VAT przekracza 32 mld zł rocznie. To dziesięciokrotnie więcej niż według planów resortu finansów ma przynieść ostatnia podwyżka tego podatku o jeden punkt procentowy. Tymczasem Sejm przy okazji każdej kolejnej nowelizacji ustawy o VAT zastanawia się nad wprowadzeniem nowych preferencji. Wydaje się, że pora zatrzymać tę radosną twórczość i poważnie zastanowić się, czy nie ma innych, bardziej racjonalnych rozwiązań.
Czeski przykład i sugestie ministra Boniego
I tu od razu przychodzą na myśl dwa fakty. Czeska reforma VAT, i rzucona mimochodem kilka miesięcy temu uwaga ministra Michała Boniego, dotycząca tego, o czym warto byłoby podyskutować przy okazji prac nad kolejną odsłoną raportu „Polska 2030”. Obydwie mają wspólny mianownik.
Czesi zapowiedzieli ujednolicenie stawek VAT (prawdopodobnie stawka wyniesie 20 proc.). Chociaż nie wszystkie preferencje w czeskim VAT znikną, to jednak co do zasady wkrótce nasz południowy sąsiad będzie się mógł pochwalić najprostszym systemem stawek tego podatku w Unii. Najprostszym, bo opartym na jednej tylko stawce (z nielicznymi wyjątkami dotyczącymi towarów szczególnie wrażliwych społecznie). To odważna decyzja. Nie tylko na tle Unii, lecz także z uwagi na politykę wewnętrzną. Spore grono czeskich podatników będzie musiało przy sklepowych kasach zapłacić więcej, niż dziś.
Czeski rząd najwyraźniej jednak całkiem dobrze zdaje sobie sprawę z tego, że taka decyzja może mu w ostatecznym rozrachunku przynieść więcej korzyści niż strat. Do wyższych cen, szczególnie dziś, gdy z uwagi na uwarunkowania geopolityczne i tak wzrost taki jest nieunikniony, większość społeczeństwa stosunkowo szybko się przyzwyczai. Dobrym tego przykładem było podniesienie stawek VAT przez polski rząd na początku 2011 roku. Podwyżka przebiegła stosunkowo spokojnie, a dziś – nieco ponad pół roku po jej wprowadzeniu – mało kto o niej zdaje się pamiętać. Ma to tym większe znaczenie, że jedna stawka ułatwiłaby znacząco rozliczanie podatku firmom. Rzecz nie do przecenienia na rynku konkurujących obecnie ostro ze sobą podatkowo państw unijnych.
Jest też inny powód. Czesi, podobnie jak Polska muszą znaleźć źródło finansowania deficytu w funduszu emerytalnym. Planowane na 1 stycznia 2012 roku zmiany mają im pozwolić na zasilenie funduszy kwotą o równowartości około 10 mld zł (58 mld koron). Biorąc pod uwagę, że kraj ten ma nieco ponad 10 mln ludności, stanowi to kwotę znaczącą.
W polskim wariancie zmian w tym podatku, ten sam pomysł na chwilę pojawił się w maju, przy okazji prezentacji przez szefa zespołu doradców premiera Michała Boniego, 25 kluczowych dla rozwoju Polski decyzji, które zawierać ma nowy raport „Polska 2030 – Trzecia fala nowoczesności”. Minister Boni zauważył przy okazji tej prezentacji, że jedną ze spraw do dyskusji jest ujednolicenie stawki VAT na poziomie 18 proc. co dałoby 18 mld zł dodatkowych dochodów do budżetu. Biorąc pod uwagę, że dziś stawka podstawowa VAT to 23 proc., rozważana przez ministra Boniego nowa stawka wydaje się atrakcyjna. Teoretycznie mogłaby ona oznaczać obniżkę wielu cen nawet o 5 proc. Ale diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach.
18 proc. VAT, ale bez ulg
Wypowiedź ta przeszła zupełnie bez echa, a tymczasem wydaje się ona godna zastanowienia.
Ujednolicenie stawek VAT ma jedną niezaprzeczalną zaletę. Upraszcza rozliczenia. Jest zatem korzystne z punktu widzenia przedsiębiorców. Ujednolicenie oznaczałoby koniec nieustających potyczek firm z fiskusem o to, jaką stawkę podatku stosować w przypadku konkretnych, niezbyt precyzyjnie opisanych w klasyfikacjach statystycznych towarów i usług.
Ujednolicenie skończyłoby też toczoną nieustannie podjazdową wojnę o zaklasyfikowanie pewnych towarów do kategorii usług, po to tylko by można było zastosować niższą stawkę VAT i w ten sposób uatrakcyjnić cenę sprzedawanych dóbr. Z wojnami takimi mamy do czynienia na co dzień. Przykładem są m.in. prowadzone przez przedsiębiorców batalie dotyczące sposobu klasyfikowania zakupu drzwi, czy okien do wykańczanych mieszkań czy domów. Jeśli nabywca kupuje same tylko drzwi za powiedzmy 1 tys. zł netto, to w kasie sklepu przyjdzie mu zapłacić 1230 zł.
Jeśli w tym samym sklepie klient zamówi je razem z montażem (z reguły za symboliczną opłatę) zapłaci za te same drzwi tylko 1080 zł. W pierwszym przypadku za towar klient zapłaci 23 proc. VAT. W drugim i drzwi i montaż traktuje się jako usługę opodatkowaną stawką 8 proc. Im więcej montowanych drzwi, tym więcej pieniędzy zostaje w kieszeni podatnika. Po ujednoliceniu stawki na poziomie 18 proc. i w jednym i w drugim przypadku drzwi kosztowałyby 1180 zł. Nabywca drzwi zarobiłby zatem na ujednoliceniu stawek 50 zł. Ale nabywca drzwi wraz z usługą straciłby 100 zł.
Ujednolicenie stawek VAT upraszcza życie firmom. Zwiększa jednak poziom opodatkowania konsumentów, którzy są rzeczywistymi płatnikami VAT. I to niezależnie od tego, czy tym ostatecznym konsumentem jest firma, czy zwykły obywatel dokonujący sklepowych zakupów. Jak przyznał minister Boni, ujednolicenie stawek VAT na poziomie 18 proc. (Platforma Obywatelska w okresie poprzedniej kampanii wyborczej mówiła o 15 proc.), przyniosłoby budżetowi dodatkowe 18 mld wpływów. Klient musiałby jednak oddać rocznie fiskusowi jakieś 450-460 zł. Oczywiście via sklepowe kasy fiskalne.
Ujednolicenie stawek nie oznaczałoby w tym wariancie (podobnie jak w przypadku czeskiej reformy) całkowitej rezygnacji ze zwolnień i stosowanych zapewne wyjątkowo, stawek obniżonych. Wniosek taki nasuwa proste porównanie obliczonego przez resort finansów kosztu preferencji vatowskich (32 mld zł) z zyskiem z ujednolicenia stawek, jaki miałby budżet (18 mld zł). Nawet jednak, gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że wariant taki oznacza rezygnację zaledwie z połowy przywilejów podatkowych dla podatników VAT, to i tak 18 mld zł, to zastrzyk pieniędzy, nad którym żaden minister finansów nie przejdzie obojętnie. Wystarczy sobie uświadomić, że to niemal połowa tegorocznego deficytu budżetowego, który zakładano na poziomie nieco ponad 40 mld zł (chociaż wszystko wskazuje na to, ze może być niższy nawet o kilka mld zł).
Fiskus na tym zyska
To nie paradoks, że obniżenie stawki podstawowej VAT prowadzi do wzrostu obciążeń fiskalnych. Dzis wiele towarów jest opodatkowanych na preferencyjnych zasadach. I to towarów o podstawowym znaczeniu dla domowych budżetów, takich jak np. żywność, na którą w zależności od tego co kupujemy obowiązuje stawka 5 lub 8 proc. Przy zakupie takich towarów trzeba by zatem przy sklepowej ladzie płacić dużo więcej niż dziś.
Skutek byłby taki, że mniej zapłacilibyśmy np. za samochód (dziś stawka 23 proc., po ujednoliceniu 18 proc.), za to dużo więcej za chleb, nabiał czy warzywa (dziś 5 proc., po ujednoliceniu 18 proc.). Nie trzeba być jasnowidzem, by przewidzieć jak wielka wybuchłaby w związku z tym awantura polityczna, i jak trudno byłoby uzyskać dla takich zmian akceptację społeczną. Chyba, że na wzór czeski, dla tych właśnie dóbr zrobiono by odstępstwo. Można sobie przecież wyobrazić, że zamiast 8 proc. VAT, zapłacimy 18 proc. za mieszkanie, po to by za chleb płacić nadal 5 proc. podatku.
Póki co, sporu jednak nie ma. Bo też nikt nie podjął w dyskusji rzuconej mimochodem przez ministra Michała Boniego rękawicy. A szkoda, bo na taką dyskusje jest i czas, i miejsce. Do przeprowadzenia potrzebnych zmian najlepszy byłby pierwszy rok po zbliżających się właśnie wyborach.
Czy rząd stać na odważne decyzje
Zniesienie zwolnień i ujednolicenie stawek VAT, przy jednoczesnym rygorystycznym przestrzeganiu tzw. reguły wydatkowej, oznaczałoby, że w 2011 roku w budżecie zabrakłoby zaledwie kilku mld zł o ile w ogóle nie byłby to budżet zrównoważony. To oczywiście uproszczony rachunek. Nie ulega wątpliwości, że decyzja o ujednoliceniu stawek pozwoliłaby szybko obniżyć deficyt budżetowy do poziomu zadeklarowanego UE w programie konwergencji polskiej gospodarki.
System polskiego VAT wymaga dziś zdecydowanie bardziej odważnych decyzji niż tylko podnoszenia stawki podstawowej, czy nieustającego poprawiania brzmienia poszczególnych przepisów, które zamiast stawać się prostsze, coraz trudniej zrozumieć zwykłemu podatnikowi.
Perspektywa ujednolicania stawek VAT jest kusząca także dlatego, że mogłaby stworzyć realne szanse dokonania kolejnej obniżki PIT. Ślady takiego myślenia pojawiły się już zresztą w jednej z ostatnich wypowiedzi ministra Rostowskiego. Wspomniał on o możliwości obniżenia podatku dochodowego (stawki 32 proc.). Nie powiedział co prawda o jaką obniżkę chodzi i w jaki sposób trzeba by za nią zapłacić. Zastrzegł też od razu, że można o tym myśleć dopiero po zakończeniu drugiej fali kryzysu. Niezależnie jednak od tego kiedy i o jakiej skali mogłaby to być obniżka, wydaje się więcej niż prawdopodobne, że odbyłaby się ona w ramach przesuwania ciężaru opodatkowania z dochodów podatników, na ich wydatki (zakupy).
Dobrze, że minister finansów składa nowe deklaracje dotyczące podatków. Szkoda, że propozycje te przechodzą bez echa. Z pewnością jest bowiem o czym dyskutować.
Marek Kutarba
Autor jest zastępcą redaktora naczelnego Dziennika Gazety Prawnej
Po zakończeniu kryzysu – termin trochę mało precyzyjny – minister finansów Jacek Rostowski chciałby wrócić do składanej na początku swojego urzędowania obietnicy kolejnego obniżenia PIT. Sam wzrost gospodarczy, nawet najwyższy nie będzie w stanie zapewnić podatkowej obniżki. Skąd wobec tego wziąć na nią pieniądze? Źródłem mogłyby być zmiany w VAT.
Z wyliczeń resortu finansów wynika, że koszt wszystkich ulg, zwolnień, obniżonych stawek i innych preferencji podatkowych w VAT przekracza 32 mld zł rocznie. To dziesięciokrotnie więcej niż według planów resortu finansów ma przynieść ostatnia podwyżka tego podatku o jeden punkt procentowy. Tymczasem Sejm przy okazji każdej kolejnej nowelizacji ustawy o VAT zastanawia się nad wprowadzeniem nowych preferencji. Wydaje się, że pora zatrzymać tę radosną twórczość i poważnie zastanowić się, czy nie ma innych, bardziej racjonalnych rozwiązań.
Czeski przykład i sugestie ministra Boniego
I tu od razu przychodzą na myśl dwa fakty. Czeska reforma VAT, i rzucona mimochodem kilka miesięcy temu uwaga ministra Michała Boniego, dotycząca tego, o czym warto byłoby podyskutować przy okazji prac nad kolejną odsłoną raportu „Polska 2030”. Obydwie mają wspólny mianownik.
Czesi zapowiedzieli ujednolicenie stawek VAT (prawdopodobnie stawka wyniesie 20 proc.). Chociaż nie wszystkie preferencje w czeskim VAT znikną, to jednak co do zasady wkrótce nasz południowy sąsiad będzie się mógł pochwalić najprostszym systemem stawek tego podatku w Unii. Najprostszym, bo opartym na jednej tylko stawce (z nielicznymi wyjątkami dotyczącymi towarów szczególnie wrażliwych społecznie). To odważna decyzja. Nie tylko na tle Unii, lecz także z uwagi na politykę wewnętrzną. Spore grono czeskich podatników będzie musiało przy sklepowych kasach zapłacić więcej, niż dziś.
Czeski rząd najwyraźniej jednak całkiem dobrze zdaje sobie sprawę z tego, że taka decyzja może mu w ostatecznym rozrachunku przynieść więcej korzyści niż strat. Do wyższych cen, szczególnie dziś, gdy z uwagi na uwarunkowania geopolityczne i tak wzrost taki jest nieunikniony, większość społeczeństwa stosunkowo szybko się przyzwyczai. Dobrym tego przykładem było podniesienie stawek VAT przez polski rząd na początku 2011 roku. Podwyżka przebiegła stosunkowo spokojnie, a dziś – nieco ponad pół roku po jej wprowadzeniu – mało kto o niej zdaje się pamiętać. Ma to tym większe znaczenie, że jedna stawka ułatwiłaby znacząco rozliczanie podatku firmom. Rzecz nie do przecenienia na rynku konkurujących obecnie ostro ze sobą podatkowo państw unijnych.
Jest też inny powód. Czesi, podobnie jak Polska muszą znaleźć źródło finansowania deficytu w funduszu emerytalnym. Planowane na 1 stycznia 2012 roku zmiany mają im pozwolić na zasilenie funduszy kwotą o równowartości około 10 mld zł (58 mld koron). Biorąc pod uwagę, że kraj ten ma nieco ponad 10 mln ludności, stanowi to kwotę znaczącą.
W polskim wariancie zmian w tym podatku, ten sam pomysł na chwilę pojawił się w maju, przy okazji prezentacji przez szefa zespołu doradców premiera Michała Boniego, 25 kluczowych dla rozwoju Polski decyzji, które zawierać ma nowy raport „Polska 2030 – Trzecia fala nowoczesności”. Minister Boni zauważył przy okazji tej prezentacji, że jedną ze spraw do dyskusji jest ujednolicenie stawki VAT na poziomie 18 proc. co dałoby 18 mld zł dodatkowych dochodów do budżetu. Biorąc pod uwagę, że dziś stawka podstawowa VAT to 23 proc., rozważana przez ministra Boniego nowa stawka wydaje się atrakcyjna. Teoretycznie mogłaby ona oznaczać obniżkę wielu cen nawet o 5 proc. Ale diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach.
18 proc. VAT, ale bez ulg
Wypowiedź ta przeszła zupełnie bez echa, a tymczasem wydaje się ona godna zastanowienia.
Ujednolicenie stawek VAT ma jedną niezaprzeczalną zaletę. Upraszcza rozliczenia. Jest zatem korzystne z punktu widzenia przedsiębiorców. Ujednolicenie oznaczałoby koniec nieustających potyczek firm z fiskusem o to, jaką stawkę podatku stosować w przypadku konkretnych, niezbyt precyzyjnie opisanych w klasyfikacjach statystycznych towarów i usług.
Ujednolicenie skończyłoby też toczoną nieustannie podjazdową wojnę o zaklasyfikowanie pewnych towarów do kategorii usług, po to tylko by można było zastosować niższą stawkę VAT i w ten sposób uatrakcyjnić cenę sprzedawanych dóbr. Z wojnami takimi mamy do czynienia na co dzień. Przykładem są m.in. prowadzone przez przedsiębiorców batalie dotyczące sposobu klasyfikowania zakupu drzwi, czy okien do wykańczanych mieszkań czy domów. Jeśli nabywca kupuje same tylko drzwi za powiedzmy 1 tys. zł netto, to w kasie sklepu przyjdzie mu zapłacić 1230 zł.
Jeśli w tym samym sklepie klient zamówi je razem z montażem (z reguły za symboliczną opłatę) zapłaci za te same drzwi tylko 1080 zł. W pierwszym przypadku za towar klient zapłaci 23 proc. VAT. W drugim i drzwi i montaż traktuje się jako usługę opodatkowaną stawką 8 proc. Im więcej montowanych drzwi, tym więcej pieniędzy zostaje w kieszeni podatnika. Po ujednoliceniu stawki na poziomie 18 proc. i w jednym i w drugim przypadku drzwi kosztowałyby 1180 zł. Nabywca drzwi zarobiłby zatem na ujednoliceniu stawek 50 zł. Ale nabywca drzwi wraz z usługą straciłby 100 zł.
Ujednolicenie stawek VAT upraszcza życie firmom. Zwiększa jednak poziom opodatkowania konsumentów, którzy są rzeczywistymi płatnikami VAT. I to niezależnie od tego, czy tym ostatecznym konsumentem jest firma, czy zwykły obywatel dokonujący sklepowych zakupów. Jak przyznał minister Boni, ujednolicenie stawek VAT na poziomie 18 proc. (Platforma Obywatelska w okresie poprzedniej kampanii wyborczej mówiła o 15 proc.), przyniosłoby budżetowi dodatkowe 18 mld wpływów. Klient musiałby jednak oddać rocznie fiskusowi jakieś 450-460 zł. Oczywiście via sklepowe kasy fiskalne.
Ujednolicenie stawek nie oznaczałoby w tym wariancie (podobnie jak w przypadku czeskiej reformy) całkowitej rezygnacji ze zwolnień i stosowanych zapewne wyjątkowo, stawek obniżonych. Wniosek taki nasuwa proste porównanie obliczonego przez resort finansów kosztu preferencji vatowskich (32 mld zł) z zyskiem z ujednolicenia stawek, jaki miałby budżet (18 mld zł). Nawet jednak, gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że wariant taki oznacza rezygnację zaledwie z połowy przywilejów podatkowych dla podatników VAT, to i tak 18 mld zł, to zastrzyk pieniędzy, nad którym żaden minister finansów nie przejdzie obojętnie. Wystarczy sobie uświadomić, że to niemal połowa tegorocznego deficytu budżetowego, który zakładano na poziomie nieco ponad 40 mld zł (chociaż wszystko wskazuje na to, ze może być niższy nawet o kilka mld zł).
Fiskus na tym zyska
To nie paradoks, że obniżenie stawki podstawowej VAT prowadzi do wzrostu obciążeń fiskalnych. Dzis wiele towarów jest opodatkowanych na preferencyjnych zasadach. I to towarów o podstawowym znaczeniu dla domowych budżetów, takich jak np. żywność, na którą w zależności od tego co kupujemy obowiązuje stawka 5 lub 8 proc. Przy zakupie takich towarów trzeba by zatem przy sklepowej ladzie płacić dużo więcej niż dziś.
Skutek byłby taki, że mniej zapłacilibyśmy np. za samochód (dziś stawka 23 proc., po ujednoliceniu 18 proc.), za to dużo więcej za chleb, nabiał czy warzywa (dziś 5 proc., po ujednoliceniu 18 proc.). Nie trzeba być jasnowidzem, by przewidzieć jak wielka wybuchłaby w związku z tym awantura polityczna, i jak trudno byłoby uzyskać dla takich zmian akceptację społeczną. Chyba, że na wzór czeski, dla tych właśnie dóbr zrobiono by odstępstwo. Można sobie przecież wyobrazić, że zamiast 8 proc. VAT, zapłacimy 18 proc. za mieszkanie, po to by za chleb płacić nadal 5 proc. podatku.
Póki co, sporu jednak nie ma. Bo też nikt nie podjął w dyskusji rzuconej mimochodem przez ministra Michała Boniego rękawicy. A szkoda, bo na taką dyskusje jest i czas, i miejsce. Do przeprowadzenia potrzebnych zmian najlepszy byłby pierwszy rok po zbliżających się właśnie wyborach.
Czy rząd stać na odważne decyzje
Zniesienie zwolnień i ujednolicenie stawek VAT, przy jednoczesnym rygorystycznym przestrzeganiu tzw. reguły wydatkowej, oznaczałoby, że w 2011 roku w budżecie zabrakłoby zaledwie kilku mld zł o ile w ogóle nie byłby to budżet zrównoważony. To oczywiście uproszczony rachunek. Nie ulega wątpliwości, że decyzja o ujednoliceniu stawek pozwoliłaby szybko obniżyć deficyt budżetowy do poziomu zadeklarowanego UE w programie konwergencji polskiej gospodarki.
System polskiego VAT wymaga dziś zdecydowanie bardziej odważnych decyzji niż tylko podnoszenia stawki podstawowej, czy nieustającego poprawiania brzmienia poszczególnych przepisów, które zamiast stawać się prostsze, coraz trudniej zrozumieć zwykłemu podatnikowi.
Perspektywa ujednolicania stawek VAT jest kusząca także dlatego, że mogłaby stworzyć realne szanse dokonania kolejnej obniżki PIT. Ślady takiego myślenia pojawiły się już zresztą w jednej z ostatnich wypowiedzi ministra Rostowskiego. Wspomniał on o możliwości obniżenia podatku dochodowego (stawki 32 proc.). Nie powiedział co prawda o jaką obniżkę chodzi i w jaki sposób trzeba by za nią zapłacić. Zastrzegł też od razu, że można o tym myśleć dopiero po zakończeniu drugiej fali kryzysu. Niezależnie jednak od tego kiedy i o jakiej skali mogłaby to być obniżka, wydaje się więcej niż prawdopodobne, że odbyłaby się ona w ramach przesuwania ciężaru opodatkowania z dochodów podatników, na ich wydatki (zakupy).
Dobrze, że minister finansów składa nowe deklaracje dotyczące podatków. Szkoda, że propozycje te przechodzą bez echa. Z pewnością jest bowiem o czym dyskutować.
Autor jest zastępcą redaktora naczelnego Dziennika Gazety Prawnej
Francuska ekonomistka z Uniwersytetu Harvardzkiego – laureatka nagrody Clarka – została wyróżniona za analizę wpływu podatków na innowacje. Charakterystyczną cechą jej badań jest między innymi udział dużej liczby ankietowanych.
Rosyjska agresja radykalnie zmieniła strukturę eksportu Ukrainy. Kluczowy dotąd sektor metalurgiczny stopniowo traci na znaczeniu, niemal dwie trzecie wpływów ze sprzedaży towarów za granicę przynosi ukraińskie rolnictwo. Silnie zmieniły się też kierunki eksportu.
Na początku października 2024 r. ukraiński parlament przyjął pakiet zmian podatkowych, które w założeniu mają wzmocnić finanse państwa w ogromnym stopniu zależne od wsparcia z zagranicy.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Grecja przez lata zmagała się z poważnymi problemami ekonomicznymi, których głównym powodem było załamanie finansów państwa i odcięcie od rynków finansowych. Obecnie sytuacja makroekonomiczna tego kraju znacznie się poprawiła.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Anonimowość, indywidualizm, izolacja czy zaufanie, współpraca i silne więzi społeczne? Czy korzyści ekonomiczne mogą w dzisiejszym świecie iść w parze z interesem społecznym? Czemu grupy i małe wspólnoty uczestniczące w rotacyjnym podziale zgromadzonych środków, na przykład w dzisiejszej Turcji, nadal cieszą się dużą popularnością i zaufaniem? I czy jest możliwe zmodernizowanie tego tradycyjnego modelu z zachowaniem podstawowych wartości, którymi kierują się ROSCA?
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kwestią wywozu odpadów, będących wskaźnikiem globalnych nierówności, czyli transportem pod banderą „recyklingu” i skutkami dla państw trzecich, a także co wspólnego mają z tym oszustwa na afrykańskiego księcia zajął się w swojej książce „Wojna o śmieci. Globalne śledztwo w sprawie brudnego handlu twoimi odpadami” Alexander Clapp.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
