Polityka emerytalna w Chinach a nastroje społeczne
Chińskie społeczeństwo starzeje się szybko. Wynika to z niskiego wskaźnika urodzeń, będącego m.in. efektem wieloletniego stosowania polityki jednego dziecka, spadku liczby ludności i rosnącej średniej długości życia. Proces ten prowadzi do kurczenia się populacji i wzrostu udziału osób starszych w społeczeństwie, co stwarza wyzwania zarówno dla systemu emerytalnego, jak i gospodarki.
(@Getty Images)
Kwestia dobrobytu jest dla chińskich obywateli bardzo ważna, natomiast dla rządzących rozbudzone aspiracje stanowią zagrożenie. Użytkownicy mediów społecznościowych, mimo cenzury, wyrażają swoje obawy dotyczące polityki emerytalnej, podkreślając brak transparentności wprowadzanych reform, które są nieuchronne.
Populacja Chin
Żyjący coraz dłużej Chińczycy muszą pracować dłużej. Dlatego Pekin zapowiedział rewolucję w systemie emerytalnym, który obowiązuje od lat 70. XX w. W starzejącej się populacji Chin odsetek osób powyżej 60. roku życia ma osiągnąć 28 proc. do 2040 r. (WHO 2019), co wywiera silną presję na system emerytalny i wymaga pilnych reform zapewniających jego długoterminową stabilność. Obecne badania dotyczące chińskiej polityki emerytalnej koncentrują się na trendach demograficznych oraz ramach regulacyjnych i pomijają analizę bieżących nastrojów społecznych. Jest to jednak możliwe dzięki technikom przetwarzania języka naturalnego (NLP). Podczas, gdy techniki te znalazły już zastosowanie w wielu obszarach, takich jak zdrowie publiczne czy polityka środowiskowa (Abiola i in. 2023; Yang i in. 2023), w niewielu badaniach wykorzystano NLP do eksploracji opinii publicznej na temat polityki gospodarczej, w szczególności w Chinach.
Analiza nastrojów społecznych
Analiza ponad 260 tys. postów z platformy Sina Weibo (styczeń 2018 r. – sierpień 2023 r.) pozwoliła na prześledzenie nastrojów społecznych w reakcji na chińską politykę emerytalną. Zastosowanie zaawansowanych technik NLP (m.in. analizy sentymentu oraz algorytmu ukrytego przydziału tematów Latent Dirichlet Allocation, LDA), pozwoliło zidentyfikować kluczowe wątki, monitorować zmiany nastrojów w czasie oraz zbadać zróżnicowanie demograficzne i regionalne opinii publicznej.
Od 2018 r. miał miejsce systematyczny wzrost negatywnych nastrojów, przy czym kwestie instytucjonalne, takie jak ogłoszenia w sprawie polityki rządowej i reform, często powodowały nasilenie tendencji negatywnych. Istotne wydarzenia, na przykład stopniowe podnoszenie ustawowego wieku emerytalnego oraz wprowadzenie systemu Indywidualnych Kont Emerytalnych, spowodowały wyraźny wzrost negatywnego sentymentu. Trendy demograficzne wskazują, że wśród użytkowników zbliżających się do wieku emerytalnego nastroje negatywne występują częściej niż w grupach osób młodszych. Niektóre prowincje, np. Heilongjiang, charakteryzują się wyższym poziomem niezadowolenia, podczas gdy np. w Tybecie nastawienie jest mniej negatywne, co potwierdza, że warunki ekonomiczne oraz trwałość funduszy emerytalnych istotnie wpływają na nastroje społeczne. Wyniki te podkreślają złożoność czynników kształtujących opinie na temat polityki emerytalnej i powiązane są ze zróżnicowaną strukturą demograficzną i regionalną Chin.
Co trapi Chińczyków?
Analiza tematyczna ujawniła sześć głównych tematów, podejmowanych w postach:
presja finansowa, tj. obciążenie osób w wieku produkcyjnym, zmuszonych do wspierania zarówno dzieci, jak i starszych członków rodziny. Powszechnie występujące w postach wyrazy, takie jak „wynagrodzenie”, „pieniądze” czy „dziecko” pokazują finansowe niepokoje młodych ludzi;
decyzje życiowe związane z rolami rodzinnymi oraz stabilnością finansową (używane były m.in. takie wyrazy, jak „małżeństwo”, „emerytura” i „rodzice”);
instytucjonalne aspekty polityki emerytalnej, m.in. systemu opieki społecznej, regulacji oraz reform napędzanych mechanizmami rynkowymi;
system zabezpieczenia społecznego oparty na zatrudnieniu (pojawiają się tu takie sformułowania jak „wiek emerytalny”, „ubezpieczenie zdrowotne” oraz „bezrobocie”);
szersze strategie finansowe, które obejmują takie pojęcia jak „fundusz”, „rynek” oraz „odwrócona hipoteka dla seniorów”;
systemowa podatność, szczególnie w kontekście bezpieczeństwa oraz zgodności z prawem. Wyrazy takie jak „oszustwo”, „przestępcy”, „nielegalność” oraz „fraud” odzwierciedlają obawy społeczne przed oszustwami związanymi z emeryturami i podkreślają istotne zastrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa inwestycji osobistych oraz wiarygodności ram instytucjonalnych. Wysoki negatywny sentyment związany z tym tematem (ponad 54 proc.) wskazuje na powszechne obawy dotyczące oszustw oraz integralności systemu emerytalnego.
Wyniki badania podkreślają konieczność włączenia do reform emerytalnych skutecznej komunikacji publicznej oraz inicjatyw edukacyjnych, szczególnie dotyczących zapewnienia przejrzystości i bezpieczeństwa. Tematy związane z obowiązkami społecznymi i rodzinnymi cechują się niższym odsetkiem negatywnych wypowiedzi, co sugeruje, że kwestie związane z odpowiedzialnością osobistą spotykają się z większym zrozumieniem. Ma to zresztą podstawy w silnych więzach rodzinnych i uwarunkowaniach kulturowych. Bardziej negatywne nastawienie w dyskusjach dotyczących rozwiązań instytucjonalnych świadczy o rozbieżności między oczekiwaniami społecznymi a komunikacją rządu. Chociaż reformy są niepopularne, Pekin zdecydował się na ich stopniowe wprowadzanie, planując zakończenie procesu do 2040 r.
Wyniki badania wnoszą istotny wkład w obszar finansów behawioralnych oraz oferują nowatorskie podejście do oceny dyskursu publicznego na temat polityki społeczno-ekonomicznej. Dostarczają również praktycznych wskazówek dla decydentów wprowadzających reformę systemu emerytalnego w starzejącym się społeczeństwie.
Tekst powstał na podstawie artykułu Xiaohong Xie i Magdaleny Osińskiej „Decoding public sentiment on pension policies in China through natural language processing”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.56, No. 5, (2025). Całość w BIK_05_2025_05.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
Docelowy wzrost PKB Chin w 2024 r. na poziomie 5 proc., zwiększenie krajowej konsumpcji, kontynuacja realizacji celów rozwojowych, w tym nacisk na rozwój nowoczesnego systemu przemysłowego, zmniejszenie barier w dostępie do rynku w celu przyciągnięcia kapitału zagranicznego, poprawa otoczenia biznesowego dla przedsiębiorstw zagranicznych, kontynuacja działań na rzecz obniżania emisji dwutlenku węgla i osiągniecie neutralności węglowej to główne kierunki chińskiej polityki w 2024 r.
Kurczenie się populacji, w tym w wieku produkcyjnym, a także starzenie się społeczeństw to kluczowe czynniki ekonomiczne, które będą wpływać na wzrost gospodarczy i dobrobyt w UE do połowy XXI w. Niwelowanie ich negatywnego oddziaływania będzie wyzwaniem.
Każdego ranka, gdy smartfon budzi nas i dostarcza spersonalizowane wiadomości oraz prognozę pogody na podstawie naszej lokalizacji, wchodzimy w interakcję z AI. Zadajemy pytania Siri lub Alexii, które stały się codziennymi kompankami, jednocześnie ufając, że Google Maps zrobi dla nas analizę ruchu ulicznego w czasie rzeczywistym, aby zaplanować jak najszybszą trasę do pracy. Spotify dobiera muzykę zgodnie z naszymi wcześniejszymi preferencjami, a Chat GPT, na naszą prośbę redaguje tekst wiadomości, którą mamy zamiar wysłać e-mailem. W końcu sprawdzamy konto bankowe i nawet nie zastanawiamy się, jak działają aplikacje chroniące nas przed oszustwami i oferujące spersonalizowane porady finansowe.
Gry o status tworzą hierarchie, które zawsze wprowadzają pewien porządek w życie społeczne, a porządek zawsze jest lepszy niż chaos – przekonuje Toby Stuart w książce „Anointed”.
Overtourism, czyli nadmierna turystyka, to zjawisko, w którym liczba odwiedzających przekracza zdolność danego miejsca do ich przyjęcia bez szkody dla lokalnej społeczności, środowiska i dziedzictwa kulturowego. Choć turystyka przez dekady była postrzegana jako motor rozwoju, dziś coraz częściej staje się źródłem napięć i konfliktów.
Na konkurencyjność gospodarczą w epoce cyfrowej coraz wyraźniej wpływają centra danych, których rozwój napędza sztuczna inteligencja. W wielu krajach, główną barierą ich wzrostu jest dostęp do taniej energii i sieci przesyłowych.
Po 2027 r. na rynku miedzi podaż projektów inwestycyjnych, które wchodzą w fazę wydobycia, będzie ograniczona. A popyt będzie rósł w większym tempie niż podaż. Dlatego pojawi się na tym rynku poważny deficyt – powiedział w wywiadzie dla „Obserwatora Finansowego” Jakub Szkopek, analityk Erste Securities Polska.
Przyspieszenie modernizacji systemu przemysłowego i wzmocnienie sektora produkcyjnego, osiągnięcie większej samodzielności naukowo-technicznej, szersze otwarcie i wspieranie współpracy międzynarodowej to główne kierunki rozwoju gospodarki chińskiej w latach 2026–2030.
Czy istnieją finansowe uwarunkowania upadku mocarstw? Historia sugeruje, że tak. Można je ująć w prostą zasadę – „prawo Fergusona”: każde mocarstwo, które wydaje więcej na obsługę długu niż na obronę, ryzykuje, iż przestanie być mocarstwem.
Czy ludzkość nauczy się kontrolować ogień gwiazd? Fuzja termojądrowa, choć wciąż odległa, może fundamentalnie zmienić globalny paradygmat energetyczny i geopolityczny. O tym, dlaczego fizyka jądrowa to coś więcej niż technologia, opowiada prof. Michał Kowal z Narodowego Centrum Badań Jądrowych.
Wodór to paliwo przyszłości, ale jego przechowywanie i transport to ogromne wyzwania. O bezpieczeństwie, nowoczesnych materiałach i szansach Polski na rozwój technologii wodorowych mówi prof. Mariusz Krawiec, kierownik Katedry Fizyki Powierzchni i Nanostruktur w Instytucie Fizyki na Wydziale Matematyki, Fizyki i Informatyki UMCS w Lublinie.
Rosja od lat starannie przygotowywała swoją gospodarkę na czas konfrontacji z Zachodem. Sankcje, które zostały nałożone na nią po inwazji na Ukrainę, nie przyniosły spodziewanego rezultatu. Czy „forteca Rosja” jest odporna na presję i czy jest bliska samowystarczalności, jak chciałby tego Putin, czy może znajduje się już na krawędzi załamania?
Gotówka to wolność? A może zbędny, trącący myszką, relikt? Jak przekonuje Brett Scott w książce „Cloudmoney”, to jeden z niezbędnych aspektów niezależności w wymiarze społecznym i indywidualnym.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
