W poprzednim wpisie przedstawiłem propozycję zwrócenia większej uwagi na zmiany poziomu konsumpcji indywidualnej (Indeks MM) niż na zmiany PKB. Poniżej w tabeli przedstawiam dane dotyczące poszczególnych krajów Unii Europejskiej:
Tabela 1.
| Lp. | Kraj | Indeks MM w 2008 (rok 2000 = 100) | Poziom PKB w 2008 (rok 2000 = 100) |
| 1. | Rumunia |
221,60 |
162,57 |
| 2. | Łotwa |
200,40 |
174,63 |
| 3. | Litwa |
196,44 |
177,14 |
| 4. | Estonia |
181,12 |
166,48 |
| 5. | Bułgaria |
161,50 |
154,83 |
| 6. | Słowacja |
151,68 |
161,84 |
| 7. | Cypr |
148,74 |
132,99 |
| 8. | Węgry |
138,14 |
130,02 |
| 9. | Irlandia |
137,92 |
141,37 |
| 10. | Grecja |
136,90 |
136,06 |
| 11. | Polska |
134,57 |
138,65 |
| 12. | Czechy |
133,52 |
139,55 |
| 13. | Finlandia |
128,30 |
125,04 |
| 14. | Słowenia |
128,22 |
140,14 |
| 15. | Hiszpania |
127,13 |
127,59 |
| 16. | Wielka Brytania |
121,22 |
119,99 |
| 17. | Francja |
119,35 |
114,08 |
| 18. | Luksemburg |
119,21 |
134,13 |
| 19. | Dania |
118,03 |
110,94 |
| 20. | Szwecja |
116,41 |
121,01 |
| 21. | Malta |
116,29 |
115,80 |
| 22. | Portugalia |
113,01 |
107,91 |
| 23. | Austria |
111,54 |
118,30 |
| 24. | Belgia |
110,10 |
115,63 |
| 25. | Holandia |
107,46 |
116,67 |
| 26. | Włochy |
105,50 |
107,18 |
| 27. | Niemcy |
102,94 |
110,26 |
| EU razem |
115,91 |
117,01 |
Widać z powyższych danych jak bardzo w większości nowych krajów Unii Europejskiej w ostatnich 8 latach wzrósł poziom konsumpcji indywidualnej. Mieszkańcy Rumunii i Łotwy konsumowali w 2008 r. przeszło dwukrotnie więcej niż w roku 2000! Bardzo blisko tej granicy były także Litwa i Estonia. W krajach tych Indeks MM przyrastał wyraźnie szybciej niż Produkt Krajowy Brutto. Oznaczało to, że konsumpcja odbywała się w znacznym stopniu na kredyt, jednak odczuwalny poziom zamożności w tych krajach wyraźnie się poprawił. W czołówce znajdują się też Bułgaria i Słowacja, gdzie Indeks MM rósł w sposób zbliżony do wzrostu PKB.
Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w krajach „starej” Unii takich jak Niemcy, Włochy czy Holandia. W Niemczech wydatki konsumpcyjne w 2008 r. były tylko o 2,94 proc. wyższe niż w roku 2000, a wzrost gospodarczy wynikał przede wszystkim ze wzrostu nadwyżki w handlu zagranicznym. Warto też podkreślić, że wydatki rządu w tym czasie rosły szybciej niż konsumpcja indywidualna. Miedzy 2000 i 2008 r. wzrosły one o 6,99 proc. A więc i tak niewielki wzrost PKB Niemiec został przejęty głównie przez państwo.
Polska wśród krajów Unii Europejskiej znajduje się w środku stawki zarówno jeśli chodzi o wzrost PKB, jak i Indeksu MM. Poziom konsumpcji indywidualnej był w Polsce w 2008 r. wyższy o 34,57 proc. w odniesieniu do 2000 r. Co ciekawe, konsumpcja rosła wolniej niż PKB. W tym samym czasie nakłady inwestycyjne wzrosły w Polsce o 43,38 proc., a wydatki rządowe na zakup dóbr i usług o 39,88 proc. Państwo więc bardziej skorzystało na wzroście PKB niż obywatele. Wzrost konsumpcji indywidualnej nie był też realizowany na kredyt.
Kolejna istotna kwestia dotyczy podatności gospodarki na kryzys finansowy. Skutki obecnego załamania odczuwają głównie obywatele tych krajów, gdzie konsumpcja w ostatnim okresie rosła najszybciej. Ilustruje to tabela 2.
Tabela 2.
| Lp. | Kraj | Zmiana Indeksu MM w 2009* r. w odniesieniu do 2008 r. [proc.] |
| 1. | Łotwa |
-22,0 |
| 2. | Litwa |
-19,5 |
| 3. | Estonia |
-16,7 |
| 4. | Rumunia |
-12,5 |
| 5. | Irlandia |
-7,7 |
| 6. | Węgry |
-7,4 |
| 7. | Bułgaria |
-5,7 |
| 8. | Hiszpania |
-5,2 |
| 9. | Dania |
-4,6 |
| 10. | Wielka Brytania |
-3,3 |
| 11. | Finlandia |
-2,8 |
| 12. | Holandia |
-2,7 |
| 13. | Grecja |
-2,5 |
| 14. | Włochy |
-1,5 |
| 15. | Cypr |
-1,4 |
| 16. | Szwecja |
-1,3 |
| 17. | Słowacja |
-1,2 |
| 18. | Słowenia |
-1,2 |
| 19. | Malta |
-1,1 |
| 20. | Portugalia |
-0,9 |
| 21. | Belgia |
-0,9 |
| 22. | Luksemburg |
0,2 |
| 23. | Niemcy |
0,4 |
| 24. | Austria |
0,5 |
| 25. | Francja |
0,8 |
| 26. | Czechy |
1,0 |
| 27. | Polska |
2,1 |
| EU razem |
-1,7 |
*Dane dla roku 2009 są danymi szacowanymi przez Eurostat.
Dla Polaków rok 2009 był najkorzystniejszy w całej Unii Europejskiej. Wydatki konsumpcyjne według szacunków Eurostatu wzrosły o 2,1 proc., zaś wstępne dane GUS są jeszcze lepsze i mówią o 2,3 proc. Łotysze i Litwini ograniczyli swoje wydatki o 1/5. Niemal równie dotkliwy kryzys okazał się dla obywateli Estonii i Rumunii.
Analiza danych dla nowych krajów Unii Europejskiej wskazuje na dwa podstawowe modele rozwojowe:
Wyraźnie pozytywnie wyróżnia się wśród tych krajów Słowacja, która przy wysokiej dynamice wzrostu PKB i konsumpcji indywidualnej, okazała się odporna również na kryzys. Konsumpcja spadła tylko o 1,2 proc.
Dwa powyższe modele mogą być różnie oceniane. Z jednej strony w okresie kryzysu Polska, której rozwój był umiarkowany i zrównoważony, wyraźnie wyróżnia się i nie odczuwa silnie skutków załamania gospodarczego. Z drugiej strony obywatele krajów bałtyckich odczuli silnie skutki kryzysu, ale spadali ze znacznie wyższego poziomu niż była Polska. Dość istotny dla oceny tych modeli będzie sposób, w jakim poszczególne kraje będą wychodzić z kryzysu. Na razie, mimo gwałtownego spadku Indeks MM na Łotwie był w 2009 r. wyższy o 56,31 proc. niż w roku 2000, a w Rumunii o 93,9 proc. W Polsce mimo wzrostu, wydatki konsumpcyjne obywateli w 2009 r. przewyższały te z roku 2000 o 37,39 proc.
