©Getty Images
Dominacja dolara ma szerokie implikacje dla globalnej gospodarki. Jest on kluczowy w światowych rezerwach walutowych, transakcjach walutowych, handlu międzynarodowym, szczególnie surowcami, takimi jak ropa naftowa, a także jako punkt odniesienia na rynkach finansowych.
Dolar jako waluta globalna
Dolar pozostaje dominującą walutą międzynarodową. Jego hegemoniczna pozycja się utrzymuje, mimo że od upadku systemu monetarnego z Bretton Woods nie ma już sformalizowanego charakteru. Dalsza dominacja amerykańskiej waluty wynika przede wszystkim z szeregu czynników, które decydują o jego użyteczności i atrakcyjności dla nierezydentów. Należą do nich czynniki fundamentalne, tj. wielkość gospodarki, udział w handlu międzynarodowym, głęboki i płynny rynek finansowy, pełna wymienialność waluty i system płynnego kursu walutowego, a także czynniki pozafundamentalne, do których należą demokratyczny system polityczny, rządy prawa, jakość instytucji, niezależny i wiarygodny bank centralny oraz silna ochrona praw własności, zwłaszcza w porównaniu z Chinami.
Czy dolar straci status globalnej waluty dominującej?
Wydaje się, że w krótkim okresie pozycja dolara jako dominującej waluty międzynarodowej pozostanie niezagrożona ze względu na trwały charakter ww. czynników, a także czynniki systemowe, tj. silne efekty zewnętrzne sieci i bezwładność międzynarodowego systemu monetarnego. Szczególnym źródłem utrzymującej się hegemonii dolara jest także brak alternatywnych walut międzynarodowych, które mogłyby osiągnąć skalę wykorzystania porównywalną z dolarem. Wynika to ze słabości głównych potencjalnych jego konkurentów (euro i renminbi). Ponadto, pomimo zwiększonego wykorzystania innych walut w ostatnich latach (w tym dolara australijskiego, kanadyjskiego i nowozelandzkiego), nie ma wystarczająco dużych i płynnych rynków dla bezpiecznych aktywów denominowanych w tych walutach.
W dłuższej perspektywie międzynarodowa rola dolara może ulec osłabieniu. Największe wyzwanie stanowią tutaj czynniki wewnętrzne związane z gospodarką i systemem politycznym USA. Niewątpliwie jednym z nich jest pogłębiająca się nierównowaga fiskalna i związany z nią rosnący ciężar obsługi długu publicznego, gdyż budzi obawy o wypłacalność Stanów Zjednoczonych i ryzyko inflacyjnego „dodruku” dolara. W tym kontekście symptomatyczne było obniżenie ratingu kredytowego USA przez trzy główne agencje ratingowe.
Międzynarodową pozycję dolara może także potencjalnie osłabiać erozja instytucjonalnych źródeł jego dominacji. To wynik pogłębiających się podziałów politycznych, które utrudniają kolejnym rządom USA wdrażanie reform wewnętrznych. Ponadto nieprzewidywalność polityki gospodarczej, zwłaszcza handlowej, stała się jednym z czynników podważających zaufanie do aktywów dolarowych, ponieważ zachwiała wizerunkiem USA jako kraju stabilnego gospodarczo. Jednocześnie nieustanne ataki na Fed i żądania obecnej administracji, by obniżył on stopy procentowe, a także apele o ograniczenie niezależności i odwołanie jego prezesa przed końcem kadencji, stanowią szczególne zagrożenie dla międzynarodowej dominacji dolara, gdyż prowadzą do utraty jego fundamentalnego atrybutu: zaufania inwestorów zagranicznych.
Czy dedolaryzacja będzie postępować?
Czynniki zewnętrzne, które mogłyby potencjalnie zmniejszyć międzynarodową rolę dolara w perspektywie długoterminowej, związane są zarówno z obiektywnymi zmianami w gospodarce światowej, jak i z motywacją wielu gospodarek wschodzących do zmniejszenia zależności od dolara i jego globalnej roli. Jednym z najważniejszych powodów intensyfikacji działań na rzecz dedolaryzacji w gospodarkach wschodzących są sankcje finansowe nałożone na niektóre kraje przez Stany Zjednoczone, co jest przejawem traktowania amerykańskiej waluty jako swoistej „broni finansowej” i instrumentu polityki zagranicznej. Jest to jeden z powodów nasilenia tendencji fragmentacji gospodarki światowej, skutkującej pojawieniem się wyraźnego podziału na bloki polityczne i gospodarcze. Pomimo wzmożonych wysiłków gospodarek wschodzących, mających na celu zmniejszenie zależności od dolara i minimalizację jego roli w międzynarodowym systemie walutowym, ich skutki były jak dotąd mocno ograniczone. Należy pamiętać, że proces internacjonalizacji dolara i uzyskania przez niego statusu dominującej waluty międzynarodowej napędzany był przez rynek. W związku z tym jest mało prawdopodobne, aby pozycja ta mogła zostać znacząco osłabiona jedynie w wyniku jednostronnych, a nawet zbiorowych działań gospodarek wschodzących. Polityka antydolarowa prowadzona przez te kraje nie ma bowiem wpływu na najważniejsze, wewnętrzne źródła dominacji amerykańskiej waluty.
Spośród czynników zewnętrznych, które mogłyby potencjalnie osłabić międzynarodową rolę dolara, należy również wymienić rolę postępu technologicznego i nowych technologii, których wpływ jest jednak obecnie trudny do oszacowania (m.in. upowszechnianie się prywatnych walut cyfrowych, rozwój alternatywnych metod rozliczania płatności transgranicznych oraz perspektywy wprowadzenia przez banki centralne własnych walut cyfrowych).
Tekst powstał na podstawie artykułu Dominika Skopca „Perspektywy dolara amerykańskiego jako dominującej waluty międzynarodowej”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.56, No. 5, (2025). Całość w BIK_05_2025_03.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
Niemal dekada minęła od czasu słynnego eseju Richarda Thalera pod tytułem „Behavioral Economics: Past, Present and Future” (2016) i przyznania mu nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Od tego czasu ekonomia behawioralna zaczęła stawać się integralną częścią głównego nurtu ekonomii.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
