Wczoraj o kryzysie francuskim, dziś o włoskim i greckim. A ponadto w przeglądzie opinii i wiadomości z kraju i świata m.in. o prognozach dla Turcji, o tym dlaczego rosną koszty pracy mimo wysokiego bezrobocia, o pomysłach na polskie górnictwo oraz o pożytkach ze spekulacji.
Jeffrey Frankel z uniwersytetu Harvarda zastanawia się w VoxEU, czy Włochy właśnie weszły w I półroczu 2014 w nową recesję, jak to ogłoszono, czy też trwa ona już od 6 lat (realny PKB pozostaje niższy o 9 proc. niż w 2008 roku). Otóż zależy, jaką przyjąć definicję recesji. I to nie jest akademickie rozważanie. W przypadku „nowej” recesji wyborcy uznają, że to nowi liderzy popełniają błędy. W przypadku 6–letniej, że błąd jest systemowy, niezależny od rządzącej ekipy. Frankel uważa, że to drugie – włoska polityka oszczędności zawiodła; potrzebne jest mniej oszczędności, a więcej reform strukturalnych m.in. rynku pracy.
Z kolei Grecji wyjście z recesji może w tym roku uniemożliwić konflikt Unii Europejskiej z Rosją i napięcia na Ukrainie – pisze Bloomberg – ze względu na straty producentów warzyw i owoców oraz zmniejszony napływ turystów.
Pojawiają się już komentarze i prognozy po wyborach w Turcji. Dwaj autorzy w Economonitorze mają kłopot z turecką gospodarką. Z jednej strony będzie dobrze funkcjonować dzięki eksportowi i inwestycjom, z drugiej – problemy z bilansem płatniczym, inflacją i relatywnie wysokimi stopami procentowymi będą ją hamować. Średni wzrost gospodarczy w latach 2015 -2019 wyniesie jednak bardzo przyzwoite 3,9 proc., więcej niż w krajach BRICS (poza Indiami i Chinami). Ryzyka polityczne to zaostrzenie sporów Turcji ze światem zachodnim i demonstracje przeciwko prezydentowi Erdoganowi w kraju, ekonomiczne, to nagłe wycofanie kapitału z rynków wschodzących przy ograniczaniu globalnej płynności przez FED, a potem inne banki centralne.
Dlaczego mimo wysokiego bezrobocia i milionów ludzi chętnych do pracy, koszty pracy rosną? Charles Hugh Smith wylicza nie tylko wzrost płacy minimalnej, ale także kilka mniej oczywistych powodów:
– Pracodawcom bardziej opłaca się podkupywać pracowników niż szkolić niedoświadczonych;
– Niektórzy szukający pracy szybko z niej rezygnują, bo jest zbyt ciężka (np. prace fizyczne w rolnictwie);
– Część sektorów jest zdominowana przez długoterminowe kontrakty i/lub uzwiązkowiona; poszukujący pracy nie są w stanie spełnić wymagań znacznie dziś wyższych niż 10 czy 20 lat temu;
– W gospodarce i zatrudnieniu także z grubsza obowiązuje zasada Pareto – pracodawcom lepiej inwestować w 20 procent tych, którzy przynoszą 80 procent sprzedaży niż w pozostałych, ale najlepsi kosztują.
Gdyby ktoś chciał wiedzieć co, być może, czeka polską gospodarkę po następnych wyborach parlamentarnych, powinien czytać felietony Wojciecha Jasińskiego, byłego ministra skarbu i działacza PiS. Właśnie podał swój sposób na rozwiązanie problemów polskiego górnictwa węgla kamiennego: zaporowe cła i dotacje rządowe do wydobycia.
Zresztą, nie trzeba czekać na wybory. Na przełomie sierpnia i września mają powstać Państwowe Składy Węgla (PSW). Nowi i dotychczasowi dystrybutorzy węgla będą mogli wejść do sieci z państwowym szyldem. Pilotaż ruszy w tym roku. „Nowa spółka zaproponuje wejście do sieci franczyzowej dotychczasowym dilerom oraz nowym podmiotom. Uczestnictwo w sieci PSW będzie odpłatne. W zamian przedsiębiorcy dostaną szyld, know-how, będą objęci spójną polityką cenową i kontrolą jakości. Będą mieli obowiązek kupowania węgla od producentów wskazanych przez PSW”.
Proste rozróżnienie między dwoma podejściami do rozwoju gospodarczego według Dona Boudreaux z George Mason University: pierwsze podejście jest inżynierskie – rozwój jest wtedy, gdy po połączeniu wsadu A, B i C otrzymujemy X. W drugim podejściu procesy produkcyjne nie są esencją rozwoju, lecz jednym z jego rezultatów. Esencją jest kreatywność, suwerenność konsumenta, który decyduje co i za ile chce kupić (oraz wolność producenta też), instytucje ograniczające władzę (np. prywatna własność) i kultura nie tylko tolerująca, ale świętująca innowacje i dobrobyt materialny.
Ten sam Don Boudreaux proponuje ćwiczenie intelektualne na temat pożytków społecznych z działalności gospodarczej dwóch producentów, z których jeden ma wielką marżę zysku, a drugi standardową i jeszcze na dodatek ten drugi zyski przeznacza na cele charytatywne. Warto przeczytać, bo rozwiązanie zagadki tylko pozornie jest proste. Jeśli wolny konsument decyduje się kupić coś, co z jakiegoś powodu sprzedawane jest z bardzo wysoką marżą zysku, to znaczy, że dostrzega w tym czymś odpowiednio wysoką korzyść dla siebie (dobrobyt).
Inspiracją dla tego ćwiczenia był artykuł Benjamina Zychera z The American w obronie spekulacji cenowej, na przykładzie sytuacji z wodą w Toledo w stanie Ohio, gdzie z powodu inwazji alg nie można było jej pobierać z jeziora, ale natychmiast pojawili się dostawcy wody butelkowanej, sprzedający ją oczywiście ze specjalną marżą. Miejscowy prokurator generalny wysłał w miasto swoich pracowników, by przeprowadzili śledztwo w sprawie spekulantów. Zycher pokazuje, że alternatywne metody rozdziału wody w stosunku do mechanizmy cenowego (spekulacyjnego?) są jeszcze gorsze.
Odrobina historii. Dale Steinreich w 25 rocznicę kryzysu kas oszczędnościowo-pożyczkowych w USA (Savings and Loans) poszukuje przyczyn ich upadku. Wbrew temu co piszą współcześni postępowcy (Krugman et al.) to nie deregulacja zdecydowała o bankructwie kas, lecz kontrola stóp procentowych i rządowe próby ożywienia rynku pożyczek hipotecznych, wydłużające czas spłaty przy stałych stopach procentowych i znacznie wyższej inflacji, do której dopuścił FED. Oczywiście przyczyny kryzysu polskich SKOK są inne, ale ciekawe, jak kiedyś będą interpretowane. Czy ktoś dostrzeże, że to rząd zaczął je intensywnie regulować i kontrolować, zamiast spokojnie pozwolić upaść.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
Na pisanie o tym, jak ważne jest oszczędzanie i inwestowanie zużyto morze atramentu i farby drukarskiej. O oszczędzaniu mówią dziesiątki przysłów np. „oszczędnością i pracą ludzie się bogacą”. Tak, tak „i pracą” – a może lepiej by było: „przede wszystkim pracą”? Liczni publicyści przekonują, a politycy pouczają, że Polacy muszą więcej oszczędzać, by gospodarka szybciej się rozwijała. Ale gdy się zastanowimy, co by było, gdyby tak nagle wszyscy zaoszczędzili dajmy na to 90 proc. tego co zarobili, to zauważymy, że byłoby niedobrze – katastrofa: towary leżałyby na półkach, a przedsiębiorcy by pobankrutowali – przecież tego, czego nie udało się sprzedać w kraju nie byłoby łatwo upchnąć za granicą, i tak borykającą się z nadprodukcją, szukającą po świecie rynków zbytu. Sprawy są zatem bardziej skomplikowane niż się powierzchownie wydaje.
Rezerwa Federalna (Fed) od ponad wieku pełni kluczową rolę w kształtowaniu polityki pieniężnej USA, jednak jej struktura i niezależność często stają się przedmiotem politycznych sporów.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
