Strategia określa sposób realizacji mandatu EBC, w którym pierwszorzędną rolę odgrywa dążenie do utrzymanie stabilności cen w strefie euro. Aktualizacja strategii powstała jako rezultat przeglądu, w wyniku którego wiele kluczowych elementów pozostało niezmienionych, a wprowadzone modyfikacje polegają w dużej mierze na formalnym potwierdzeniu sposobu prowadzenia polityki pieniężnej przez EBC. Christine Lagarde, prezes EBC, zaznaczyła, że największą zaletą zaktualizowanej strategii banku jest jej uniwersalność i – jak stwierdziła – jest to „strategia na każdą okoliczność”.
Tegoroczny przegląd zapowiedziano już podczas poprzedniej rewizji strategii EBC z 2021 r. EBC zobowiązał się wówczas do regularnych rewizji swojej strategii. Dodatkowymi motywacjami dla tegorocznego przeglądu były zmiany strukturalne, które zaszły w gospodarce od czasu publikacji poprzedniej strategii oraz wyzwania, z którymi w ostatnich latach musiał się mierzyć EBC. W szczególności, była to seria nadzwyczajnych szoków, w tym energetycznego, żywnościowego i zakłóceń w globalnych sieciach dostaw, związanych z pandemią COVID-19 oraz agresją Rosji skierowaną przeciwko Ukrainie. Wydarzenia te doprowadziły do najwyższej inflacji w strefie euro od czasu utworzenia wspólnej waluty.
Zmiany strukturalne i nowe wyzwania
Prezentacja zaktualizowanej strategii odbyła się podczas corocznego sympozjum bankierów centralnych organizowanego przez Europejski Bank Centralny w portugalskiej Sintrze. Podczas konferencji podsumowującej przegląd strategii zarówno Lagarde, jak i Philip Lane, główny ekonomista EBC, podkreślili, że strategia polityki pieniężnej banku jest nadal dobrze dostosowana do sprostania czekającym wyzwaniom, choć wymagała dostosowań wynikających z doświadczeń ostatnich lat. Lagarde zaznaczyła, że w kolejnych latach otoczenie makroekonomiczne prawdopodobnie nadal będzie się charakteryzować wysoką niepewnością i potencjalnie będzie bardziej zmienne. Utrudni to prowadzenie polityki pieniężnej oraz wypełnianie mandatu utrzymywania stabilnych cen.
W dokumencie wskazano, że zachodzące zmiany strukturalne, takie jak fragmentacja geopolityczna i gospodarcza, trendy demograficzne oraz cyfryzacja i rosnące wykorzystanie sztucznej inteligencji, przyczyniają się do wzrostu niepewności oraz zmienności inflacji. Może to prowadzić do większych odchyleń od celu inflacyjnego zarówno w górę, jak i w dół, co utrudni prowadzenie polityki pieniężnej. W przeciwieństwie do poprzedniego przeglądu strategii z 2021 r., gdy EBC akcentował ryzyka dla zbyt niskiej inflacji, obecnie czynniki strukturalne oddziałujące na inflację są bardziej dwustronne.
Tak jak poprzednio, wskazano na znaczenie zmian klimatu, które mogą wpływać na stabilność cen i aktywność gospodarczą. W związku z tym, podtrzymano zobowiązanie do uwzględniania wpływu zmian klimatycznych na politykę pieniężną, a także wspierania działań na rzecz ochrony przyrody w ramach mandatu EBC.
Symetryczny cel inflacyjny
Ważniejszym elementem było potwierdzenie średniookresowego, symetrycznego celu inflacyjnego na poziomie 2 proc. Wskazano, że średniookresowy charakter celu pozwala uwzględnić nieuniknione tymczasowe odchylenia od celu inflacyjnego, zwłaszcza iż polityka pieniężna działa z opóźnieniem. Pozwala to na elastyczność w reakcji polityki pieniężnej na odchylenie inflacji od celu, w zależności od przyczyny, skali i trwałości tego odchylenia. Zaznaczono, że orientacja średniookresowa umożliwia również – o ile oczekiwania inflacyjne pozostają zakotwiczone – uwzględnianie szerokiego zakresu zmiennych ekonomicznych przy podejmowaniu decyzji. EBC ma ponadto wspierać polityki gospodarcze w Unii Europejskiej, o ile nie koliduje to z celem stabilności cen.
Największą modyfikacją w obecnym przeglądzie było podkreślenie symetryczności celu inflacyjnego i zdecydowanej reakcji EBC na odchylenia inflacji od celu w obie strony. Choć w ramach poprzedniej strategii z 2021 r., bank wskazywał, że cel inflacyjny jest symetryczny, to akceptował możliwość krótkotrwałego przekraczania celu, zwłaszcza w sytuacji, gdy stopy procentowe kształtują się w pobliżu swojego nominalnego efektywnego dolnego ograniczenia. W ramach zaktualizowanej strategii, EBC jednoznacznie deklaruje brak tolerancji zarówno dla zbyt niskiej, jak i zbyt wysokiej inflacji. Podkreślono przy tym, że symetryczność celu inflacyjnego wymaga odpowiednio zdecydowanej lub trwałej reakcji na duże i utrzymujące się odchylenia inflacji od celu w obu kierunkach. Europejski Bank Centralny stwierdził jednocześnie, że w przypadku szoków dezinflacyjnych trzeba uwzględnić efektywną dolną granicę dla stóp procentowych, natomiast w przypadku szoków inflacyjnych należy wziąć pod uwagę ewentualne nieliniowości w ustalaniu cen i płac.
EBC potwierdził, że cel inflacyjny odnosi się do zharmonizowanego indeksu cen konsumpcyjnych (ang. harmonised index of consumer prices – HICP). Tak jak w poprzednim przeglądzie, podkreślono również konieczność bardziej precyzyjnego uwzględnienia kosztów zamieszkiwania mieszkań przez ich właścicieli (ang. costs related to owner-occupied housing – OOH) we wskaźniku inflacji HICP. Bank argumentuje to tak, że uwzględnianie kosztów OOH lepiej odzwierciedlałoby zmianę kosztów utrzymania, istotną dla gospodarstw domowych.
Instrumenty polityki pieniężnej
W zaktualizowanej strategii potwierdzono, że stopy procentowe są głównym instrumentem polityki pieniężnej EBC. Wskazano, że w stosownych przypadkach, tj. gdy stopy procentowe są bliskie swojego efektywnego dolnego ograniczenia lub w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania transmisji polityki pieniężnej, bank może również korzystać z innych instrumentów. Jako takie narzędzia wymieniono: skup aktywów, forward guidance, długoterminowe operacje refinansujące, a także wprowadzony w 2022 r. instrument ochrony transmisji (ang. Transmission Protection Instrument). Przy korzystaniu z innych narzędzi niż stopy procentowe, bank zwraca uwagę na potrzebę adekwatnego dopasowania instrumentów do sytuacji gospodarczej oraz uwzględniania skutków ubocznych dla gospodarki i systemu finansowego.
EBC podkreślił również rolę komunikacji polityki pieniężnej, stwierdzając, że jest ona sama w sobie narzędziem polityki pieniężnej, a jasne komunikowanie i wyjaśnianie decyzji sprzyjają skuteczności prowadzonej polityki pieniężnej.
Rola stabilności finansowej
Podobnie jak w poprzedniej strategii, EBC zwrócił uwagę na znaczenie stabilności systemu finansowego, stwierdzając, że jest ona warunkiem koniecznym stabilności cen, a ta jest warunkiem koniecznym stabilności finansowej. W związku z tym bank w swoich decyzjach z zakresu polityki pieniężnej uwzględnia interakcje między polityką pieniężną a stabilnością finansową. Wskazano także, że zwiększenie odporności systemu finansowego, poprzez m.in. rozwój unii oszczędności i inwestycji oraz ukończenie tworzenia unii bankowej, może się przyczynić do zwiększenia skuteczności polityki pieniężnej.
Korzystanie ze scenariuszy
W strategii znalazło się stwierdzenie, że decydenci EBC uwzględniają nie tylko najbardziej prawdopodobną ścieżkę inflacji w gospodarce, tj. scenariusz bazowy projekcji, ale także otaczające go ryzyka i niepewność. Członkowie Rady Prezesów EBC mają przede wszystkim kłaść większy nacisk na analizę różnych scenariuszy, co ma umożliwić skuteczną reakcję na nieprzewidziane wstrząsy. Choć jak stwierdził Lane decydenci EBC zawsze korzystali z analizy scenariuszowej, to teraz jej znaczenie i komunikacja mają być wzmocnione.
Znaczenie modyfikacji strategii
Tegoroczna rewizja strategii EBC ma charakter ewolucyjny. Skala zmian jest znacząco mniejsza niż w przeglądzie z 2021 r., przy czym także wtedy zachowano bardzo dużą ciągłość względem ram strategicznych stosowanych wcześniej. Liczba opublikowanych dokumentów analitycznych, będących bazą dla dokonanej obecnie rewizji, również jest istotnie mniejsza – 2 wobec 18 w 2021 r. W pracach tych przedstawiono m.in. pogłębioną analizę kształtowania się inflacji w ostatnich latach, w tym procesów strukturalnych wpływających na nią, a także raport na temat instrumentów polityki pieniężnej.
Kształtowanie strategii polityki pieniężnej EBC w czasach złożonych kryzysów
Najważniejszą zmianą w zaktualizowanej strategii Europejskiego Banku Centralnego jest wyraźne podkreślenie symetrii 2-proc. celu inflacyjnego. Przy czym formalnie, symetryczność celu została wprowadzona do strategii EBC już w poprzednim przeglądzie, więc podkreślenie jednakowego podejścia banku do odchylenia inflacji w górę i w dół od celu, nie oznacza realnie istotnej zmiany w polityce pieniężnej banku.
W czasie konferencji Lagarde zaznaczyła również, że przeglądy strategii to złożony proces, który nie powinien być przeprowadzany zbyt często. Kolejny jej przegląd zaplanowano na 2030 r.
Autor wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP.
Antoni Marszałek, Departament Analiz i Badań Ekonomicznych NBP
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
