(@Getty Images)
Zdolność banków centralnych do prowadzenia działalności niepodlegającej politycznej presji jest kluczowym elementem ich efektywności – podnosi wiarygodność i stabilizuje oczekiwania podmiotów gospodarczych. Polityka pieniężna i aktywność banku centralnego również na innych polach determinują stabilność finansową oraz ogólną sytuację gospodarczą w danym kraju. Wskazuje się na to, że na niezależność banku centralnego wpływ wywierają czynniki ekonomiczne i polityczne o szerokim zakresie, np. mechanizmy wyboru publicznego w danym kraju, faktyczna inflacja oraz kwestia spójności/niespójności czasowej polityki pieniężnej. Z kolei koszt kapitału jest ważną zmienną przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych w skali mikro przez przedsiębiorstwa. Polityka banku centralnego, oddziałując na krajowe warunki finansowe i ekonomiczne, wpływa również pośrednio na decyzje inwestycyjne o charakterze transgranicznym. Kraje z niezależnym i transparentnym bankiem centralnym wykazują wyraźną tendencję do przyciągania kapitału zagranicznego.
Niezależność banku centralnego umożliwia podejmowanie decyzji bez oddziaływania i ingerencji politycznej instytucji rządowych. Na koszt kapitału wpływ wywierają zarówno warunki ekonomiczne i finansowe, jak i polityka banku centralnego. Do tej pory nie opublikowano jednak znaczących prac, które podejmowałyby problem relacji między stopniem niezależności banku centralnego a kosztem kapitału na rynkach finansowych. W omawianej analizie wykorzystano dane panelowe zebrane w 23 rozwiniętych i 17 rozwijających się krajach. Analiza miała na celu znalezienie różnic między kosztem kapitału w badanych państwach, związanych ze zróżnicowanym stopniem niezależności banku centralnego. Podstawowe pytanie badawcze brzmiało zatem: „Jaki jest wpływ niezależności banku centralnego na koszt kapitału?”.
Znaczenie niezależności banku centralnego
Wyniki badania pozwalają na sformułowanie następującego wniosku: wzrost niezależności banku centralnego przekłada się na niższy koszt kapitału. Pogłębione analizy pokazują również, że niezależność banku centralnego ma większy wpływ na redukcję kosztu kapitału w krajach rozwijających się, niż w krajach rozwiniętych.
Można sformułować następującą hipotezę: „w kraju, w którym respektowany jest wyższy stopień niezależności banku centralnego, notuje się niższy koszt kapitału, niż w kraju, w którym niezależność banku centralnego jest ograniczana”. Z dostępnej literatury wynika, że istnieje wyraźny lub ukryty związek między niezależnością banku centralnego a rynkami finansowymi i kosztem kapitału, co uzasadnia przyjęcie postawionej hipotezy badawczej.
Niezależność banku centralnego wpływa na koszt kapitału za pośrednictwem prowadzonej polityki pieniężnej. Inflacja, stopy procentowe oraz kursy walutowe są kluczowymi komponentami polityki pieniężnej, które oddziałują na stopy zwrotów osiągane przez inwestorów oraz premię za ryzyko w przypadku inwestycji portfelowych. Studia empiryczne weryfikujące relację między niezależnością banku centralnego a inflacją wskazują na to, że inflacja jest istotnie wyższa w krajach z niskim poziomem niezależności banku centralnego, a polityka pieniężna prowadzona przez niezależny bank centralny stwarza możliwość obniżenia inflacji i redukcji jej zmienności. Borio i Lowe (2002) twierdzą, że polityka niskiej inflacji zmniejsza obawy inwestorów i instytucji finansowych dotyczące możliwości wystąpienia kryzysów gospodarczych, co zwiększa wolumen udzielonych i zaciągniętych pożyczek, a w rezultacie korzystnie wpływa na ceny aktywów. Papadamou, Sidiropoulos i Spyromitros (2017) dowodzą, że większa niezależność banków centralnych stabilizuje rynki finansowe i ogranicza zmienność kursów akcji na giełdach.
Wyniki przeprowadzonej analizy sugerują, że wyższy poziom niezależności banku centralnego zmniejsza historyczną stopę zwrotu, premię za ryzyko krajowe, zmniejsza także stopę dywidendy i obniża ocenę systemowego ryzyka kredytowego państwa, co w efekcie wpływa na zmniejszenie kosztu kapitału.
Tekst powstał na podstawie artykułu Abdullaha Mamoona „The impact of central bank independence on the cost of capital: a cross-country analysis”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.56, No. 1, (2025). Całość w BIK_01_2025_02.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
