Chiński PKB rośnie, lecz komentarze wciąż są słodko-kwaśne
Choć rok 2013 był dla chińskiej gospodarki raczej udany, w Pekinie nie ma euforii. 7,7-proc. wzrost PKB (przewidywano 7,5 proc.) imponuje na tle reszty świata, był jednak najwolniejszy od 14 lat.
(Fot. PAP)
Ogólny ton komentarzy jest taki, że mamy oto do czynienia z zapowiadaną przez chińskie władze stabilizacją wzrostu utrzymywaną dużym kosztem, ale z dobrym skutkiem. Sam Pekin przyznaje, że jest to częściowo zasługa ożywienia gospodarczego na świecie. Pomimo ostrzeżeń, iż wyczerpał się dotychczasowy model wzrostu, w Chinach i poza nimi nie ma wcale jednomyślności, iż zapowiadany na następne lata model bardziej prorynkowy okaże się lepszy od dotychczasowego.
Po publikacji najnowszych danych makro pojawiło się w Państwie Środka pytanie: czy można już mówić o trwałym ożywieniu, czy raczej tylko o chwilowym odbiciu?
Główny ekonomista Bank of China Cao Yuanzheng nie dostrzega wyraźnych symptomów ożywienia i uważa, że to jedynie oznaka stabilizacji oraz nowy etap w ekonomicznej historii Chin.
– Najważniejszą cechą tego nowego etapu będzie zmiana struktury gospodarczej. Dyskusje o zrównoważonym rozwoju, o jakości wzrostu gospodarczego czy o zanieczyszczeniu powietrza to właśnie symptomy wejścia w nowy etap. Wcześniej rozwijaliśmy w Chinach gospodarkę, lekceważąc środowisko naturalne. Teraz rozwój gospodarczy nie może ignorować wymogów ochrony środowiska. To duża zmiana – twierdzi.
Z badań opinii wynika, iż dla przeciętnego Chińczyka najważniejszą bolączką jest właśnie zanieczyszczenie powietrza (obok bezpieczeństwa żywności oraz dostępu do opieki zdrowotnej).
W Chinach jeszcze niedawno mówiono o tym, że spadek tempa wzrostu skłoni władze do wprowadzenia kolejnego pakietu stymulacyjnego. Cao Yuanzheng spodziewa się jednak raczej kroków na rzecz restrukturyzacji. Dostrzega już nawet pierwsze efekty działań w tym kierunku.
– Widać poprawę tam, gdzie dotychczas dostrzegano strukturalne problemy chińskiej gospodarki. Po pierwsze zauważalne jest zmniejszanie się dystansu między wschodnimi a środkowymi i zachodnimi regionami Chin. Te ostatnie rozwijają się teraz w szybszym tempie. Po drugie poprawiła się struktura dochodów obywateli Chin. Dochody na wsi rosną szybciej niż w miastach, co prowadzi do zmniejszenia się przepaści między nimi. Po trzecie sektor usług rośnie szybciej niż przemysł, który dotychczas stanowił trzon struktury gospodarczej Chin. Po czwarte rośnie udział nakładów na badania naukowe w PKB. W 2013 roku wynosił on już 2 proc., co odpowiada poziomowi państw na średnim poziomie rozwoju. Z gospodarką jest jak z dzieckiem: kiedy jest małe, należy je właściwie pielęgnować, ale kiedy podrośnie, konieczna jest zmiana metod wychowawczych. To oznacza zmiany systemowe. Na nowym etapie chińska gospodarka potrzebuje nowych, strukturalnych źródeł wzrostu – podkreśla Cao Yuanzheng.
Wzrost czy reformy?
W roku 2014 w Chinach ma się zakończyć tzw. stabilizacja wzrostu, którą udało się osiągnąć, a punkt ciężkości ma teraz zostać przeniesiony na promowanie reform – przewidują w swojej analizie ekonomiści Barclays. Konsumpcja krajowa, z którą wiązano tyle nadziei, rośnie, jednak nadal nie wspomaga gospodarki w takim stopniu, jak tego oczekiwano. Dochody, którymi rozporządzają gospodarstwa domowe w miastach, wzrosły w 2013 roku o około 7 proc., a konsumpcja o około 5 proc., jednak przeciętni Chińczycy wciąż mają do dyspozycji za mało pieniędzy, by konsumpcja zastąpiła – dajmy na to – inwestycje. Może co najwyżej nieco złagodzić ich słabszy wzrost.
Wybitny chiński ekonomista Yukon Huang idzie pod prąd tak silnie lansowanej w Państwie Środka tezy, że chiński wzrost będzie teraz zależeć od konsumpcji i że to na niej trzeba się obecnie skoncentrować. Jego zdaniem ważniejszymi czynnikami pozostają inwestycje, a tuż po nich wzrost wydajności. Opowiada się przy tym za większą racjonalnością chińskich inwestycji oraz ich zwiększeniem w sektorze prywatnym, bo tam są one wydajniejsze niż w sektorze publicznym, który – jak zauważa – często je marnotrawi.
Rekordowe obroty w handlu zagranicznym
W roku 2013 Chiny stały się już największą potęgą handlową, a wartość wymiany wyniosła 4,16 bln dol. To wzrost o 7,6 proc. rok do roku (eksport wzrósł o 7,9 proc., osiągając 2,21 bln dol., a import o 7,3 proc. – do 1,95 bln dol.). Nadwyżka w handlu zwiększyła się o niespełna 13 proc. i wyniosła 260 mld dol. Największym handlowym partnerem Chin jest UE, na drugim miejscu są Stany Zjednoczone, a na trzecim państwa ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej).
Wrosły też rezerwy dewizowe Chin, notując w 2013 roku nowy rekord – 3,820 bln dol. To o 509,7 mld dol. więcej niż w 2012 roku.
Podsumowując rok w gospodarce, chińskie Ministerstwo Handlu z satysfakcją odnotowało około 11-proc. wzrost udziału w chińskiej wymianie handlowej sektora usług niematerialnych. Rośnie on szybciej niż handel towarami. Chodzi zwłaszcza o turystykę, usługi finansowe, telekomunikacyjne i transportowe. Mimo to ich udział w tutejszym handlu zagranicznym – zwłaszcza w eksporcie (9 proc.) – jest wciąż niewielki w porównaniu ze średnią światową (20 proc.). Powodem jest ich nadal niska konkurencyjność wynikająca z nadmiaru ograniczeń i procedur administracyjnych. Dyrektor departamentu odpowiedzialnego za inwestycje zagraniczne w Ministerstwie Handlu Qiu Guangling zapowiada liberalizację sektora usługowego w Chinach, zwłaszcza tego o wysokiej wartości dodanej, np. w dziedzinie ubezpieczeń i finansów.
Inwestycje w branże usługowe
Nie potwierdziły się także zapowiedzi odwrotu z Chin inwestorów zagranicznych. Słaby był pod tym względem rok 2012. Chiny, owszem, są coraz droższe i przez to mniej konkurencyjne, ale kilka spektakularnych wyprowadzek międzynarodowych koncernów nie spowodowało masowego exodusu inwestycji i kapitału, choć były takie obawy. Zagraniczne inwestycje w Chinach osiągnęły w 2013 roku wartość 117,6 mld dol. Było to o 5,25 proc. więcej niż rok wcześniej. Zmienia się jednak rodzaj tych inwestycji, bowiem przewagę (53,3 proc.) osiągają te w branżach usługowych, natomiast przemysłowe notują spadek. Najwięcej inwestują w Chinach Unia Europejska i Stany Zjednoczone, zmniejszają się natomiast inwestycje japońskie.
Zadania dla władzy
Rok 2014, co dość zgodnie przewidują chińscy i zagraniczni eksperci, upłynie pod znakiem reform – głównie finansowych, dalszego umiędzynarodawiania i umacniania się juana oraz konsolidacji władzy przez nową ekipę, co jest niezbędne, jeśli zapowiadane reformy mają się udać. Z zagrożeń wymienia się przede wszystkim dalszą eskalację obliczanego na 3 bln dol. zadłużenia na poziomie samorządów, co pewnie jak w poprzednich latach skończy się rolowaniem części długu, bo lokalne władze nie są w stanie terminowo spłacić swych zobowiązań. Kolejnym problemem jest zbyt duży wzrost kredytów i brak płynności środków w obrocie międzybankowym, tak jak w 2013 roku. Chinom grozi również dalsze pogłębianie się rozwarstwienia społecznego i protesty na tym tle, do których lokalnie dochodzi już od wielu lat.
O tym, że władza nie jest bierna, ma świadczyć kontynuowanie kampanii antykorupcyjnej we własnych szeregach. W 2013 roku o korupcję oskarżono niemal 40 tys. urzędników, ale na systemowe rozwiązania w tej sprawie (np. składanie deklaracji majątków przez notabli, co proponują niektóre media) się nie zanosi. Gdy zagraniczna prasa pisze o majątkach najważniejszych ludzi w Chinach, to jej strony internetowe są blokowane przez cenzurę, co spotkało m.in. „New York Times”, który prześwietlił majątek zgromadzony przez rodzinę poprzedniego premiera ChRL Wena Jiabao.
Chińska gazeta ekonomiczna „Obserwator Gospodarczy” prognozuje na podstawie sondażu wśród 105 ekspertów, że w 2014 roku Chiny będą się rozwijały w tempie 7,5–8 proc. Nie przewidują oni pęknięcia bańki na tutejszym rynku nieruchomości, prognozują jednak spadek ich cen w granicach 10 proc.
Bardzo pesymistycznie wypowiedział się niedawno George Soros – słynny inwestor, którego tutejsze media cytują bardzo często. Ostrzega on na łamach „The Guardian”, że czas przestać zamartwiać się strefą euro, a zacząć się niepokoić o Chiny, które mogą wpaść w prawdziwy poślizg. Uważa, że chińskie władze powinny dalej stawiać wzrost gospodarczy ponad reformami strukturalnymi, ponieważ te ostatnie wpychają gospodarkę w korkociąg deflacji. Dostrzega jednak przy okazji nierozwiązaną sprzeczność polegającą na tym, iż ponowne rozgrzanie chińskiej gospodarki poskutkuje równoczesną eksplozją zadłużenia… Tak źle i tak niedobrze, ale chińscy eksperci są przekonani, że skoro większość pesymistycznych prognoz na temat gospodarki Państwa Środka w ostatnich latach się nie sprawdziła, to nie sprawdzi się i tym razem.
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Czarny Kontynent przez wiele lat był swego rodzaju poligonem globalnych graczy. Ostatnie dekady pokazują jednak, że to Pekin zadomowił się tam na dobre. Chiny są największym pożyczkodawcą państw afrykańskich. W XXI w. łączna wartość kredytów sięgnęła 170 mld dol. Pomimo spadku akcji kredytowej w ostatnim czasie, Afryka wciąż jest ambitnym celem Inicjatywy Pasa i Szlaku. Chiny podbijają ten kontynent na trzy sposoby: poprzez pożyczki, inwestycje i handel. Choć zrealizowano tam wiele potrzebnych inwestycji, wiele rzeczy stoi pod znakiem zapytania.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
