Złoto stanowi formę ubezpieczenia na wypadek wojny, finansowego Armagedonu oraz kompletnego załamania walutowego. Od wybuchu kryzysu finansowego jego cena służy za barometr globalnej niepewności ekonomicznej. Czy zatem ostry jej spadek to wyraz zaufania do stanu gospodarki globalnej?
Kenneth Rogoff
Z 1900 dol. za uncję w rekordowym momencie sierpnia 2011 r. złoto staniało już do 1250 dol. w początku lipca 2013 r. Nadmiernym uproszczeniem byłoby jednak powiedzenie, że rynek złota prezentuje wszystkie klasyczne cechy wynikające z pęknięcia „bańki”. Nie ma wątpliwości, że gwałtowny jego wzlot — od około 350 dol. za uncję w lipcu 2003 r. do wspomnianego szczytu — to efekt zauroczenia inwestorów. Cena złota rosła, bo wszyscy byli przekonani, że jutro wzrośnie jeszcze bardziej.
Skutki owczego pędu
Lekarze i dentyści zaczęli sprzedawać akcje i kupować złote monety. W Indiach i w Chinach poszedł mocno w górę popyt na złotą biżuterię. Banki centralne krajów wschodzących dokonywały dywersyfikacji rezerwy walutowe, zastępując dolary zlotem.
Za kupnem złota przemawiało kilka istotnych powodów. Dziesięć lat temu sprzedawano je poniżej przeciętnej ceny wieloletniej, skorygowanej o inflację, a postępujące włączanie do gospodarki globalnej trzech miliardów obywateli krajów wschodzących mogło oznaczać tylko jedno — ogromny i długofalowy bodziec popytowy.
Tak się składa, że ten element opowieści ciągle jest w mocy. Globalny kryzys finansowy dodał złotu powabu, co początkowo wynikało z obaw przed kolejnym Wielkim Kryzysem. Potem niektórzy inwestorzy obawiali się, że rządy celowo dopuszczą do inflacji, żeby obniżyć ciężar długu publicznego i zająć się uporczywym bezrobociem.
Ponieważ banki centralne zaczęły stosować politykę bliskich zera stóp procentowych, nikt się już nie przejmował, że złoto nie przynosi żadnych odsetek. Dlatego nonsensem jest twierdzenie, że wzrost cen złota to była w całości „bańka”. Jednocześnie prawdą jest także, iż w miarę wzrostu cen coraz więcej naiwnych inwestorów starało się je kupić.
Później w fundamentach rynku zaszły oczywiście pewne zmiany, a w gorączce spekulacyjnej — jeszcze większe. Gospodarka Chin ciągle zwalnia; w Indiach tempo wzrostu gwałtownie spadło w porównaniu z tym sprzed paru lat. Natomiast gospodarka USA, mimo błędnej sekwencji zmian fiskalnych, wydaje się stopniowo zdrowieć. Od czasu, gdy amerykańska Rezerwa Federalna zaczęła — według mnie, przedwcześnie — sugerować, że zakończy stosowanie polityki „złagodzenia ilościowego”, globalne stopy procentowe wzrosły o 100 punktów bazowych.
Ponieważ Fed podkreśla swoje silne nastawienie antyinflacyjne, trudno wysuwać argument, że złoto potrzebne jest inwestorom jako zabezpieczenie przed inflacją. A że kupujący dwa lata temu złote monety lekarze i dentyści teraz się ich pozbywają, nie wiadomo, w jakim momencie zatrzyma się ta zwężająca się spirala cen. Niektórzy nastawiają się na przekonującą psychologicznie barierę 1100 dol. za uncję.
Argumenty z Babilonu
Tak naprawdę argumenty przemawiające za złotem i przeciwko niemu nie zmieniły się wiele od 2010 r., kiedy ostatnio o tym pisałem. W październiku tamtego roku cena złota — doskonałego aktywa spekulacyjnego, którego wartość opiera się na wierze —szła w górę i sięgnęła właśnie 1300 dol. Jednak prawdziwym powodem jej utrzymywania się nigdy nie była spekulacja, a raczej traktowanie złota jako zabezpieczenia. W przypadku inwestorów mających w portfelu dużej wartości aktywa netto lub funduszy majątku narodowego utrzymywanie małej części aktywów w złocie jest bardzo rozsądne — to sposób zabezpieczenia się przed wydarzeniami o charakterze skrajnym.
Sensowne jest również posiadanie złota przez gospodarstwa domowe, zarówno z klasy średniej, jak i ubogie, w krajach takich, jak na przykład Chiny i Indie, gdzie dostęp do innych inwestycji finansowych jest mocno ograniczony. W przypadku większości pozostałych krajów złoto to tylko jedna z możliwości do wyboru. I, jak zawsze w hazardzie, niekoniecznie ta, która wygrywa.
Rynek złota będzie, co nieuniknione, ryzykowny i chwiejny — chyba że rządy, jak przed I wojną światową, ustalą jego sztywną cenę. W opublikowanym w styczniu studium ekonomiści Claude Erb i Campbell Harvey analizują kilka możliwych modeli podstaw ceny złota i dochodzą do wniosku, iż jest ona jedynie luźno powiązana z tymi fundamentami. Wygląda na to, iż często, i na długie okresy, odbiega ona znacznie powyżej lub poniżej długoterminowej wartości podstawowej (jest to oczywiście zachowanie podobne jak w przypadku wielu innych aktywów finansowych, takich jak kursy walut czy ceny akcji, choć odchylenia cen złota mogą być znacznie większe).
Autorzy studium, zarażeni bakcylem złota, przytaczają czasem oderwane dane historyczne, które sugerują, że jego długofalowa wartość przez tysiąclecia utrzymuje się na stabilnym poziomie. Na przykład obficie cytowane studium Stephena Harmstona z 1998 r. odwołuje się do niepotwierdzonych danych, iż w czasach króla Babilonu Nabuchodonozora (który zmarł 562 lata przed naszą erą) za uncję złota można było kupić 350 bochenków chleba. Jeśli pominąć fakt, że w Babilonie chleb był pewnie zdrowszy niż dzisiejszy „produkt ulepszony”, to obecna cena złota nie różni się tak bardzo od ówczesnej: za jego uncję można teraz kupić chyba około 600 bochenków.
Nie dysponujemy oczywiście rocznymi danymi o cenach złota w Babilonie. A uwzględniając wojny i inne źródła niepewności możemy jedynie przypuszczać, że rzeczywiste ceny rynkowe były wówczas — podobnie jak dziś — bardzo zmienne.
Tak więc ostatnie załamanie cen tego kruszcu nie spowodowało tak naprawdę zmiany argumentów przemawiających za inwestowaniem weń w ten czy inny sposób. Ceny złota rzeczywiście mogą spaść poniżej 1000 dol. za uncję; ale mogą i wzrosnąć. Politycy natomiast powinni uważać z interpretowaniem obniżki tych cen jako wyrazu zaufania do efektów ich działań.
Rola złota ulegała znaczącym przemianom wraz z ewolucją międzynarodowego systemu walutowego. Doprowadziło to do stopniowego spadku roli złota w odniesieniu do trzech klasycznych funkcji pieniądza: środka wymiany, jednostki obrachunkowej oraz środka tezauryzacji. Był to proces stopniowej eliminacji tego kruszcu z systemu monetarnego. Należy jednak podkreślić, że okres braku oficjalnej roli złota w systemie monetarnym jest relatywnie krótki w porównaniu z czasem, kiedy pełniło ono wszystkie klasyczne funkcje pieniądza.
Ceny złota osiągnęły rekordowe poziomy w pierwszym tygodniu marca 2024 r., generując tym samym dyskusję na temat zalet inwestowania w ten szlachetny metal. Wbrew pozorom, nie jest to takie oczywiste. Chętnych jednak do kupna złota nie brakuje. Nie bez przyczyny nazywane jest bowiem diabelskim kruszcem płatającym różnego rodzaju figle. Najlepiej przekonał się o tym nie kto inny, jak były premier Wielkiej Brytanii Gordon Brown.
Banki centralne w 2023 r. kontynuowały politykę zwiększania rezerw złota. Trend ten trwa nieprzerwanie od globalnego kryzysu finansowego, pod wpływem którego nastąpiła decydująca zmiana nastawienia banków do złota.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Autonomiczna sztuczna inteligencja w ciągu kilku lat zrewolucjonizuje wiele biznesów i branż, zmieni łańcuchy wartości firm i strukturę zatrudnienia. Nie powinna jednak być pozostawiona bez nadzoru.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
W połowie maja najnowsza odsłona trwającego wiele lat handlowego sporu amerykańsko-chińskiego przygasła, choć konflikt będzie się tlił. Wszystko paradoksalnie za sprawą bomby informacyjnej, którą rzucił w media społecznościowe Donald Trump. Stany Zjednoczone postanowiły nałożyć gigantyczne – na poziomie 145% – cła na towary importowane z Państwa Środka. A ponieważ akcja wywołuje reakcję, Chiny nie pozostały dłużne i podwyższyły stawki chroniące własny rynek do poziomu 125%. Brzmi jak dobry news, ale to ślepa uliczka.
Pomimo wyzwań gospodarczych i społecznych, coraz dłuższe życie otwiera również nowe możliwości ekonomiczne, które mogą przekształcić starzenie się społeczeństw z obciążenia w źródło wzrostu i rozwoju.
Światowe bezpieczeństwo kosztuje coraz więcej, a kolejne państwa przeznaczają rekordowe kwoty na wojsko i modernizację armii. To zjawisko, które nie omija również Polski, a jego konsekwencje gospodarcze, polityczne i społeczne są ogromne. Najnowsze wydanie kwartalnika „Obserwator Finansowy” — od dziś dostępne w kioskach — rzuca światło na te tematy.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
