Nad USA wisi widmo deflacji. Prof. Robert Schiller, jeden z ekonomistów, którzy przewidzieli obecny kryzys, ocenia szanse jej pojawienia się już jesienią na 50 proc. Tymczasem Komisja Finansów Izby Reprezentantów USA dyskutuje nad propozycją administracji Baracka Obamy, która chce przygotować nowy, trzeci już pakiet stymulacyjny. Były doradca prezydenta George'a W. Busha prof. Bruce Bartlett twierdzi, że nie ma już takiej możliwości.
Bruce Bartlett (c) AB
Ponieważ polityka fiskalna nie będzie już wykorzystywana do tego celu, ciężar dalszej stymulacji gospodarki spada na Fed, który wciąż ma pewną swobodę działania. Może to być bardzo korzystne, ponieważ od początku uważałem, że u korzeni naszych problemów ekonomicznych leży polityka monetarna. W gruncie rzeczy mamy do czynienia z deflacyjną recesją, która od Wielkiego Kryzysu różni się tylko tym, że jest trzy razy mniejsza.
Fundamentalnym problemem gospodarki amerykańskiej jest spadek prędkości obiegu pieniądza. Kiedy wskaźnik ten idzie w dół, ma to dokładnie takie same skutki ekonomiczne jak spadek podaży pieniądza – obniżają się ceny i produkcja. Z moich wyliczeń wynika, że prędkość obiegu pieniądza spadła o 11 proc. – co dokładnie odpowiada skurczeniu się podaży pieniądza o 11 proc.
Od początku kryzysu niektórzy ekonomiści utrzymują, że sama polityka monetarna wystarczy do uniknięcia deflacji i skierowania gospodarki z powrotem na ścieżkę wzrostu bez stymulacji fiskalnej. Trzeba po prostu dopompować gotówki. Automatycznie zdusi to deflację i ocali kraj przed destabilizującym wzrostem zadłużenia, zmniejszy marnotrawną produkcję kiełbasy wyborczej i pozwoli uniknąć ukrytej podwyżki podatków w drodze ekwiwalencji ricardiańskiej.
Problem w tym, że Fed rzeczywiście znacznie zwiększył podaż pieniądza, do tego stopnia, że część ekonomistów, którzy mówili, że Fed jest w stanie samodzielnie zakończyć recesję, zaniepokoiła się i zaczęła ostrzegać przed inflacją.
Na razie nie ma inflacji i głównym problemem naszej gospodarki pozostaje deflacja. Powód? Pieniądze emitowane przez Fed nie są wydawane, tylko gromadzą się w rezerwach bankowych. Na tym polegał błąd monetarystów: zakładali, że świeżo wyemitowane pieniądze zostaną wydane.
W mojej ubiegłorocznej książce The New American Economy bardzo dokładnie przeanalizowałem debatę ekonomiczną z początku lat trzydziestych. Wtedy też byli monetaryści, z Irvingiem Fisherem na czele, byli również „Austriacy”, na przykład Henry Hazlitt i Benjamin Anderson, którzy po każdym wzroście podaży pieniądza wołali „inflacja”, mimo że w latach 1929-1933 ceny spadły o 25 proc.
W mojej książce tłumaczę, dlaczego prawie wszyscy ekonomiści, łącznie z Fisherem, w końcu doszli do wniosku, że w sytuacji deflacyjnej polityka monetarna sama nic nie zdziała, ponieważ pieniądz nie będzie krążył sam z siebie. Aby polityka pieniężna była skuteczna, polityka fiskalna musi wygenerować wydatki w gospodarce.
Kolejny problem: Fed nie może obciąć podstawowej stopy procentowej poniżej zera, a z reguły Taylora wynika, że stopa ta powinna obecnie wynosić około -5 proc. Ponieważ stopa funduszy federalnych jest głównym narzędziem monetarnym Fedu, wspomniane ograniczenie powoduje, że w dzisiejszej sytuacji narzędzie to jest bezużyteczne.
To oczywiście nie znaczy, że Fed nie ma żadnej amunicji. Mógłby na przykład przestać płacić odsetki od rezerw bankowych. Mimo że odsetki są niskie – 0,25 proc. – obniżają motywację banków do udzielania kredytów, a poza tym wysyłają bankom sygnał, że Fed nie ma nic przeciwko temu, aby trzymały ponad bilion dolarów nadliczbowych rezerw. Gdyby likwidacja oprocentowania nie zwiększyła akcji kredytowej, to sugeruję rozwiązanie zastosowane przez szwajcarski bank centralny: wprowadzić karne odsetki od rezerw.
Zapytany we wtorek, dlaczego Fed nie zlikwiduje odsetek od rezerw, Ben Bernanke odparł, że jest to niezbędny element funkcjonowania rynku funduszy federalnych. Argument ten wydaje mi się bardzo słaby, ale niestety o polityce Fedu często decyduje biurokratyczny bezwład, aż do czasu, kiedy kryzys wymusi jakieś działania.
Nadal uważam, że polityka monetarna wymaga ekspansji fiskalnej, aby była skuteczna w obecnych warunkach gospodarczych. Na przykład zwolennicy przysłowiowego zrzucania pieniędzy z helikopterów dla pobudzenia wzrostu przyznają, że Fed nie ma możliwości tego zrobić bez jakichś działań dystrybucyjnych Departamentu Skarbu, które miałyby charakter fiskalny. Potrzebne byłyby również działania Kongresu, co w obecnym klimacie politycznym jest bardzo mało prawdopodobne.
Fedowi w zasadzie pozostają więc dwie rzeczy: skupować długookresowe papiery wartościowe i skupować nietypowe walory, takie jak obligacje denominowane w walutach zagranicznych. Pierwsza metoda już jest stosowana, ale na razie nie za bardzo przyspieszyła obieg pieniądza. Druga oznaczałaby wojnę Fedu z Departamentem Skarbu, który zazdrośnie strzeże swojej kontroli nad polityką kursową. Zwolennicy „silnego dolara” podnieśliby larum, a inne kraje podjęłyby działania odwetowe. Niewykluczone nawet, że Chiny zneutralizowałyby skutki takiej interwencji, zasysając wszystkie dolary wykreowane przez Fed.
Wydaje się zatem, że nie ma żadnego sposobu na pobudzenie gospodarki. Z różnych powodów – politycznych, instytucjonalnych i merytorycznych – nie ma szans na stymulację fiskalną ani monetarną. Czas na nowe myślenie.
Wzrost inflacji po pandemii spowodował dezorientację wśród decydentów. W naszym artykule przeprowadzamy analizę związku między wzrostem podaży pieniądza a inflacją. Wynika z niej, że siła tego związku zależy od środowiska inflacyjnego: wynosi on jeden do jednego, gdy inflacja jest wysoka, i praktycznie zanika, gdy jest niska. Wyłączając państwa o bardzo wysokiej stopie inflacji, związek, który był wyraźnie widoczny w różnych krajach w okresie wzrostu inflacji w latach 2021 i 2022, stracił później znaczenie statystyczne i gospodarcze.
Rola złota ulegała znaczącym przemianom wraz z ewolucją międzynarodowego systemu walutowego. Doprowadziło to do stopniowego spadku roli złota w odniesieniu do trzech klasycznych funkcji pieniądza: środka wymiany, jednostki obrachunkowej oraz środka tezauryzacji. Był to proces stopniowej eliminacji tego kruszcu z systemu monetarnego. Należy jednak podkreślić, że okres braku oficjalnej roli złota w systemie monetarnym jest relatywnie krótki w porównaniu z czasem, kiedy pełniło ono wszystkie klasyczne funkcje pieniądza.
Rezerwa Federalna (Fed) od ponad wieku pełni kluczową rolę w kształtowaniu polityki pieniężnej USA, jednak jej struktura i niezależność często stają się przedmiotem politycznych sporów.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Głównym tematem tegorocznego sympozjum w Jackson Hole, organizowanego przez Bank Rezerwy Federalnej w Kansas City, była sytuacja i aktualne trendy na rynku pracy. Nie zabrakło tam również innych tematów, w tym prezentacji dotyczącej reguły Taylora, z której można się było dowiedzieć, dlaczego trudno jest opisywać i intepretować politykę pieniężną za pomocą prostych matematycznych formuł.
Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych (Fed) dokonała w ostatnim czasie kolejnego przeglądu swojej strategii polityki pieniężnej. W nowym dokumencie strategicznym potwierdzono główne założenia dotychczasowego podejścia Fed do prowadzenia polityki pieniężnej.
Autonomiczna sztuczna inteligencja w ciągu kilku lat zrewolucjonizuje wiele biznesów i branż, zmieni łańcuchy wartości firm i strukturę zatrudnienia. Nie powinna jednak być pozostawiona bez nadzoru.
Pomimo wyzwań gospodarczych i społecznych, coraz dłuższe życie otwiera również nowe możliwości ekonomiczne, które mogą przekształcić starzenie się społeczeństw z obciążenia w źródło wzrostu i rozwoju.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Podczas pandemii inflacja CPI w ujęciu rocznym w Stanach Zjednoczonych gwałtownie wzrosła, osiągając w czerwcu 2022 r. maksimum na poziomie 9 proc. W artykule przekonujemy, że ten wzrost inflacji można wyjaśnić w ramach metodologicznych, w których inflacja zależy od trzech czynników: długoterminowych oczekiwań, stopnia zacieśnienia rynku pracy mierzonego stosunkiem wakatów do bezrobocia oraz dużych zmian cen względnych w poszczególnych branżach, np. sektorze energetycznym i motoryzacyjnym.
Im dłużej europejskie rządy będą inwestowały w obronność, tym większe są szanse na znaczny wzrost innowacyjności i w długim horyzoncie czasowym na Starym Kontynencie zobaczymy efekt spin-off, czyli transferu technologii z sektora defence do sektorów cywilnych – uważa prof. Hubertus Bardt, dyrektor zarządzający IW Köln.
Swobodny dostęp do zdrowej i relatywnie taniej żywności wciąż nie jest czymś powszechnym w skali globu, i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, współpracy państw i firm z organizacjami międzynarodowymi, a także zapewnienia odpowiedniego finansowania przedsiębiorstwom z branży rolnej – przekonują autorzy monografii „Współczesne wyzwania bezpieczeństwa żywnościowego”.
Pracownicy tracą pracę bezpowrotnie. Klienci zostają bez usług, na których polegali przez lata. Drużyny sportowe tracą sponsorów, a społeczności swoje instytucje, które były ich opoką. Wygrywa tylko private equity. Taki krajobraz USA maluje Megan Greenwell w książce „Bad Company”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
