Według przygotowanego przez Economist Intelligence Unit rankingu Democracy Index 2012 globalny kryzys ekonomiczny osłabia demokrację krajów we wszystkich częściach świata, także w Europie.
Francja (obok Włoch i Grecji) jest krajem, który stracił status pełnej demokracji wg rankingu EIU. (CC By TheAlieness GiselaGiardino)
Zamiast demokratycznie wybranych polityków, coraz większy wpływ na kraje i ludzi wywierają oficjalni kredytodawcy jak EBC, MFW, czy Komisja Europejska.
Sześć z najbardziej demokratycznych krajów na świecie to państwa zachodnioeuropejskie – warto zaznaczyć, że spośród nich tylko Finlandia jest w strefie euro. Kryzys spowodował, że poziom demokratyzacji w krajach europejskich obniżył się. Między 2008 a 2010 rokiem z 21 krajów europejskich indeks demokracji spadł w 15, w żadnym się nie poprawił. Grecja, Włochy i Francja straciły status pełnej demokracji.
Główną przyczyną pogorszenia indeksu demokracji była utrata suwerenności i demokratycznej odpowiedzialności rządów, co nastąpiło wskutek różnych działań antykryzysowych. W Grecji i Włoszech, które były najbardziej drastycznymi przykładami tego zjawiska, demokratycznie wybrane rządy zastąpili technokraci. W niektórych z tych państw polityka nie jest kształtowana przede wszystkim przez ciała ustawodawcze i wybranych polityków lecz przez kredytodawców takich jak Europejski Bank Centralny, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Komisję Europejską. Polityka zaciskania pasa miała bolesne skutki społeczne i pogłębiła problem braku zaufania do instytucji publicznych. Tym zjawiskom towarzyszy spadek zainteresowania uczestnictwem w wyborach. Spada także członkostwo w partiach politycznych.
Kryzys głęboko odbił się także na krajach wschodniej i centralnej Europy. Spośród krajów regionu jedynie Czechy zostały zakwalifikowane do najwyższej kategorii „kraj w pełni demokratyczny”. W 2012 roku spadły indeks demokracji w 10 z 28 krajów, w 2011 w 12. Jedyny znaczący awans w 2012 r. zanotowała Gruzja.
(infografika: Darek Gąszczyk)
Uległy wzmocnieniu trendy autorytarne w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw. Pogorszenie w krajach akcesyjnych jest wynikiem tego że przed wstąpieniem do Unii Europejskiej system polityczny w tych krajach był zjednoczony wokół wspólnego celu. Gdy krajom udało się wstąpić do UE, główne siły polityczne wróciły do „naturalnego” antagonizmu. Brakuje kultury politycznej, zaufania do instytucji publicznych. Frekwencja w wyborach jest niska i spada. Scena polityczna w krajach regionu jest bardzo podzielona, a wyborcy nie identyfikują się z istniejącymi partiami.
Parlament Europejski jesienią 2023 r. wysunął propozycję zmian traktatowych. Jest to inicjatywa, która formalnie otwiera drogę do rewizji traktatów zgodnie z art. 48 TFUE. W ramach tej procedury Parlament przedstawia propozycję zmian, a Rada Europejska jedynie zwykłą większością głosów (a więc bez jednomyślności lub większości kwalifikowanej) może zwołać najpierw konwent, a następnie konferencję międzyrządową. Konwent złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji opracowuje zmiany traktatowe na podstawie przedłożenia eurodeputowanych.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Odkąd Rosja, w wyniku zaatakowania Ukrainy znalazła się w pozycji konfrontacji z całym światem, jej strefa wpływów szybko się kurczy, a liczba „przyjaciół” gwałtownie spada. Proces ten dotarł już nawet do kręgu, zdawałoby się jej niepodważalnych wpływów i najbardziej jej oddanych (jak chce Rosja) czy też najbardziej od niej zależnych (według obiektywnych ocen) państw Azji Centralnej.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
Polski przemysł bateryjny powinien iść w kierunku recyklingu, bo to daje przewidywalny dostęp do surowców, uniezależnia nas od ich producentów, a koszty – co do zasady – są niższe niż w przypadku importu surowców – twierdzi Aleksandra Sojka, starszy analityk Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
