Nierównowagi na rynkach finansowych mogą być groźniejsze niż w 2008 roku
Bańki spekulacyjne na rynkach finansowych w różnych miejscach na świecie mogą być bardziej niebezpieczne od poprzednich.
(CC0 Geralt Pixabay)
„Tym razem będzie inaczej” – takiego sformułowania można spodziewać się w słownikach współczesnych decydentów gospodarczych i inwestorów, którzy próbują przekonać samych siebie, że powstałe w ostatnich latach bańki finansowe w globalnej gospodarce będą miały bardziej pozytywne zakończenie niż poprzednie – a zwłaszcza ta, która doprowadziła do ostatniego globalnego kryzysu finansowego. Niemniej jednak obawy o stan obecnych nierównowag finansowych na świecie są uzasadnione i jeśli ich skutki byłyby inne od tych z 2008 roku, to dlatego, że stanowią większe zagrożenie – pisze w OMFIF Desmond Lachman z American Enterprise Institute.
Istniejące nierównowagi na rynkach aktywów finansowych są znacznie bardziej rozpowszechnione niż w okresie poprzedzającym kryzys finansowy z 2008 r., kiedy ograniczały się głównie do amerykańskiego rynku mieszkaniowego i kredytowego. Teraz można je znaleźć w niemal każdej części światowej gospodarki.
Niestandardowa polityka pieniężna prowadzona w ostatnich latach przez największe banki centralne doprowadziła do powstania i utrzymywania się środowiska niskich stóp procentowych i niespotykanej dotąd globalnej bańki na rynku obligacji rządowych.
Lachman wskazuje, że wyceny akcji na świecie osiągnęły poziom, który był notowany jedynie trzykrotnie w dwudziestym wieku (w latach 20. w Stanach Zjednoczonych, w 1991 r. w Japonii i w 2000 r. również w USA). Tempo wzrostu cen aktywów po ostatnim kryzysie finansowym jest szybsze niż stopień poprawy cyklu koniunkturalnego. Dzieje się to w warunkach niskiej zmienności na rynkach finansowych. Bańki cenowe na rynku mieszkaniowym występują w największych gospodarkach, m.in. w Australii, Kanadzie, Chinach, czy też Wielkiej Brytanii.
Dodatkowo w ostatnim czasie miało miejsce kilka zauważalnych emisji obligacji. Argentyna, która w ubiegłym stuleciu pięciokrotnie ogłaszała niewypłacalność, wyemitowała niedawno 100-letnią obligację. Ponadto nawet Irak i Mongolia przeprowadziły z sukcesem emisje obligacji, na które popyt okazał się bardzo wysoki. W opinii eksperta OMFIF może to wskazywać, że rynki finansowe straciły kontakt z rzeczywistością.
Sprawę pogarsza również wysoki poziom długu na poziomie globalnym, który jest wyższy niż przed kryzysem z 2008 roku. Szczególnie należy zwrócić uwagę na wysoki poziom chińskiego zadłużenia sektora niepublicznego, włoskiego długu państwowego i zadłużenia dolarowego sektora przedsiębiorstw na rynkach wschodzących.
Nagła zmiana sytuacji na rynkach finansowych mogłaby doprowadzić do strat spowodowanych spadkiem wartości rynkowo wycenianych aktywów. Mogłoby to być spowodowane zmianą oczekiwań dotyczących otoczenia makroekonomicznego – m.in. na skutek decyzji dotyczących polityki pieniężnej największych banków centralnych, zwłaszcza Fed – lub ryzyka geopolitycznego. Największe ryzyko geopolityczne, które może mieć wpływ na alokację aktywów w skali globalnej, jest związane głównie z rozmowami handlowymi USA z Meksykiem, Kanadą (NAFTA) i Chinami, postępowaniem Korei Północnej oraz możliwą eskalacją konfliktu między Arabią Saudyjską i Iranem.
W tym kontekście zmiany w kierownictwie Rezerwy Federalnej i Departamencie Skarbu USA oznaczają, że żadna z tych instytucji nie byłaby odpowiednio przygotowana do szybkiego i zdecydowanego reagowania na pęknięcie globalnej bańki.
Największe ryzyko geopolityczne, które może mieć wpływ na alokację aktywów w skali globalnej, jest związane głównie z rozmowami handlowymi na świecie
W okresie pokryzysowym regulacja amerykańskiego systemu bankowego została ulepszona – w szczególności dzięki ustawie Dodda-Franka amerykańskie banki są znacznie mniej zlewarowane niż przed ostatnim kryzysem, a także mniej podatne na podejmowanie nadmiernego ryzyka. Inne czynniki powodują jednak, że ryzyko nie zniknęło. Większość pośrednictwa kredytowego w USA jest realizowana przez system shadow banking, a nie poprzez regulowane instytucje finansowe, co może być źródłem znaczącego ryzyka systemowego. Ponadto prezydent Trump podejmuje działania mające na celu rozluźnienie gorsetu regulacji narzuconych na rynki finansowe po kryzysie finansowym, z czego cieszy się dziś Wall Street, ale co może nieść także pewne zagrożenia – nie tylko dla USA.
Prawo na polskim rynku obligacji nieskarbowych istotnie zaostrzono w latach 2017–2024. Główną przesłanką „dokręcania śruby” w obligacjach było wzmocnienie ochrony inwestorów będących osobami fizycznymi. W tym celu m.in. ograniczono ofertę obligacji mogących mieć cechy missellingu, wprowadzono nowe obowiązki informacyjne dla emitentów i zwiększono wymogi dotyczące oferowania osobom fizycznym nieskarbowych papierów dłużnych (zwłaszcza obligacji korporacyjnych).
Definiując pojęcie kompetencji finansowych (financial literacy), warto odwołać się do podejścia zaproponowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Jest ono bowiem na świecie powszechnie akceptowane i wykorzystywane w badaniach. Przez kompetencje finansowe należy rozumieć „kombinację świadomości, wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań niezbędnych do podejmowania skutecznych decyzji finansowych i ostatecznego osiągania indywidualnego dobrobytu finansowego” (OECD/INFE Guidance on digital delivery of financial education, OECD 2022). Nawet z bardzo pobieżnej analizy tej definicji widać, że pojęcie kompetencji finansowych jest wielowątkowe i zawiera kilka wzajemnie uzupełniających się komponentów.
Coraz większy nacisk na ekologię i odpowiedzialność społeczną, w połączeniu z nowymi regulacjami prawnymi, stawia instytucje finansowe przed szeregiem wyzwań. Banki muszą radzić sobie z ryzykiem ESG, co bezpośrednio wpływa na ich kondycję finansową. Autorzy przedstawiają, jak sektor bankowy dostosowuje się do tej nowej rzeczywistości, omawiając osiągnięcia i trudności w adaptacji zasad zrównoważonego rozwoju.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
