Nobel z ekonomii za badania nad przedsiębiorstwami
Siedemdziesiątym piątym laureatem Nagrody Banku Szwecji, czyli ekonomicznego Nobla, został francuski ekonomista Jean Tirole. W uzasadnieniu Królewskiej Akademii Nauk czytamy, że naukowiec z Uniwersytetu w Tuluzie doceniony został za „analizy sił rynkowych oraz regulacji”.
(Fot. PAP)
Tirole zajmuje się organizacją rynku i konkurencją, regulacjami, teorią organizacji, teorią gier, finansami, makroekonomią, ekonomią i psychologią. Napisał przeszło 180 artykułów naukowych i 11 książek. Ostatnią, tj. „Inside and Outside Liquidity” opublikował w 2011 r. Obecnie wraz z ekonomistą Rolandem Bénabou z Princeton University pracuje nad publikacją pt. „Egonomics” – o zarządzaniu samym sobą w czasie. Nagrodę Nobla otrzymał jednak za pracę nad przedsiębiorstwami, a zwłaszcza prowadzone przez siebie od lat 80. badania nad tym, w jaki sposób firmy decydują o cenach swoich produktów dla klientów, w oparciu o co podejmowane są w nich decyzje biznesowe, jak powinno się je regulować, by przynosiły korzyści społeczeństwu a nie zatrzymywały dla siebie zyski itd. (>>czytaj tekst autorstwa Jeana Tirole’a w Magazynie Spot On)
Z dorobku naukowego Tirole’a wynika wiele ciekawych wniosków dla decydentów – m.in. jakim firmom zezwalać na fuzje, a jakim nie, jakie stosować przepisy antymonopolowe itd. „Jean Tirole jest jednym z najbardziej wpływowych ekonomistów naszych czasów”, podaje w uzsadanienieu Szwedzka Królewska Akademia Nauk. Jego teoretyczno-badawczy wkład w wiele dziedzin nauk ekonomicznych jest ważny, najwięcej jednak uczynił dla zrozumienia i lepszej regulacji branż, w których liczba firm jest niewielka”.
Tegoroczny laureat dla wielu jest zaskoczeniem. Nie było go na listach noblowskich czarnych koni. Tam od lat dominują Amerykanie, którzy stanowią większość dotychczasowych laureatów ekonomicznego Nobla. Tirole jest trzecim, po Gérardzie Debreu i Maurice’e Allaisie Francuzem, który otrzymał przyznawaną od 1969 roku nagrodę. Laur otrzymało już 52 Amerykanów.
To co zwraca jednak uwagę to fakt, że analitycy typowali, iż w tym roku nagrodę może otrzymać naukowiec prowadzący badania nad przedsiębiorczością.
Dziedzina, w której specjalizuje się Tirole jest inna niż obszary badawcze typowanych do nagrody Philippe’a M. Aghiona oraz Petera W. Howitta, Williama J. Baumola i Israela M. Kirznera. Jednak rzeczywiście nie powędrowała ona w tym roku do kogoś, kto specjalizuje się np. w kryzysach ekonomicznych czy zagadnieniach rynku kapitałowego czy np. zaawansowanych instrumentach pochodnych.
O znaczeniu Tirole’a we współczesnej myśli ekonomicznej może świadczyć m.in. liczba tytułów honorowych, które otrzymał na wielu światowych uniwersytetach – m.in. w Brukseli, Londynie (London Business School), Montrealu (HEC), Mannheim, w Atenach (Athens University of Economics and Business) czy Lozannie.
W 1993 roku uhonorowano go Nagrodą Yrjö Jahnssona, przyznawaną przez fińską Fundacją Jahnssona, uważaną za europejski odpowiednik Medalu Johna Batesa Clarka. Jest to nagroda dla młodych ekonomistów. W 2013 roku otrzymał ją natomiast inny Francuz – znany z książki pt. „Capital in the XXI century” Thomas Piketty z Paryskiej Szkoły Ekonomicznej.
Tirole urodził się w 1953 roku w Troyes. Ukończył wydział inżynierii na politechnice w Palaiseau pod Paryżem (École Polytechnique). W 1981 roku zrobił doktorat w Massachussetts Institute of Technology w Stanach Zjednoczonych. Ukończył także École Nationale des Ponts et Chaussées, czyli jedną z najsłynniejszych technicznych francuskich szkół, należącą do Grandes Écoles. Pracuje na Uniwersytecie w Tuluzie.
Od Banku Szwecji wraz z noblowskim honorem otrzymał 8 mln szwedzkich koron, czyli ok. 3 mln 676 tys. zł.
W tym roku ogłoszenie przyznania kolejnej, już 56., Nagrody pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych (The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel), potocznie nazywanej Nagrodą Nobla z dziedziny ekonomii, miało miejsce 14 października 2024. Otrzymali ją (w podziale na trzy równe części): Daron Acemoglu (Massachusetts Institute of Technology), Simon Johnson (Massachusetts Institute of Technology), James A. Robinson (University of Chicago).
Nagroda Nobla nie pierwszy raz akcentuje nie tylko to, co jest ważne dla rozwoju ekonomii, ale również to, co wyraźnie znajduje się w centrum zainteresowania społecznego i pozwala efektywnie kształtować praktykę gospodarczą.
Każdego ranka, gdy smartfon budzi nas i dostarcza spersonalizowane wiadomości oraz prognozę pogody na podstawie naszej lokalizacji, wchodzimy w interakcję z AI. Zadajemy pytania Siri lub Alexii, które stały się codziennymi kompankami, jednocześnie ufając, że Google Maps zrobi dla nas analizę ruchu ulicznego w czasie rzeczywistym, aby zaplanować jak najszybszą trasę do pracy. Spotify dobiera muzykę zgodnie z naszymi wcześniejszymi preferencjami, a Chat GPT, na naszą prośbę redaguje tekst wiadomości, którą mamy zamiar wysłać e-mailem. W końcu sprawdzamy konto bankowe i nawet nie zastanawiamy się, jak działają aplikacje chroniące nas przed oszustwami i oferujące spersonalizowane porady finansowe.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
