(©Envato)
Efekt miejskiej wyspy ciepła, czyli UHI (ang. Urban Heat Island), sprawia, że miasta są wyjątkowo narażone na występowanie upałów. Gęsto zaludnione, zabudowane tereny mają zwykle wyższą temperaturę niż ich pozamiejskie otoczenie. Wynika to z kilku powodów. Po pierwsze, cyrkulacja powietrza w miastach jest ograniczona. Po drugie, często są one zbudowane z materiałów, które zatrzymują ciepło. Po trzecie z kolei, mają niewiele roślinności, przez co następuje kumulacja ciepła wydzielanego przez budynki, zakłady przemysłowe i pojazdy.
W latach 1950-2015, 27 proc. miast wykazywało temperaturę wyższą od średniej światowej (o około 0,6 stopnia). Temperatura w Klużu w Rumunii bywa o 2-3 stopnie wyższa niż na okolicznych terenach wiejskich. Straty gospodarcze są z tego powodu ogromne: fale upałów kosztują Kluż około 2,5 mln EUR dziennie.
Jeszcze gorsze są straty w ludziach. Fale upałów w miastach mogą powodować odwodnienie, skurcze mięśni, udary, a nawet śmierć. W latach 1980-2018 na Europejskim Obszarze Gospodarczym fale upałów były przyczyną ponad dwóch trzecich wszystkich zgonów związanych z zagrożeniami naturalnymi.
Z powodu intensywnych upałów dodatkowo pogarsza się sytuacja osób słabszych. Na przykład mieszkańcy niepełnosprawni ruchowo nie mają dostępu do parków ani innych obszarów o niższej temperaturze. Ludzie niezamożni odczuwają upały najboleśniej, ponieważ ubogie dzielnice bywają gęsto zabudowane i mają niewiele terenów zielonych czy zbiorników wodnych dających ochłodę.
Na szczęście istnieją trzy sposoby radzenia sobie ze skutkami ciepła miejskiego.
Po pierwsze, niedawny raport Banku Światowego wspierany przez Globalny Instrument na rzecz Ograniczania Zakresu Klęsk Żywiołowych i Odbudowy Banku Światowego podkreśla rolę modelowania we wspieraniu decydentów i urbanistów w lepszym zrozumieniu złożonych procesów klimatycznych w miastach. Modele w skali budynku ujawniają bilans energetyczny materiałów budowlanych i strumieni ciepła, natomiast modele w skali mikro informują o położeniu budynku. Inne modele mogą prowadzić do lepszego wyboru materiałów powierzchniowych i roślinności, analizując wzajemne oddziaływanie gleby, zbiorników wodnych i cyrkulacji wiatru.
Po drugie, istnieje szeroka gama działań, w tym „zielone” (tj. parki), „niebieskie” (tj. fontanny) i „białe” (tj. odblaskowe dachy lub drogi), które mogą ograniczyć fale upałów w miastach. Wiele miast wprowadza w życie tego typu rozwiązania w celu promowania zrównoważonego planowania miejskiego i dostosowania się do zmian klimatu. Oto kilka przykładów:
Wprowadzenie zielonych lub białych dachów oraz dodanie zbiorników wodnych może zmniejszyć obciążenie cieplne miasta, przyczynić się do poprawy zdrowia i samopoczucia oraz przynieść dalsze korzyści dla miasta.
Po trzecie, aby ratować życie, bezwzględnie konieczne są inwestycje w przygotowanie do sytuacji kryzysowych i publiczną informację o zagrożeniach. Obejmuje to publiczne alarmy, podnoszenie świadomości i podejmowanie ukierunkowanych działań podczas fali upałów. W następstwie fali upałów w 2003 r. Francja zmieniła plany kryzysowe i strategię komunikacyjną na wypadek upałów, kierując je do osób starszych i innych słabszych grup społecznych, z uwzględnieniem szczególnych działań na rzecz domów opieki i placówek służby zdrowia.
Zgodnie z przewidywaniami WHO, okres letni w Europie będzie długi i gorący. Miasta muszą podjąć pilne działania. Doświadczenie pokazuje, że zarządzanie ryzykiem związanym z falami upałów w miastach można połączyć z lepszym planowaniem przestrzennym, zarządzaniem ryzykiem klęsk żywiołowych i strategiami dostosowania do zmian klimatycznych.
Inwestycje w łagodzenie i analizę skutków upałów w miastach, przy jednoczesnym konsekwentnym podnoszeniu poziomu gotowości i procedur reagowania w dziedzinie zdrowia publicznego, może sprawić, że miasta staną się mniej bezbronne, a jednocześnie bardziej przyjazne dla wszystkich mieszkańców.
Solene Dengler – analityk operacyjny
Anita Ellmauer-Klambauer – młodszy specjalista ds. rozwoju obszarów miejskich
Zuzana Stanton-Geddes – spacjalista ds. zarządzania ryzykiem katastrof
Artykuł pt.”3 ways to beat the heat in European cities” pierwszy raz został opublikowany na stronie Banku Światowego, w sekcji blogs.worldbank.org.
