(@Getty Images)
W przetwórstwie przemysłowym – sektorze z największą liczbą miejsc pracy zależnych od eksportu do USA – stopień ekspozycji na ryzyko handlowe jest znacznie zróżnicowany w poszczególnych regionach. Zrozumienie tych różnic sektorowych i regionalnych jest niezbędne do opracowania skutecznych, dobrze adresowanych działań w reakcji na przyszłe zakłócenia w handlu.
W ostatnich miesiącach ze strony USA pojawiło się wiele zapowiedzi nałożenia ceł na produkty eksportowane z Europy, w tym aluminium, stal czy samochody. W tym samym czasie pogorszyła się globalna koniunktura gospodarcza. Spowolnienie globalnego wzrostu gospodarczego oraz presja inflacyjna – nawet jeśli słabnąca – pogłębiły trudności, z którymi mierzą się eksporterzy z UE. Zmienność kursów walutowych, zakłócenia w łańcuchu dostaw oraz zmieniające się wzorce popytu konsumentów dodatkowo komplikują widoki na przyszłość.
Wszystko to spowodowało dalszy wzrost niepewności wśród przedsiębiorstw i pracowników w UE. Na skutek samego ogłoszenia ceł Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Komisja Europejska zdążyły już obniżyć prognozy wzrostu gospodarczego na 2025 r. (MFW 2025, Komisja Europejska 2025a). Do tego gwałtowne wahania kursów walutowych i zmienność na rynkach finansowych utrudniają firmom planowanie działalności i inwestowanie. W najnowszych badaniach przedstawiono różne scenariusze dotyczące ceł i działań odwetowych, a także oszacowano różne kanały, poprzez które cła wpływają na gospodarkę (np. Cerdeiro i in. 2025).
Dużo uwagi poświęcono wpływowi ceł na poziom wymiany i wzrost gospodarczy, rzadziej natomiast badano ich wpływ na zatrudnienie. Cła mogą kształtować zatrudnienie w UE ze względu na wzrost cen towarów unijnych na rynku amerykańskim, co osłabia konkurencyjność cenową UE i potencjalnie godzi w popyt na europejskie towary. To zaś może spowodować spadek zatrudnienia związanego z produkcją eksportową w Europie. Skala tego efektu zależy od kilku czynników.
Po pierwsze, jeśli firmy europejskie skierują swoje towary eksportowe na inne rynki, także wewnątrz UE, to niekorzystny wpływ na zatrudnienie może zostać osłabiony. Skierowanie eksportu na inne rynki było czynnikiem istotnie łagodzącym m.in. sytuację chińskich eksporterów po podwyżkach ceł przez USA w 2018 r. (EBC, 2025). Zakres i tempo realokacji eksportu oraz konsekwencje tego dla wydajności pracy zależały jednak od zmian w strukturze globalnego popytu i od konkurencji w krajach borykających się z podobnymi barierami w handlu (Corsello i in., 2025 r.).
Po drugie, wpływ ceł na zatrudnienie w UE zależy od stopnia, w jakim firmy w UE i importerzy w USA są zdolni lub gotowi przerzucić koszty ceł na konsumentów, co następnie odbiłoby się na ogólnym poziomie eksportu. Cavallo i in. (2021) stwierdzili, że wcześniejsze cła na chiński import, wprowadzone przez Stany Zjednoczone w latach 2018 i 2019, zostały prawie w całości przeniesione na konsumentów w tym kraju. W przypadku UE skala tego zjawiska będzie zależeć od tego, na ile towary z UE będzie można łatwo zastąpić towarami z innych krajów. Zależy to w ogromnym stopniu od elastyczności substytucji towarów z UE względem towarów innych partnerów handlowych.
Po trzecie, w niektórych przypadkach – zwłaszcza jeśli konkurenci muszą płacić wyższe cła – eksporterzy z UE mogą nawet poszerzyć swój udział w rynku. Chen i in. (2025) pokazują na przykład, jak po wprowadzeniu przez USA ceł na chińskie produkty w 2018 r. wzrosło zatrudnienie i płace w meksykańskim przemyśle eksportowym.
Oprócz tych bezpośrednich skutków dla handlu wyższe cła mogą też powodować presję na spadek zatrudnienia w UE poprzez szersze kanały makroekonomiczne. Długotrwałe pogorszenie stosunków handlowych na świecie może ujemnie wpłynąć na inwestycje i wzrost gospodarczy na całym globie, co pośrednio odbije się na zatrudnieniu w całej Europie.
Podatność zatrudnienia w UE na eksport do USA
Aby zrozumieć ryzyko dla rynku pracy w UE wynikające ze zmienionych przepływów handlowych, należy dogłębnie przeanalizować bieżącą strukturę handlu ze Stanami Zjednoczonymi, z uwzględnieniem rozkładu miejsc pracy związanych z eksportem do USA między sektorami a regionami. W 2022 r. około 5,2 mln stanowisk pracy w UE (2,4 proc. ogólnej liczby pracujących) związanych było z eksportem do USA. Obliczono to za pomocą Makroekonomicznych Wskaźników Globalizacji Komisji Europejskiej, które szacują liczbę miejsc pracy zależnych od eksportu według sektora i kraju, z uwzględnieniem wewnątrzunijnych powiązań wzdłuż łańcucha wartości. Ekspozycja różni się znacznie zależnie od państwa w UE: 6,7 proc. wszystkich miejsc pracy w Irlandii wiąże się z eksportem do Stanów Zjednoczonych, w porównaniu z zaledwie 1 proc. w Chorwacji (wykres poniżej).
W handlu UE ze Stanami Zjednoczonymi podstawową rolę odgrywa przetwórstwo przemysłowe. Odpowiada ono za blisko jedną trzecią wszystkich stanowisk pracy w UE związanych z eksportem do USA. W 2022 r. w przetwórstwie przemysłowym znajdowało się około 1,61 mln miejsc pracy (czyli 31 proc.) związanych z eksportem. Inne ważne sektory to handel hurtowy i detaliczny (14 proc.), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (12 proc.), a 10 proc. to usługi administracyjne i wspierające.
W 2022 r. 1,54 mln miejsc pracy w przetwórstwie przemysłowym w UE, czyli 5,1 proc. sektora, było zależne od eksportu towarów do USA. W ramach tego sektora ekspozycja na eksport nie jest bynajmniej jednolita. Niektóre podsektory charakteryzują się znacznie większą ekspozycją (wykres poniżej). W przemyśle farmaceutycznym prawie 14 proc. miejsc pracy zależało od popytu w Stanach Zjednoczonych, czyniąc ten podsektor najbardziej podatnym na ryzyko. Podobnie maszyny i urządzenia (7,6 proc.) oraz metale nieszlachetne (7,1 proc.) także wykazują dość wysoki poziom ekspozycji.
Różnice regionalne w zatrudnieniu związanym z eksportem
W celu analizy ekspozycji regionalnych rynków pracy na handel z USA, obliczyliśmy udział zatrudnienia związanego z eksportem do tego kraju w poszczególnych sektorach i regionach odnośnie do całkowitego zatrudnienia w regionie. Wskaźnik ten korygujemy następnie o udział zatrudnienia w sektorze zależnym od eksportu do Stanów w danym państwie, co pozwala uwzględnić różnice w krajowych przepływach handlowych między sektorami.
Udział zatrudnienia związanego z eksportem do USA w przetwórstwie przemysłowym wynosi od zaledwie 0,04 proc. do 3,1 proc. całkowitego zatrudnienia w poszczególnych regionach UE. Najbardziej podatne regiony znajdują się przede wszystkim w Irlandii i północnych Włoszech (zwłaszcza Wenecja Euganejska, Marche, Emilia-Romania i Piemont). Stanowią one łącznie siedem z dziesięciu regionów najbardziej podatnych na zmiany w handlu. Inne obszary o wysokim stopniu ekspozycji to pewne regiony Niemiec, Czech, Austrii i Węgier (na przykład Tybinga, Közép-Dunántúl i Voralberg). Są one blisko związane z globalnymi łańcuchami dostaw i charakteryzują się wyższym udziałem zatrudnienia w przemyśle, co sprawia, że są bardziej podatne na zakłócenia w handlu. Komisja Europejska (2025b) analizuje ponadto ekspozycję różnych sektorów przetwórstwa przemysłowego na handel ze Stanami Zjednoczonymi w podziale na regiony, ukazując istotne różnice między regionami w zależności od ich specjalizacji sektorowej.
Nasza analiza pokazuje, że około 5,2 mln miejsc pracy w UE obsługuje potrzeby eksportu do USA. Zmiany w amerykańskiej polityce handlowej mogły w nieproporcjonalnie wysokim stopniu dotknąć pewne sektory i regiony. Najbardziej nimi dotknięte mogło być w szczególności przetwórstwo przemysłowe (tj. branży farmaceutycznej czy maszyn i urządzeń), a także pewne regiony Irlandii, północnych Włoch czy Niemiec.
Eva Schönwald – European Commission’s Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion
Lorise Moreau – European Commission’s Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
