Państwa europejskie wykorzystują okres niepewności co do przyszłej regulacji rynków finansowych na kontynencie, aby przyciągnąć firmy i działalność gospodarczą z Londynu do miast rywalizujących.
Howard Davies (PS)
Szczególnie aktywni są zwłaszcza Francuzi w promowaniu Paryża, ale daleko w tyle nie pozostaje Frankfurt, pomimo niezbyt silnego wsparcia ze strony rządu w Berlinie. Również inne miasta, takie jak Luksemburg, Dublin i Amsterdam, rozwijają dywany powitalne. Bankowcy nie cieszyli się taką popularnością od co najmniej dekady.
Ale czy inne miasta rzeczywiście powinny dążyć do tego aby naśladować Londyn i stać się światowym centrum finansowym? Czy naprawdę wiedzą, co jest korzystne dla nich i dla gospodarek narodowych, których są częścią?
Światowy kryzys finansowy z 2008 roku był okazją do ponownego przemyślenia wszelkich zalet i wad branży zajmującej się pieniędzmi. Pełnienie roli wielkiego ośrodka finansowego jest oczywiście jednoznacznie korzystne dla salonów marki Porsche, ekskluzywnych barów i klubów ze striptizem. Niektórzy twierdzą jednak, że wady związane z wpływem sektora finansowego na pozostałe części gospodarki są zbyt poważne, aby je ignorować.
Andy Haldane, główny ekonomista Banku Anglii stwierdził, że branża bankowa jest sektorem co najmniej częściowo „zanieczyszczającym” gospodarkę. Jak wskazuje Haldane, „jego szkodliwym produktem ubocznym jest ryzyko systemowe, który zagraża także niezwiązanym z branżą pracownikom w całej gospodarce”. W niektórych krajach, w tym m.in. w Wielkiej Brytanii, „ogół społeczeństwa nadal ponosi koszty wynikające z kryzysów bankowych”.
Przeniesienie Lombard Street na Bulwar Haussmanna mogłoby okazać się bardziej skuteczne niż wszystko, co my Anglicy zrobiliśmy na przestrzeni wieków, aby zaszkodzić naszym najbliższym sąsiadom.
Można jednak argumentować, że ryzyko powstania takich kosztów zostało poważnie ograniczone w wyniku przeprowadzonych reform regulacyjnych, a w szczególności ustanowionych przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego o wiele wyższych wymogów kapitałowych dla banków o znaczeniu systemowym. Badania wykazały, że utrzymywanie współczynników kapitału podstawowego Tier 1 na poziomie powyżej 13 proc. gwałtownie ogranicza ryzyko upadku banków. Nie jest możliwe zredukowanie ryzyka do zera, ale testy warunków skrajnych przeprowadzane przez organa regulacyjne wskazują, że większość dużych banków jest obecnie zdolna do przetrwania bardzo poważnych wstrząsów gospodarczych. W symulacjach Banku Anglii nie dochodzi do upadku banków, mimo założenia spadku PKB o 4,7 proc. i spadku cen domów o 33 proc.
Inne badania wskazują jednak szereg niepożądanych skutków ubocznych wynikających z funkcjonowania w danym mieście lub państwie rozbudowanego sektora finansowego. Dla przykładu Stephen Cecchetti i Enisse Kharroubi z Banku Rozrachunków Międzynarodowych twierdzą, że nadmiernie rozwinięty sektor finansowy negatywnie wpływa na produktywność i wzrost gospodarczy.
Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest zakłócenie procesu alokacji umiejętności. Sektor finansowy, oferujący zazwyczaj wyższe zarobki niż w większości innych branż, przyciąga ograniczone zasoby wysoko wykwalifikowanych pracowników z innych obszarów gospodarki, w których mogliby oni w większym stopniu przyczyniać się do wzrostu produktywności. Kiedy byłem dyrektorem London School of Economics, szokowało mnie to, że na uczelni nie ograniczającej się jedynie do finansów i ekonomii, ale oferującej szeroki zakres kierunków w obszarze nauk społecznych i humanistycznych, w niektórych latach ponad 30 proc. absolwentów podejmowało zatrudnienie w finansach. Wielu absolwentów studiów inżynierskich z londyńskiego Imperial College uwiedzionych zostało przez banki inwestycyjne, które płaciły im ogromne sumy za wymyślanie skomplikowanych struktur finansowych, zamiast projektowania mostów czy maszyn.
Według Cecchettiego i Kharroubiego, drugi negatywny skutek uboczny związany jest ze skłonnością sektora finansowego do inwestowania w nieruchomości, gdzie dostępne jest zabezpieczenie inwestycji, zamiast trudniejszych do oceny inwestycji w przedsiębiorstwa oparte na technologiach. Obliczenia autorów sugerują, że wysoki stopień finansjalizacji gospodarki, z pewnością znacznie poniżej poziomu obserwowanego w ostatnich latach w Wielkiej Brytanii, może hamować wzrost.
Inne badania wskazują, że negatywne skutki zaczynają być odczuwalne, kiedy wartość kredytów dla sektora prywatnego przekracza poziom 80-100 proc. krajowego PKB. W czasie kryzysu finansowego wskaźnik ten wynosił w Wielkiej Brytanii około 180 proc., a od dłuższego czasu znacznie przekraczał 100 proc. Inni badacze twierdzą, że rozwój sektora finansowego może prowadzić do wzmocnienia kursu krajowej waluty, w wyniku czego ograniczona zostaje konkurencyjność eksportu.
Autorzy bardziej kontrowersyjnego badania, opublikowanego niedawno przez Uniwersytet w Sheffield, idą w swoich tezach znacznie dalej i próbują oszacować koszty ekonomiczne poniesione w wyniku specjalizacji Wielkiej Brytanii w sektorze wielkich finansów. Autorzy obliczyli, że w latach 1995-2015 takie koszty sięgnęły kwoty 4,5 biliona funtów (5,9 biliona dolarów), co stanowi dwukrotność krajowego PKB na poziomie z 2018 roku.
Jeśli ta analiza jest prawidłowa, to powinniśmy wysyłać bankierów do Paryża w specjalnie wyczarterowanych pociągach Eurostar i dodatkowo zapieczętować je, aby uniemożliwić im ucieczkę przed dotarciem do tunelu pod kanałem La Manche. Przeniesienie Lombard Street na Bulwar Haussmanna mogłoby okazać się bardziej skuteczne niż wszystko, co my Anglicy zrobiliśmy na przestrzeni wieków, aby zaszkodzić naszym najbliższym sąsiadom.
Ale jak wiarygodne są te obliczenia? Rozsądny wydaje się argument zgodnie z którym, w odniesieniu do branży finansowej podobnie jak wobec dóbr luksusowych, sprawdza się przysłowie, że „co za dużo to niezdrowo”. Należy jednakże zaznaczyć, że analizy domniemanego wpływu ograniczenia przerostu sektora finansów na wzrost gospodarczy zakładają, że przynajmniej część spośród wysoko wykwalifikowanych osób pracujących wcześniej w finansach przejdzie do innych części gospodarki, zamiast podążać za stanowiskami w sektorze finansów, gdziekolwiek zostaną one przeniesione. Nie ma jednak żadnej gwarancji, że tak się stanie, ani że zatrudnienie utracone w wyniku przenosin sektora finansowego zostanie zrekompensowane wzrostem w innych sektorach. Sektor produkcji w Wielkiej Brytanii niedomaga z przyczyn innych niż nadmierny rozrost finansów (w tym m.in. z powodu kiepskiego zarządzania i złych stosunków pracy).
Wygląda jednak na to, że Wielka Brytania rozpocznie niedługo w realnym świecie eksperyment, w którym te teorie zostaną zweryfikowane. Gdy wynikiem Brexitu będzie stworzenie systemu wolnego handlu zarówno dla usług, jak i towarów, z biegiem czasu nastąpi istotna relokacja działalności finansowej na kontynent i do Irlandii. Jeśli tak się stanie, musimy mieć nadzieję, że ekonomiści z Banku Rozrachunków Międzynarodowych, wyszydzani w Londynie w czasach świetności tego centrum finansowego, nie mylą się całkowicie w swoich ocenach.
Howard Davies jest przewodniczącym rady dyrektorów Royal Bank of Scotland.
Wydarzenia z marca 2023 r. w Stanach Zjednoczonych i Szwajcarii uwidoczniły – nie po raz pierwszy – utrzymującą się kruchość systemów bankowych. Autorzy najnowszego Raportu genewskiego na temat gospodarki światowej oceniają, czy dotychczasowe reformy wystarczą, aby stawić czoło zmianom otoczenia gospodarczego i postępującym przekształceniom strukturalnym oraz jakie dodatkowe reformy systemów bankowych mogą okazać się konieczne. Co prawda konkretne przyczyny słabości banków są różne w rozmaitych jurysdykcjach, ale wiele wniosków zawartych w raporcie dotyczy ogółu systemów bankowych.
Początki australijskiej bankowości wiążą się z przybyciem, do ówczesnej kolonii karnej znanej jako Nowa Południowa Walia, w 1810 r. gubernatora Lachlana Macquarie. Została ona założona na terenach dzisiejszej południowo-wschodniej Australii. Macquarie, dziś uznawany za jedną z kluczowych postaci w historii tego kraju, odegrał istotną rolę w przekształceniu tej bardzo odległej od Europy i ponurej kolonii karnej w kraj wolnych ludzi.
Coraz większy nacisk na ekologię i odpowiedzialność społeczną, w połączeniu z nowymi regulacjami prawnymi, stawia instytucje finansowe przed szeregiem wyzwań. Banki muszą radzić sobie z ryzykiem ESG, co bezpośrednio wpływa na ich kondycję finansową. Autorzy przedstawiają, jak sektor bankowy dostosowuje się do tej nowej rzeczywistości, omawiając osiągnięcia i trudności w adaptacji zasad zrównoważonego rozwoju.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
